1, 2. (a) I yini lexi ku pfuneke ku endla xiboho xo tirhela Xikwembu? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga tivutisaka swona malunghana ni ndzhaka ya hina ya moya?

VO TALA va hina hi endle xiboho xa vutlhari xo tirhela Yehovha Xikwembu ni ku tekelela xikombiso xa Yesu Kreste. (Mat. 16:24; 1 Pet. 2:21) A hi ku tekeli ehansi ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu. Xiboho xa hina a xi titsheganga hi ku tiva matsalwa ma nga ri mangani, kambe xi titshege hi ku dyondza Rito ra Xikwembu hi vukheta. Hikwalaho hi dyondze rungula ro tala leri tiyisaka ripfumelo malunghana ni ndzhaka leyi Yehovha a yi vekeleke lava ‘nghenisaka vutivi ha yena, ni loyi a n’wi rhumeke, Yesu Kreste.’—Yoh. 17:3; Rhom. 12:2.

² Leswaku hi tshama hi ri Vakreste lava amukelekaka, hi fanele hi hambeta hi endla swiboho swa vutlhari leswi tsakisaka Tata wa hina wa le tilweni. Hikokwalaho eka xihloko lexi hi ta hlamula swivutiso leswi swa nkoka: I yini ndzhaka ya hina? Hi fanele hi yi teka njhani? Hi nga tiyiseka njhani leswaku ha yi kuma? I yini leswi nga ta hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari?

3. I ndzhaka yihi leyi nga ta kumiwa hi (a) vatotiwa ni (b) “tinyimpfu tin’wana”?

³ Nhlayo leyitsongo ya Vakreste yi swi langutele hi mahlo-ngati ku kuma “[ndzhaka] leyi nga onhakiki ni leyi nga nyamangiki ni leyi nga vuniki,” ku nga lunghelo ro hlawuleka swinene ra ku fuma na Kreste etilweni. (1 Pet. 1:3, 4) Leswaku va kuma ndzhaka yoleyo, vanhu lava va fanele va “[velekiwa] ra vumbirhi.” (Yoh. 3:1-3) Hi yihi ndzhaka ya “tinyimpfu tin’wana” ta Yesu ta timiliyoni leti tirhisanaka ni valandzeri va yena lava totiweke eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu? (Yoh. 10:16) Tinyimpfu tin’wana  ti ta kuma ndzhaka leyi Adamu na Evha lava dyoheke va nga yi kumangiki, ku nga vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi laha ku xaniseka, rifu kumbe ku kolola swi nga ta va swi nga ha ri kona. (Nhlav. 21:1-4) Hi yona mhaka leyi Yesu a tshembiseke mudyohi loyi a nga fa na yena a ku: “Ndzi tiyisile namuntlha ndzi ri eka wena, U ta va na mina eParadeyisini.”—Luka 23:43.

4. I mikateko yihi leyi hi yi kumaka?

⁴ Ndzhaka ya hina yi katsa mikateko yo karhi leyi hi yi kumaka hambi ku ri sweswi. Leswi hi kombisaka ripfumelo eka “nkutsulo lowu hakeriweke hi Kreste Yesu,” hi ni ku rhula ka mianakanyo ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu. (Rhom. 3:23-25) Hi swi twisisa kahle switshembiso swa risima leswi nga eRitweni ra Xikwembu. Ku engetela kwalaho, rirhandzu leri vamakwerhu va xinuna ni va xisati va kombisanaka rona ri hi endla hi tsaka swinene. Nakambe i lunghelo lerikulu ku va Mbhoni ya Yehovha. Hi yona mhaka leyi hi yi tlangelaka swinene ndzhaka ya hina!

5. Sathana u ringete ku va endla yini vanhu va Xikwembu naswona i yini leswi nga hi pfunaka ku papalata marhengu yakwe?

⁵ Kambe, leswaku hi tiyiseka leswaku a hi lahlekeriwi hi ndzhaka ya hina ya risima, hi fanele hi tshama hi xalamukele mintlhamu ya Sathana. Minkarhi hinkwayo Sathana u ringete ku kucetela vanhu va Xikwembu leswaku va endla swiboho leswi nga ta endla leswaku va lahlekeriwa hi ndzhaka ya vona. (Tinhl. 25:1-3, 9) Leswi Sathana a swi xiyaka leswaku u ta lovisiwa ku nga ri khale, u ringeta hi matimba ku hi ringa leswaku hi dyoha. (Hlaya Nhlavutelo 12:12, 17.) Loko hi lava ku hambeta hi ‘yima hi tiyile hi lwisana ni marhengu ya Diyavulosi,’ hi fanele hi ya emahlweni hi teka ndzhaka ya hina yi ri ya nkoka swinene. (Efe. 6:11) Emhakeni leyi, hi nga dyondza tidyondzo ta nkoka eka ndlela leyi n’wana wa jaha wa Isaka ku nga Esawu a a yi teka ha yona ndzhaka ya yena.

6, 7. Esawu a ku ri mani naswona hi yihi ndzhaka leyi a a ta yi kuma?

⁶ Emalembeni ya kwalomu ka 4 000 lama hundzeke, Isaka na Raveka va veleke Esawu ni hahla ra yena, Yakobe. Loko mahahla lawa ma ri karhi ma kula, a ma ri ni vumunhu ni mintirho leyi nga faniki. “Esawu a va munhu la tivaka ku hlota, munhu wa le nhoveni,” kasi “Yakobe a [a ri] munhu la pfumalaka xisandzu, a tshama emintsongeni.” (Gen. 25:27) Muhundzuluxeri wa Bibele Robert Alter, u vula leswaku rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri va ‘pfumala xisandzu’ “ri vula ku tshembeka kumbe hambi ku ri ku pfumala nandzu.”

⁷ Loko Esawu na Yakobe va ri ni malembe ya 15, Abrahama kokwa wa vona wa xinuna u file, kambe xitshembiso lexi Yehovha a xi tshembiseke Abrahama a xi helelanga emoyeni. Endzhaku ka nkarhi, Yehovha u tlhele a vulavula ha xona eka Isaka, a vula leswaku matiko hinkwawo ya misava ma ta tikatekisa hi mbewu ya Abrahama. (Hlaya Genesa 26:3-5.) Xitshembiso xexo xi paluxe leswaku Mesiya—“mbewu” yo tshembeka leyi ku vulavuriwaka ha yona eka Genesa 3:15—u ta huma eka vatukulu va Abrahama. Tanihi mativula ya Isaka, Esawu a a ri ni mfanelo yo kuma xitshembiso xexo. Mayana ndzhaka ya nkoka leyi a yi ta kumiwa hi Esawu! Xana u yi tlangerile?

8, 9. (a) I xiboho xihi lexi Esawu a xi endleke malunghana ni ndzhaka ya yena? (b) Endzhaku ka malembe yo tala, Esawu u xiye yini malunghana ni xiboho xa yena naswona u endle yini?

⁸ Siku rin’wana loko Esawu a vuya hi le ku hloteni, u vone Yakobe a ri karhi a “sweka xiculu.” Esawu u te: “Ndza ku kombela, hatlisa u ndzi nyika swo tshwuka ndzi dya—sweswo swo tshwuka, hikuva ndzi karhele!” Yakobe u byele Esawu a ku: “Rhanga hi ku ndzi xavisela mfanelo ya wena ya ku va mativula!” Esawu u endle yini? Lexi hlamarisaka, u te: “Xana mfanelo ya mina ya ku va lonkulu hi ku velekiwa yi ndzi pfuna hi yini?” Ina, Esawu u hlawule nkambana wa xiculu ematshan’weni ya mfanelo ya yena ya ku va mativula!  Leswaku Yakobe a ta kuma mfanelo ya ku va mativula hi nawu, u te: “Rhanga hi ku ndzi hlambanyela!” Handle ko kanakana, Esawu u xavise mfanelo ya yena ya ku va mativula. Endzhaku ka sweswo, “Yakobe [u nyike] Esawu xinkwa ni xiculu xa tinyawa, a dya a tlhela a nwa. Kutani a suka a famba. Kavaloko Esawu a [lahle] mfanelo ya ku va lonkulu hi ku velekiwa.”—Gen. 25:29-34.

⁹ Endzhaku ka malembe yo tala, loko Isaka a anakanya leswaku u le kusuhi ni ku fa, Raveka, u endle malunghiselelo leswaku a tiyiseka leswaku Yakobe u kuma mfanelo ya ku va mativula leyi Esawu a n’wi xaviseleke yona. Loko endzhaku ka nkarhi Esawu a xiye leswaku u endle xiboho xa vuphukuphuku, u kombele Isaka a ku: “Ndzi katekise na mina, tatana! . . . Xana a wu ndzi hlayiselanga nkateko?” Loko Isaka a vule leswaku a a nga ha ta wu cinca nkateko lowu se a wu nyikeke Yakobe, “Esawu [u tlakuse] rito a rila.”—Gen. 27:30-38.

10. Yehovha u n’wi langute njhani Esawu na Yakobe naswona ha yini?

¹⁰ Hi nga dyondza yini malunghana ni langutelo ra Esawu eka rungula leri? U kombise leswaku ku enerisa ku navela ka yena ka nyama a swi ri swa nkoka swinene eka yena ku tlula ku kuma mikateko leyi Yehovha a yi tshembiseke tanihi xiphemu xa ndzhaka ya yena. Esawu a a nga yi tlangeli mfanelo ya yena ya ku va mativula naswona entiyisweni a a nga xi rhandzi Xikwembu. Ku tlula kwalaho, Esawu a nga vanga na mhaka ni leswaku swiendlo swa yena swi ta va khumba njhani vatukulu va yena. Ku hambana ni sweswo, Yakobe u yi tlangele swinene ndzhaka ya yena. Hi xikombiso, a a tiyimiserile ku landzela ndzayo leyi vatswari va yena va n’wi nyikeke yona malunghana ni ku hlawula nsati. (Gen. 27:46–28:3) Leswi Yakobe a endleke xiboho lexi a xi lava leswaku a lehisa mbilu ni ku titsona swo karhi, u ve kokwa wa Mesiya. Xikwembu xi n’wi langute njhani Esawu na Yakobe? Hi ku tirhisa muprofeta Malakiya, Yehovha u te: “Ndzi rhandze Yakobe, kambe Esawu ndzi n’wi vengile.”—Mal. 1:2, 3.

11. (a) Ha yini hina Vakreste hi nga vuyeriwaka eka rungula leri vulavulaka hi Esawu? (b) Ha yini Pawulo a vulavule hi vumbhisa loko a hlamusela leswi endliweke hi Esawu?

¹¹ Xana leswi Bibele yi swi vulaka hi Esawu swi nga hi vuyerisa hina Vakreste namuntlha? Ina swi nga hi vuyerisa. Muapostola Pawulo u lemukise vapfumeri-kulobye ku tivonela leswaku “ku nga vi ni mbhisa kumbe un’wana la nga tlangeriki swilo leswi kwetsimaka, ku fana na Esawu, loyi a xaviseke timfanelo takwe ta ku va mativula leswaku a kuma mpandzwa wun’we.” (Hev. 12:16) Xilemukiso xexo xa ha tirha eka Vakreste. Minkarhi hinkwayo hi fanele hi tlangela swilo swo kwetsima leswaku hi nga hluriwi hi ku navela ka nyama kutani hi lahlekeriwa hi ndzhaka ya hina ya moya. Kambe, ha yini Pawulo a tlhele a vulavula hi vumbhisa loko a hlamusela leswi endliweke hi Esawu? Hikuva loko munhu a endla swilo ku fana na Esawu ivi a pfumelela ku navela  ka nyama ku n’wi lawula, swi ta n’wi olovela ku endla xidyoho xo tanihi vumbhisa, hikwalaho a nga ha lahlekeriwa hi ndzhaka ya yena.

12. (a) Sathana u ringeta njhani ku ringa un’wana ni un’wana wa hina? (b) Boxa swikombiso swa le Matsalweni leswi nga hi pfunaka loko hi ringeka ku endla swilo leswi hoxeke.

¹² Tanihi malandza ya Yehovha, hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi papalata swiyimo leswi nga hi ringaka leswaku hi tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Nakambe loko un’wana a hi ringa, hi khongelela leswaku Yehovha Xikwembu a hi pfuna hi lwisana ni ndzingo. (Mat. 6:13) Hi tikarhatela ku tshama hi tshembekile emisaveni leyi yo homboloka, kambe nkarhi na nkarhi Sathana u ringeta ku tsanisa vuxaka bya hina na Yehovha. (Efe. 6:12) Tanihi xikwembu xa mafambiselo lawa yo homboloka ya swilo, Diyavulosi wa yi tiva ndlela yo tirhisa miringo leswaku a hi endla hi enerisa ku navela ka hina ko biha. (1 Kor. 10:8, 13) Hi xikombiso, a hi nge u pfulekeriwe hi nkarhi wo enerisa ku navela ka wena ko karhi hi ku va u dyohela Xikwembu. A wu ta endla yini? Xana a wu ta fana na Esawu kutani u ku: ‘Hatlisa! Ndzi nyike!’ Kumbe xana a wu ta lwisana ni ndzingo kutani u wu balekela, hilaha Yosefa n’wana wa jaha wa Yakobe a endleke hakona loko a ringiwa hi nsati wa Potifaro?—Hlaya Genesa 39:10-12.

13. (a) Namuntlha, vo tala va hlawule ku fana na Yosefa hi ndlela yihi, kambe van’wana va hlawule ku fana na Esawu hi ndlela yihi? (b) Hi fanele hi endla yini leswaku hi nga endli swilo ku fana na Esawu?

¹³ Vamakwerhu vo tala va xinuna ni va xisati va langutane ni swiyimo leswi va endleke va hlawula ku fana na Esawu kumbe Yosefa. Vo tala va endle hi vutlhari kutani va tsakisa mbilu ya Yehovha. (Swiv. 27:11) Kambe, loko van’wana va vapfumeri-kulorhi va langutane ni ndzingo va hlawule ku endla hilaha Esawu a endleke hakona, va tsandzeka ku sirhelela ndzhaka ya vona ya moya. Vo tala lava soriwaka kumbe va susiwaka evandlheni lembe ni lembe va xupuriwa hileswi va tikhomeke hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Hi yona mhaka leyi swi nga swa nkoka swinene ku lunghiselela mbilu ya hina sweswi leswaku hi ta kota ku lwisana ni ndzingo wihi ni wihi enkarhini lowu taka! (Ps. 78:8) Hi ta bula hi magoza mambirhi lawa hi nga ma tekaka leswaku hi lunghekela ku lwisana ni ndzingo naswona ma ta tlhela ma hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari hi ku famba ka nkarhi.

14. Hi swihi swivutiso leswi nga ta hi pfuna ku “[nyenya] leswi hombolokeke” kutani hi “namarhela leswi nga swinene”?

¹⁴ Goza ro sungula ri katsa ku anakanya hi vuyelo bya swiendlo swa hina. Loko hi n’wi rhandza swinene Yehovha, Munyiki wa ndzhaka ya hina ya moya hi ta yi tlangela swinene ndzhaka yoleyo. Phela, loko hi rhandza munhu a hi swi lavi ku n’wi twisa ku vava. Kambe, hi tikarhatela ku n’wi tsakisa. Hikwalaho hi fanele hi anakanyisisa hi ndlela leyi hi nga ta twa ku vava ha yona ni ku twisa van’wana ku vava ha yona loko hi pfumela ku hluriwa hi ndzingo. Hi fanele hi tivutisa: ‘Swiendlo swa mina swa vutianakanyi swi ta byi khumba njhani vuxaka bya mina na Yehovha? Xidyoho xa mina xi ta wu khumba njhani ndyangu wa mina? Xi ta va khumba njhani vamakwerhu va xinuna ni va xisati evandlheni? Xana ndzi ta khunguvanyisa van’wana?’ (Filp. 1:10) Hi nga ha tlhela hi tivutisa hi ku: ‘Xana i vutlhari ku titlonya swa nkarhinyana hi swilo swo biha ivi endzhaku ndzi tshovela vuyelo byo vava? Xana hakunene ndzi lava ku fana na Esawu, ndzi rila hi xiviti loko ndzi xiya leswi ndzi nga swi endla?’ (Hev. 12:17) Loko hi anakanyisisa hi swivutiso sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi “[nyenya] leswi hombolokeke” kutani hi “namarhela leswi nga swinene.” (Rhom. 12:9) Ngopfu-ngopfu ndlela leyi hi rhandzaka Yehovha ha yona yi ta hi susumetela ku khomelela eka ndzhaka ya hina.—Ps. 73:28.

15. I yini leswi nga ta hi pfuna ku lunghekela ku hlula ndzingo wihi ni wihi ni ku sirhelela vuxaka bya hina ni Xikwembu?

¹⁵ Goza ra vumbirhi i ku lunghekela ku hlula  miringo. Yehovha u hi endlele malunghiselelo yo tala leswaku hi lunghekela ku hlula miringo ya misava ni ku sirhelela vuxaka bya hina na yena. Malunghiselelo ya yena ma katsa dyondzo ya Bibele, minhlangano ya Vukreste, ntirho wa nsimu ni xikhongelo. (1 Kor. 15:58) Minkarhi hinkwayo loko hi chululela timbilu ta hina eka Yehovha hi xikhongelo niloko nkarhi na nkarhi hi tirha hi matimba entirhweni wa nsimu, hi lunghekela ku hlula miringo. (Hlaya 1 Timotiya 6:12, 19.) Hi fanele hi hambeta hi endla matshalatshala yo endla swilo leswi loko hi lava ku lunghekela ku hlula miringo. (Gal. 6:7) Leswi swi hlamuseriwa eka ndzima ya vumbirhi ya Swivuriso.

16, 17. I yini leswi nga ta hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari?

¹⁶ Swivuriso ndzima 2 yi hi khutaza ku va ni vutlhari ni vuswikoti byo anakanya. Tinyiko leti ti ta hi pfuna ku hlawula exikarhi ka leswinene ni leswo biha ni ku lawula ku navela ka hina ematshan’weni yo ku enerisa hi ndlela leyi hoxeke. Kambe hi nga endla leswi ntsena loko hi tiyimiserile ku endla matshalatshala. Loko Bibele yi kandziyisa ntiyiso wolowo wa nkoka yi ri: “N’wananga, loko wo amukela marito ya mina naswona u teka swileriso swa mina swi ri ni ntikelo, leswaku u yingisa vutlhari hi ndleve ya wena, leswaku u voyamisela mbilu ya wena eku twisiseni; ku tlula kwalaho, loko u vitana ku twisisa naswona u nyikela rito ra wena eku twisiseni, loko u hambeta u ku lava kukota silivhere, naswona u ku lavisisa kukota xuma lexi fihliweke, hi ndlela yoleyo u ta twisisa ku chava Yehovha, u ta kuma vutivi bya Xikwembu. Hikuva Yehovha u nyika vutlhari; enon’wini wakwe ku ni vutivi ni ku twisisa.”—Swiv. 2:1-6.

¹⁷ Loko hi endla leswi hlamuseriweke eka tindzimana leti ta Swivuriso, hi ta swi kota ku endla swiboho swa vutlhari. Hi ta hlula miringo ntsena loko hi pfumelela leswi Yehovha a swi vulaka swi cinca leswi hi nga swona endzeni, loko hi hambeta hi khongelela nkongomiso wa Xikwembu ni loko hi hambeta hi lavisisa vutivi bya Xikwembu kukota xuma lexi fihliweke.

18. I yini leswi u tiyimiseleke ku hambeta u swi endla naswona ha yini?

¹⁸ Yehovha u va nyika vutivi, ku twisisa ni vutlhari lava endlaka matshalatshala yo lava tinyiko leti. Loko hi ti lavisisa swinene ni ku ti tirhisa, hi ta va ni vuxaka lebyinene ni Munyiki wa tona ku nga Yehovha. Kutani vuxaka bya hina na yena byi ta hi sirhelela loko hi langutane ni miringo. Loko hi tshama hi ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha hi tlhela hi n’wi chava swi huma embilwini, hi ta tikarhatela ku papalata ku dyoha. (Ps. 25:14; Yak. 4:8) Vuxaka bya hina na Yehovha ni vutlhari lebyi a hi nyikaka byona swi ta hi pfuna leswaku hi endla swiboho swa vutlhari leswi n’wi tsakisaka ni ku sirhelela ndzhaka ya hina.