1, 2. (a) Hi fanele hi endla yini leswaku hi va ni vuxaka lebyinene na Yehovha? (b) Hi ta vuyeriwa njhani loko hi kambisisa marungula ya le Matsalweni ya ndlela leyi vanhu va anguleke ha yona loko va tshinyiwa hi Xikwembu?

“LOKO ku ri mina, ku tshinela eka Xikwembu i swinene eka mina. Ndzi veke vutumbelo bya mina eka Yehovha, Hosi leyi Lawulaka.” (Ps. 73:28) Hi marito wolawo mupisalema a a kombisa leswaku u tshemba Xikwembu. I yini leswi n’wi endleke a vula marito wolawo? Loko mupisalema a xiye leswaku vanhu vo homboloka va ni ku rhula, eku sunguleni u karhatekile embilwini. U titshandzile a ku: “Ndzi yi basisele swa hava mbilu ya mina nileswi ndzi hlambeke mavoko hikwalaho ka ku pfumala nandzu.” (Ps. 73:2, 3, 13, 21) Hambiswiritano, loko a ye “evukwetsimelweni lebyikulu bya Xikwembu,” u swi kotile ku lulamisa mianakanyo ya yena kutani a tshama a ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. (Ps. 73:16-18) Ntokoto lowu wu dyondzise wanuna yoloye la chavaka Xikwembu dyondzo ya nkoka: Loko munhu a lava ku va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, u fanele a va un’wana wa vanhu va Xikwembu, a amukela ndzayo a tlhela a yi tirhisa.—Ps. 73:24.

² Na hina ha swi lava ku va ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu xa ntiyiso lexi hanyaka. Leswaku hi kota ku va ni vuxaka byolebyo, i swa nkoka leswaku hi amukela xitsundzuxo kumbe ndzayo ya xona leswaku hi ta va vanhu lava xi tsakisaka. Enkarhini lowu hundzeke, Xikwembu xi kombise vanhu tintswalo naswona minkarhi yin’wana a xi swi kombisa eka matiko hi ku ma nyika nkarhi wo amukela ndzayo ya xona. Ndlela leyi va anguleke ha yona yi tsariwe eBibeleni “ku letela hina” nileswaku yi “va xilemukiso eka hina lava hi fikeriweke hi makumu ya mafambiselo ya swilo.” (Rhom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Ku kambisisa marungula lawa hi vukheta swi ta endla hi twisisa vumunhu bya Yehovha swi tlhela swi hi komba ndlela leyi hi nga vuyeriwaka ha yona loko a hi vumba.

3. Eka Esaya 64:8 ni le ka Yeremiya 18:1-6, vulawuri bya Yehovha eka vanhu va yena byi hlamuseriwa njhani? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

³ Loko Esaya 64:8 yi hlamusela vulawuri lebyi Yehovha a nga na byona eka vanhu ni matiko hi ndlela yo fanekisela, yi ri: “Wena Yehovha, u Tata wa hina. Hina hi vumba, wena u Muvumbi; hina hinkwerhu hi endliwe hi mavoko ya wena.” Muvumbi a nga endla nchumu wihi na wihi lowu a lavaka ku wu endla hi vumba bya yena. Vumba a byi nge n’wi byeli muvumbi leswaku a vumba yini. Swi tano hi vanhu ni Xikwembu. A hi na mfanelo yo byela Xikwembu leswaku xi hi vumba njhani, tanihi leswi vumba byi nga taka byi nga n’wi byeli muvumbi leswaku a endla xibya xa muxaka muni hi byona.—Hlaya Yeremiya 18:1-6.

4. Xana Xikwembu xi sindzisa vanhu kumbe matiko ku pfumela ku vumbiwa hi xona? Hlamusela.

⁴ Yehovha u vumbe Vaisrayele va khale hilaha muvumbi a endlaka hakona eka vumba. Kambe ku ni ku hambana lokukulu eka yena ni muvumbi la nga munhu. Muvumbi a nga vumba xibya xihi na xihi lexi a kotaka ku xi endla a tirhisa vumba. Xana Yehovha u sindzisa vanhu kumbe matiko ku pfumela ku vumbiwa hi yena, a endla van’wana va va lavanene van’wana a va endla lavo biha? Nhlamulo ya le Bibeleni i e-e. Yehovha u nyike vanhu nyiko ya risima swinene, ku nga nyiko ya ku tihlawulela. A nga tirhisi vulawuri bya yena hi ndlela leyi nga ta endla leswaku nyiko ya yena yi nga ha tirhi. Vanhu va fanele va hlawula ku vumbiwa hi Muvumbi wa vona Yehovha.—Hlaya Yeremiya 18:7-10.

5. Loko vanhu va ala ku vumbiwa hi Yehovha, u endla yini?

⁵ Ku vuriwa yini loko vanhu va ala hi vomu ku pfumela ku vumbiwa hi Muvumbi Lonkulu? Kutani, u byi tirhisa njhani vulawuri bya yena? Anakanya hi leswi humelelaka eka vumba loko swi nga ha koteki ku vumba nchumu lowu muvumbi a a lava ku wu endla ha byona. Phela, muvumbi a nga ha vumba xibya xo karhi ha byona kumbe a byi lahla! Kambe, loko vumba byi nga ha pfuni nchumu hi ntolovelo xihoxo xi va xi ri ni muvumbi. Sweswo a swi tano hi Muvumbi wa hina. (Det. 32:4) Loko munhu a nga pfumeli ku vumbiwa hi Yehovha, minkarhi hinkwayo xihoxo xi va xi ri ni munhu yoloye. Yehovha u tirhisa vulawuri bya yena lebyi fanaka ni bya muvumbi eka vanhu hi ku cinca ndlela leyi a va vumbaka ha yona hi ku ya hi ndlela leyi va angulaka ha yona. Lava va n’wi yingisaka, va va va nkoka eka yena. Hi xikombiso, Vakreste lava totiweke i “swibya swa tintswalo” leswi vumbiweke swi va ‘swibya leswi tirhiseriwaka swilo leswi xiximekaka.’ Hi hala tlhelo, lava va alaka ku yingisa Xikwembu va ta va “swibya swa vukarhi leswi endliweke swi faneriwa hi ku lovisiwa.”—Rhom. 9:19-23.

6, 7. Hosi Davhida na Hosi Sawulo va ku kombise njhani ku hambana eka ndlela leyi va anguleke ha yona eka ndzayo ya Yehovha?

⁶ Ndlela yin’wana leyi Yehovha a vumbaka vanhu ha yona i ku tirhisa xitsundzuxo kumbe ndzayo. Hi nga vona ndlela leyi a byi tirhisaka ha yona vulawuri bya yena eka lava a va vumbaka hi ku kambisisa vutomi bya tihosi timbirhi to sungula ta le Israyele, ku nga Sawulo na Davhida. Loko Hosi Davhida a endle vuoswi na Bati-xeba, ku ve ni vuyelo byo biha lebyi khumbeke yena ni van’wana. Hambileswi Davhida a a ri hosi, Yehovha a nga tshikanga ku n’wi nyika ndzayo ya matimba. Xikwembu xi rhumele muprofeta wa xona Natani eka Davhida a ya n’wi byela rungula leri tsemaka nhlana. (2 Sam. 12:1-12) Davhida u angule njhani? U tisorile swinene hileswi a swi endleke a tlhela a hundzuka. Davhida u kombisiwe tintswalo hi Xikwembu.—Hlaya 2 Samuwele 12:13.

⁷ Ku hambana na yena, Hosi Sawulo loyi a fumeke emahlweni ka Davhida a nga yi yingisanga ndzayo. Yehovha u lerise Sawulo hi ku kongoma a tirhisa muprofeta Samuwele a ku: Lovisa Vaamaleke hinkwavo ni swifuwo swa vona. Sawulo a nga xi yingisanga xileriso xexo xa Xikwembu. A nga n’wi dlayanga hosi Agaga swin’we ni swifuwo leswinene ngopfu. Ha yini? A a lava  ku tiendlela vito. (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12) Loko a nyikiwa ndzayo, Sawulo a a fanele a yi yingisile kutani a pfumela ku vumbiwa hi Muvumbi Lonkulu. Ku ri na sweswo, Sawulo u arile ku vumbiwa. U tiyimelerile. A a anakanya leswaku leswi a swi endleke a swi pfumeleleka hikuva a a tibyele leswaku swifuwo swoleswo a swi ta tirhiseriwa ku endla gandzelo, naswona u yi tekele ehansi ndzayo ya Samuwele. Yehovha u fularhele Sawulo tanihi hosi, naswona Sawulo a nga ha tlhelanga a va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu xa ntiyiso.—Hlaya 1 Samuwele 15:13-15, 20-23.

8. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi tiko ra Israyele ri anguleke ha yona loko Yehovha a ri vumba?

⁸ Yehovha a nga nyiki vanhu ntsena nkarhi wo n’wi yingisa kambe u nyika ni matiko. Hi 1513 B.C.E., vana va Israyele, lava ntshunxiweke evuhlongeni aEgipta va endle ntwanano ni Xikwembu. Vaisrayele a va ri tiko ra xona leri xi ri hlawuleke naswona va ve ni lunghelo ra ku vumbiwa hi xona, onge hiloko va ri eka vhilwa ra Muvumbi Lonkulu. Hambiswiritano, vanhu volavo va ye emahlweni va endla leswo biha emahlweni ka Yehovha, va tlhela va gandzela swikwembu swa matiko lama va rhendzeleke. Yehovha u rhumele vaprofeta ko tala eka Vaisrayele leswaku va va pfuna va cinca mahanyelo ya vona kambe a va yingisanga. (Yer. 35:12-15) Vaisrayele va tshinyiwe hi ndlela yo vava hikwalaho ka ku sihalala ka vona. Ku fana ni xibya lexi faneriwaka hi ku lovisiwa, mfumo wa le n’walungwini wa tinyimba ta khume wu hluriwe hi Vaasiriya kasi mfumo wa le dzongeni wa tinyimba timbirhi wu hluriwe hi Vababilona. Leswi swi fanele swi hi dyondzisa dyondzo ya nkoka! Ndlela yin’we ntsena leyi hi nga vuyeriwaka ha yona loko  Yehovha a hi vumba hiloko hi amukela ndzayo ya yena.

9, 10. Vaninivha va angule njhani loko Xikwembu xi va nyika xitsundzuxo?

⁹ Yehovha u tlhele a nyika Vaasiriya va le Ninivha nkarhi wo yingisa ndzayo ya yena. U byele Yonasi a ku: “Suka u yima, u ya emutini lowukulu wa Ninivha, u huwelela, u wu byela leswaku vubihi bya wona byi fikile emahlweni ka mina.” Muti wa Ninivha a wu fanele wu lovisiwa.—Yon. 1:1, 2; 3:1-4.

¹⁰ Hambiswiritano, loko Yonasi a twarise rungula ra ku avanyisa, “vanhu va Ninivha va sungula ku pfumela eka Xikwembu, va twarisa ku titsona swakudya, va ambala nguvu yo khwaxa, ku suka eka lonkulu wa vona ku ya eka lontsongo wa vona.” Hosi ya vona “yi tlakuka exiluvelweni xa yona kutani yi hluvula nguvu ya yona ya ximfumo, yi tifunengeta nguvu yo khwaxa, yi tshama enkumeni.” Vaninivha va pfumele ku vumbiwa hi Yehovha kutani va hundzuka. Hikwalaho, Yehovha a nga wu lovisanga muti wolowo.—Yon. 3:5-10.

11. Hi yihi mfanelo ya Yehovha leyi tikombeke eka ndlela leyi a khomeke Vaisrayele ni Vaninivha ha yona?

¹¹ Hambileswi Vaisrayele a va ri tiko leri hlawuriweke, Yehovha u boheke ku va tshinya. Hi hala tlhelo, Vaninivha a va nga endlanga ntwanano ni Xikwembu. Nilokoswiritano, Yehovha u twarise rungula ra yena ra ku avanyisa eka vona naswona u va kombe tintswalo loko va tikombe va fana ni vumba lebyi olovaka emavokweni ya yena. Swikombiso leswi swimbirhi swi swi kombisa kahle leswaku Yehovha Xikwembu xa hina ‘a xi hlawuli.’—Det. 10:17.

12, 13. (a) Ha yini Xikwembu xi cince swiboho swa xona loko vanhu va pfumele ku vumbiwa hi xona? (b) Yi kombisa yini ndlela leyi Yehovha a nga “tisola” ha yona emhakeni ya Sawulo? ni ya Vaninivha?

¹² Ndlela leyi Xikwembu xi tiyimiseleke ha yona ku hi vumba yi kombisa leswaku xa anakanyela naswona xi pfumelelana ni swiyimo. Sweswo swi vonake loko Yehovha a tiyimisele ku teka goza hikwalaho ka ku avanyisa ka yena lokunene ka vanhu kambe a cinceke swiboho swa yena hikwalaho ka ndlela leyi va anguleke ha yona. Matsalwa ma vula leswi malunghana ni hosi yo sungula ya le Israyele leswaku Yehovha ‘u tisorile leswi a endleke leswaku Sawulo a va hosi.’ (1 Sam. 15:11) Loko vanhu va le Ninivha va hundzukile kutani va tshika ndlela ya vona yo homboloka, Bibele yi ri: “Xikwembu xa ntiyiso xi tisola hikwalaho ka khombo leri xi vuleke leswaku xi ta va tisela rona; hikwalaho a xi ri tisanga.”—Yon. 3:10.

¹³ Xiga xa Xiheveru lexi hundzuluxeriweke xi va “tisola” entiyisweni xi fambisana ni ku cinca langutelo kumbe xikongomelo. Yehovha u tshame a tsakela Sawulo kambe loko Sawulo a nga ha yingisi, u n’wi fularherile. Ku cinca loku a ku humelelanga hileswi Yehovha a endleke xihoxo hileswi a hlawuleke Sawulo, kambe hikwalaho ka leswi Sawulo a kombiseke ku pfumala ripfumelo kutani a nga ha yingisi. Xikwembu xa ntiyiso xi tisorile hikwalaho ka Vaninivha; hileswaku xi cince xikongomelo xa xona malunghana na vona. Hakunene swa chavelela ku tiva leswaku Yehovha Muvumbi wa hina wa anakanyela naswona u pfumelelana ni swiyimo, u ni musa ni tintswalo, u tiyimisele ku cinca loko vanhu lava dyoheke va hundzuka!

14. (a) Yehovha u hi vumba njhani namuntlha? (b) Hi fanele hi endla yini loko Xikwembu xi hi vumba?

¹⁴ Yehovha namuntlha ngopfu-ngopfu u tirhisa Rito ra yena ku nga Bibele swin’we ni nhlengeletano ya yena leswaku a hi vumba. (2 Tim. 3:16, 17) Xana a hi fanelanga hi amukela xitsundzuxo kumbe ndzayo yihi ni yihi leyi hi yi kumaka hi ku tirhisa tindlela toleto? Ku nga khathariseki leswaku hi ni nkarhi wo tanihi kwihi hi khuvuriwile kumbe hi ni malunghelo yo tanihi kwihi, hi fanele hi ya emahlweni hi amukela ndzayo leyi humaka eka Yehovha, hi yi pfumelela yi hi endla swibya leswi nga ta tirhiseriwa leswi xiximekaka.

15, 16. (a) Munhu a nga ha titwa njhani loko a tekeriwa malunghelo evandlheni? Kombisa. (b) I yini lexi nga hi pfunaka ku langutana ni ku khomiwa hi tingana loko hi nyikiwe ndzayo?

 ¹⁵ Hi nga ha tshinyiwa hi ku va lava nyikiwaka swiletelo kumbe ndzulamiso. Kambe minkarhi yin’wana, hi nga ha lava ku tshinyiwa hileswi hi endleke swilo leswi hoxeke. Ku tshinyiwa koloko ku nga ha katsa ku tekeriwa malunghelo. Anakanya hi xikombiso xa Dennis * loyi a a ri nkulu. U dyohile hileswi a endleke xiboho lexi hoxeke malunghana ni timhaka ta mabindzu, hikwalaho u soriwile. Xana Dennis u titwe njhani hi vusiku lebyi ku nga tivisiwa ha byona evandlheni leswaku a a nga ha ri nkulu? U te: “A ndzi titwa ndzi ri mutsandzeki lonkulu. Emalembeni ya 30 lama hundzeke, ndzi ve ni malunghelo yo tala. Ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo, ndzi tirhe eBethele, ndzi hlawuriwe leswaku ndzi va nandza wa vutirheli ivi endzhaku ka sweswo ndzi va nkulu. Nakambe a ndza ha ku nyikela nkulumo ya mina yo sungula entsombanweni wa muganga. Hi xitshuketa malunghelo wolawo hinkwawo a ma fambile. A ndzi khomiwe hi tingana naswona a ndzi vona onge a ndzi nga ha ri na ndhawu enhlengeletanweni.”

¹⁶ Dennis a a fanele a cinca mahanyelo ya yena, a tshika swilo swo biha leswi endleke leswaku a tshinyiwa. Kambe i yini leswi n’wi pfuneke leswaku a langutana ni ku khomiwa hi tingana koloko? U te: “A ndzi tiyimiserile ku tshama ndzi ri ni xiyimiso lexinene xo aka vuxaka bya mina na Yehovha. Nakambe nchumu wun’wana wa nkoka a ku ri nseketelo lowu ndzi wu kumeke eka vamakwerhu lava nga Vakreste ni xikhutazo lexi ndzi xi kumeke eminkandziyisweni ya hina. Xihloko lexi nge ‘Xana U Tshame U Va Ni Lunghelo Ro Karhi eVandlheni? Xana U Nga Tlhela U Tikarhatela Ku Ri Kuma?’ eka Xihondzo xo Rindza xa August 15, 2009, a xi fana ni papila leri a ri hlamula swikhongelo swa mina. Ndzayo leyi ndzi yi tlangeleke swinene hi leyi nge, ‘Leswi u nga ha riki na byona vutihlamuleri lebyi engetelekeke evandlheni, tiyisa vuxaka bya wena na Yehovha.’” Dennis u vuyeriwe njhani eka ndzayo yoleyo? Endzhaku ka malembe yo hlaya, u te: “Yehovha u tlhele a ndzi katekisa hi lunghelo ra ku va nandza wa vutirheli.”

17. Ku susiwa evandlheni ku nga n’wi pfuna njhani mudyohi? Kombisa.

¹⁷ Ku susa munhu evandlheni i muxaka wun’wana wa ndzayo leyi humaka eka Yehovha. Swi sirhelela vandlha eka nkucetelo wo biha naswona swi nga pfuna mudyohi leswaku a hundzuka. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Robert u hete malembe ya kwalomu ka 16 a susiwile evandlheni, laha vatswari va yena ni vamakwavo va yena va tirhiseke ndzayo leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu ya leswaku va tshika ku tihlanganisa ni vadyohi, naswona va nga va pfuxeli. Robert se u ni malembe a vuyiseriwile evandlheni naswona u endla nhluvuko lowunene hi tlhelo ra moya. Loko a vutisiwile leswaku i yini lexi n’wi susumeteleke ku tlhelela eka Yehovha ni vanhu va Yena endzhaku ka nkarhi wo leha hi ndlela yoleyo, u vule leswaku leswi ndyangu wa ka vona a wu nga pfumeli ku tihlanganisa na yena swi n’wi khumbe ngopfu. “Loko ndyangu wa ka hina a wu tihlanganise na mina hambi ku ri swa xinkarhana, kumbexana va lava ku tiva leswaku ndzi pfuke njhani, sweswo a swi ta va swi ndzi enerisile naswona a ndzi ta va ndzi nga susumetelekanga ku tlhelela eka Xikwembu.”

18. Hi fanele hi tikombisa hi ri vumba bya njhani emavokweni ya Muvumbi Lonkulu?

¹⁸ Swi nga ha endleka swi nga lavi hi kala hi tshinyiwa hi ndlela yoleyo, kambe hi ta tikombisa hi ri vumba bya njhani emavokweni ya Muvumbi Lonkulu? Hi ta angula njhani loko hi tshinyiwa? Xana hi ta fana na Davhida kumbe hi ta fana na Sawulo? Muvumbi Lonkulu i Tata wa hina. U nga rivali leswaku “loyi Yehovha a n’wi rhandzaka wa n’wi tshinya, hilaha tatana a endlaka hakona eka n’wana wakwe la n’wi tsakisaka.” Hikwalaho, “u nga yi bakanyi ndzayo ya Yehovha; [naswona] u nga ku nyenyi ku tshinya kakwe.”—Swiv. 3:11, 12.