1, 2. Xana wa swi rhandza ku endla swiboho naswona u titwa njhani hi swiboho swin’wana leswi u swi endleke?

HI BOHEKA ku endla swiboho swo tala siku ni siku. U titwa njhani hi ku endla swiboho? Vanhu van’wana va swi hisekela ku tiendlela swiboho. Va vula leswaku va ni mfanelo yo tiendlela swiboho swa vona hinkwaswo naswona a va swi tsakeli leswaku un’wana a va endlela swiboho. Hambiswiritano, ku ni lava va chavaka ku endla swiboho swa nkoka swinene evuton’wini. Van’wana va lava mpfuno eka tibuku kumbe eka vatsundzuxi naswona kumbexana va tirhisa timali to tala leswaku va kuma xitsundzuxo lexi va anakanyaka leswaku xi ta va pfuna ku endla swiboho.

² Vo tala va hina ho va exikarhi. Ha swi xiya leswaku ku ni swiboho swin’wana leswi hi nga riki na mfanelo yo swi endla; kambe ku ni swin’wana swo tala leswi hi nga swi endlaka evuton’wini. (Gal. 6:5) Nilokoswiritano, ha swi tiva leswaku swiboho swin’wana leswi hi swi endlaka a hi swa vutlhari naswona a swi vuyerisi.

3. I nkongomiso wihi lowu hi nga na wona loko swi ta emhakeni yo endla swiboho, kambe ha yini swi nga olovi minkarhi hinkwayo ku tiva xiboho lexi hi faneleke hi xi endla?

³ Tanihi malandza ya Yehovha, ha tsaka leswi a hi nyikeke nkongomiso lowu nga erivaleni malunghana ni timhaka to tala ta nkoka evuton’wini bya hina. Ha swi tiva leswaku loko hi landzela minkongomiso yoleyo, hi nga endla swiboho leswi nga ta tsakisa Yehovha swi tlhela swi hi vuyerisa. Nilokoswiritano, hi nga ha langutana ni swiphiqo ni swiyimo leswi ku nga vulavuriwiki hi ku kongoma ha swona eRitweni ra Xikwembu. Kutani, loko hi langutana na swona hi fanele hi endla xiboho xihi? Hi xikombiso, ha swi tiva leswaku a hi fanelanga hi yiva. (Efe. 4:28) Kambe kahle-kahle ku yiva swi katsa yini? Xana swi ya hi leswaku ku tekiwe nchumu wo tanihi kwihi, nsusumeto wa kona kumbe nchumu wun’wana? Hi swi endla njhani swiboho swa leswi hi faneleke hi swi endla etimhakeni leti van’wana va vulaka leswaku a ku na nkongomiso lowu nga erivaleni wa leswi faneleke swi endliwa? I yini lexi nga hi kongomisaka?

4. Hi xihi xitsundzuxo lexi hi pfaka hi xi kuma loko hi fanele hi endla xiboho?

⁴ Loko hi vula leswaku hi lava ku endla xiboho xa nkoka, Mukreste-kulorhi a nga ha vula leswaku hi fanele hi xi endla hi mianakanyo leyi hlutekeke. Xolexo i xitsundzuxo lexinene. Bibele yi hi nyika xitsundzuxo lexi loko swi ta eku hatliseleni ku endla swiboho: “Un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” (Swiv. 21:5) Kambe swi vula yini ku endla xiboho hi mianakanyo leyi hlutekeke? Xana swi vula ntsena leswaku hi fanele hi anakanyisisa hi mhaka yoleyo, hi anakanyela van’wana kutani hi ringeta ku twisisa ntiyiso wa mhaka hi nga si endla xiboho? Swilo sweswo hinkwaswo swa pfuna eku endleni ka xiboho lexinene, kambe ku katseka swo tala eku endleni ka xiboho hi mianakanyo leyi hlutekeke.—Rhom. 12:3; 1 Pet. 4:7.

5. Ha yini hi nga ri na yona mianakanyo leyi hlutekeke hi ku helela?

⁵ Hinkwerhu a hi velekiwanga hi ri ni mianakanyo leyi hlutekeke hi ku helela. Ha yini? Hikuva hinkwerhu ka hina hi velekeriwe exidyohweni naswona a hi hetisekanga xisweswo a hi na rihanyo leri hetisekeke kumbe mianakanyo leyi hlutekeke hi ku helela. (Ps. 51:5; Rhom. 3:23) Ku engetela kwalaho, vo tala va hina hi tshame hi va exikarhi ka vanhu lava mianakanyo ya vona a yi ‘dlayiwe’ hi Sathana; a hi nga n’wi tivi Yehovha ni milawu ya yena yo lulama. (2 Kor. 4:4; Tito 3:3) Hikwalaho, loko a ho endla swiboho swa hina hi ku ya hi leswi hi anakanyaka leswaku i swinene naswona swa twisiseka, a hi ta va hi tixisa, ku nga khathariseki leswaku hi anakanyisisa nkarhi wo leha ku fikela kwihi hi nga si swi endla.—Swiv. 14:12.

6. I yini lexi nga hi pfunaka ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke?

⁶ Hambileswi hi nga si hetisekaka emirini ni le mianakanyweni, Yehovha, Tata wa hina wa le tilweni u hetiseke hi tindlela hinkwato. (Det. 32:4) Lexi tsakisaka, u endle leswaku hi swi kota ku hundzula mianakanyo ya hina ni ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke. (Hlaya 2 Timotiya 1:7.) Tanihi Vakreste, hi lava ku anakanyisisa ni ku endla swilo hi ndlela leyi twisisekaka. Hi fanele hi dyondza ku lawula mianakanyo ya hina ni ndlela leyi hi titwaka ha yona kutani hi tekelela ndlela leyi Yehovha a anakanyaka ha yona, ndlela leyi a titwaka ha yona ni ndlela leyi a endlaka swilo ha yona.

7, 8. Hlamusela ntokoto wa ndlela leyi xiboho lexinene xi nga endliwaka ha yona ku nga khathariseki ku tshikileriwa kumbe swiphiqo.

⁷ Anakanya hi xikombiso lexi. Swi tolovelekile leswaku vatswari van’wana lava nga valuveri va rhumela tincece ta vona eka maxaka ya vona leswaku ma ta va kurisela tona leswaku vona va ta ya emahlweni va tirha naswona va kuma mali. * Wansati un’wana la tshamaka etikweni rimbe u veleke n’wana wa mufana wo saseka. Hi nkarhi wolowo, u sungule ku dyondza Bibele naswona u endle nhluvuko lowunene hi tlhelo ra moya. Vanghana ni maxaka ya yena va sungule ku byela yena ni nuna wa yena leswaku va rhumela n’wana wa vona eka rikwavo leswaku a ta kurisiwa hi vatswari va nuna wa yena. Hambiswiritano, loko wansati loyi a ri karhi a dyondza, u swi xiyile leswaku yena tanihi mutswari a a ri ni vutihlamuleri lebyi humaka eka Xikwembu byo kurisa n’wana wa yena. (Ps. 127:3; Efe. 6:4) Xana a a fanele a landzela mukhuva lowu eka vo tala a wu vonaka wu ri wunene? Kumbe xana a a fanele a landzela leswi a a swi dyondza eBibeleni hambileswi a swi ta tika ku hanya hi mali yitsongo ni leswi vanhu van’wana a va ta n’wi hlekula? Loko a ku ri wena a wu ta va u endle yini?

⁸ Leswi a a tshikilelekile, wansati loyi u tiphofule eka Yehovha a lava nkongomiso wa yena. Loko a vulavule ni munhu loyi a a n’wi dyondzela Bibele ni van’wana evandlheni hi xiyimo xakwe, u sungule ku twisisa leswi Yehovha a a swi anakanya hi mhaka leyi. U tlhele a anakanyisisa hi leswaku swi nga ha vavisa mintlhaveko ya vana, lava va hambanisiwaka ni vatswari va vona loko va ha kula. Endzhaku ko anakanyisisa hi leswi Matsalwa ma swi vulaka hi xiyimo xakwe, u endle  xiboho xa leswaku a swi nga ri swinene ku rhumela n’wana eka rikwavo. Nuna wa yena u yi vonile ndlela leyi swirho swa vandlha swi hatleke swi va pfuna ha yona ni ndlela leyi n’wana wa vona a a tsake ha yona a tlhela a hanya kahle. U pfumele ku dyondzeriwa Bibele naswona u sungule ku ya eminhlanganweni ni nsati wakwe.

9, 10. Swi vula yini ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke, naswona hi nga yi kuma njhani?

⁹ Xolexo ko va xikombiso xin’we ntsena, kambe xi kombisa leswaku ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke a swi vuli ku endla leswi hina kumbe van’wana va anakanyaka leswaku swa twala kumbe swa vuyerisa. Mianakanyo ni mbilu ya hina leswi nga hetisekangiki swi nga fana ni wachi leyi tsutsumaka swinene kumbe leyi fambaka katsongo ngopfu. Ku kongomisiwa hi yona swi nga vanga swiphiqo leswikulu. (Yer. 17:9) Hi fanele hi tiyiseka leswaku mianakanyo ni ndlela leyi hi titwaka ha yona swi kongomisiwa hi milawu ya Xikwembu leyi tshembekaka.—Hlaya Esaya 55:8, 9.

¹⁰ Swi fanerile leswi Bibele yi hi tsundzuxaka yi ku: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini. N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” (Swiv. 3:5, 6) Xiya xiga lexi nge “u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini.” Xi landzeriwa hi lexi nge ‘tivisa Yehovha tindlela ta wena.’ Hi Yena ntsena la nga ni mianakanyo leyi hlutekeke hi ku helela. Hikwalaho, nkarhi wun’wana ni wun’wana loko hi fanele hi endla xiboho, hi fanele hi kambisisa eBibeleni leswaku hi ta tiva langutelo ra Xikwembu. Kutani hi fanele hi sekela xiboho xa hina eka rona. Loko hi endla tano hi ta va hi kombisa mianakanyo leyi hlutekeke—hi tekelela ndlela leyi Yehovha a anakanyaka ha yona.

11. I yini lexi nga pfunaka munhu ku dyondza ku endla swiboho swa vutlhari?

¹¹ A swi olovi ku dyondza ku endla swiboho swa vutlhari ivi hi endla leswi hi boheke ku swi endla. Leswi swi nga ha va ntlhontlho ngopfu-ngopfu eka lava va ha riki vantshwa entiyisweni kumbe lava va ha ku sungulaka ku endla nhluvuko entiyisweni. Hambiswiritano, swihlangi swoleswo swa moya, hilaha Bibele yi va vitanaka hakona, swi nga swi kota ku endla nhluvuko wa xiviri. Xiya ndlela leyi ricece ri dyondzaka ha yona ku famba ri nga wi. Hi ntolovelo leswi nga ri pfunaka i ku famba magoza ma nga ri mangani naswona ri phindha-phindha. Swi tano ni hi swihlangi swa moya loko swi ta eku endleni ka  swiboho swa vutlhari. Tsundzuka leswaku muapostola Pawulo u hlamusele vanhu lava wupfeke tanihi “lava va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa hi ku ma tirhisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.” Marito lama nge “hi ku ma tirhisa” ni leri nge “letelaka” ma kombisa leswaku hi fanele hi tshama hi ri karhi hi endla matshalatshala, kutani sweswo hi leswi vanhu lavantshwa va faneleke va swi endla.—Hlaya Vaheveru 5:13, 14.

12. Hi nga dyondza njhani ku endla swiboho swa vutlhari?

¹² Hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni, siku ni siku hi fanele hi endla swiboho swo tala, leswikulu ni leswitsongo. Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, swiendlo swa hina swo tlula 40 wa tiphesente a swi sekeriwanga eka ku anakanyisisa hi vukheta kambe eka mikhuva ya hina. Hi xikombiso, mixo wun’wana ni wun’wana u fanele u endla xiboho xa leswaku u ta ambala yini. U nga ha swi teka swi ri xiboho lexitsongo nileswaku a wu boheki ku anakanyisisa ngopfu ha xona, ngopfu-ngopfu loko u jahile. Kambe i swa nkoka ku anakanya hi loko leswi u swi ambalaka ku ri leswi nandza wa Yehovha a faneleke a swi ambala. (2 Kor. 6:3, 4) Loko u ya xava swiambalo, swi nga ha endleka u anakanya hi switayele leswi nga le fexenini kambe xana u tlhela u anakanya hi loko swi xiximeka ni loko u ri na yona mali leyi ringaneke ya ku swi hakela? Ku hlawula hi ndlela leyinene etimhakeni leti swi ta hi pfuna ku letela matimba ya hina ya ku twisisa, leswi nga hi pfunaka ku endla swiboho leswinene etimhakeni ta nkoka swinene.—Luka 16:10; 1 Kor. 10:31.

13. I yini leswi nga ta hi pfuna ku endla swilo leswi hi endleke xiboho xo swi endla?

¹³ Hinkwerhu ha swi tiva leswaku hi nga ha endla xiboho lexinene, kambe a hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku endla leswi hi boheke ku swi endla. Hi xikombiso, van’wana lava lavaka ku tshika ku dzaha va tsandzeka hikuva a va tiyimiselanga hilaha ku ringaneke. Lexi lavekaka i ku tiyimisela ku endla leswi u boheke ku swi endla. Van’wana va anakanya leswaku ku tiyimisela ka hina ku fana swinene ni nsiha. Loko hi ya hi wu tirhisa wu ta va ni matimba. Loko hi nga wu tirhisi ngopfu, wu ta tsana. Kutani, i yini lexi nga hi pfunaka ku tiyisa ku tiyimisela ka hina ku endla leswi hi endleke xiboho xo swi endla? Ku titshega hi Yehovha swi nga hi pfuna.—Hlaya Vafilipiya 2:13.

14. Ha yini Pawulo a ve ni matimba yo endla leswi a a swi tiva leswaku u fanele a swi endla?

¹⁴ Pawulo a a swi tiva leswi hikwalaho ka leswi n’wi humeleleke. U tshame a titshandza a ku: “Vuswikoti byo navela byi kona eka mina, kambe vuswikoti byo endla leswi nga swinene a byi kona.” A a swi tiva leswi a a lava ku swi endla kumbe leswi a a fanele a swi endla, kambe minkarhi yin’wana a ku ri ni nchumu lowu a wu n’wi sivela ku swi endla. U te: “Kunene ndza wu tsakela nawu wa Xikwembu hi ku ya hi munhu loyi ndzi nga yena endzeni, kambe eswirhweni swa mina ndzi vona nawu wun’wana lowu lwaka ni nawu wa mianakanyo ya mina, wu ndzi endla khumbi ra nawu wa xidyoho lowu nga eswirhweni swa mina.” Xana a a ta tsandzeka hi ku helela ku swi endla? Nikatsongo. U te: “Ndzi nkhensa Xikwembu ha Yesu Kreste Hosi ya hina!” (Rhom. 7:18, 22-25) Eka ndzimana yin’wana u tsarile a ku: “Eka swilo hinkwaswo ndzi ni ntamu hikwalaho ka loyi a ndzi nyikaka matimba.”—Filp. 4:13.

15. Ku tiyimisela ku endla leswinene kumbe ku nga swi endli swi nga ha va khumba njhani lava katsekaka?

¹⁵ Swi le rivaleni leswaku loko hi ta tsakisa Xikwembu hi fanele hi teka xiboho xo endla leswinene kutani hi tiyimisela ku swi endla. Tsundzuka marito lawa Eliya a ma byeleke vagandzeri va Bali ni Vaisrayele lava gwineheke lava a va ri eNtshaveni ya Karimeli, u te: “Xana mi ta va ni mianakanyo yimbirhi ku fikela rini? Loko Yehovha a ri Xikwembu xa ntiyiso, n’wi landzeleni; kambe loko ku ri Bali, landzelani yena.” (1 Tih. 18:21) Vana va Israyele a va swi tiva leswi a va fanele va swi endla, kambe a va ‘ri ni mianakanyo yimbirhi.’ Ku hambana swinene na vona, malembe  yo tala emahlweni ka kwalaho, Yoxuwa u veke xikombiso lexinene loko a byele Vaisrayele a ku: “Loko swi bihile ematihlweni ya n’wina ku tirhela Yehovha, hlawulani namuntlha loyi mi nga ta n’wi tirhela . . . Loko ku ri mina ni vandyangu wa mina, hi ta tirhela Yehovha.” (Yox. 24:15) Ku ve ni vuyelo byihi hikwalaho ka xiboho xexo xa yena? Yoxuwa ni lava a va ri na yena va katekisiwile hi ku tshama eTikweni leri Tshembisiweke, “tiko leri khulukaka ntswamba ni vulombe.”—Yox. 5:6.

16, 17. Kombisa vuyelo bya ku endla swiboho leswi fambisanaka ni ku rhandza ka Xikwembu.

¹⁶ Anakanya hi xiyimo xa manguva lawa. Makwerhu wa xinuna loyi a ha ku khuvuriwaka u na nsati, naswona yena ni nsati wakwe va ni vana vanharhu lavatsongo. Siku rin’wana, mutirhi-kulobye u ringanyete leswaku yena ni makwerhu loyi va ya tirha eka khampani yin’wana leyi holelaka mali yo tala naswona yi ta va vuyerisa ni hi swin’wana swo tala. Makwerhu loyi u anakanyisise hi mhaka leyi a tlhela a khongela ha yona. A a hlawule ntirho wa yena wa sweswi, lowu a wu nga holeli mali yo tala, leswaku a ta ka a nga tirhi hi mahelo-vhiki, xisweswo a ta kota ku ya eminhlanganweni ni le nsin’wini ni ndyangu wakwe. U swi xiyile leswaku a a nga ta va na xona xiyimiso xo tano loko o amukela ntirho lowuntshwa. Xana wena a wu ta va u endle yini?

¹⁷ Endzhaku ko anakanyisisa hi ndlela leyi xiboho lexi a xi ta byi khumba ha yona vuxaka bya yena na Yehovha, a nga wu amukelanga ntirho lowu a wu holela mali yo tala. Xana u anakanya leswaku u tisorile hi xiboho lexi a xi endleke? Nikatsongo. U vone leswaku mikateko ya moya yi ta n’wi vuyerisa swinene yena ni ndyangu wakwe ku tlula ku hola mali yo tala. Yena ni nsati wakwe a va tsakile swinene loko n’wana wa vona lonkulu wa nhwanyana, loyi a nga ni malembe ya 10 a va byela leswaku wa va rhandza, u rhandza ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati naswona u rhandza Yehovha swinene. U vule leswaku a a lava ku nyiketela vutomi byakwe eka Yehovha kutani a khuvuriwa. U fanele a xi tlangele swinene xikombiso lexinene xa tata wakwe xo rhangisa vugandzeri bya Yehovha evuton’wini byakwe!

18. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi endla swiboho swa vutlhari siku ni siku?

¹⁸ Muxe Lonkulu ku nga Yesu Kreste se u ni makume ya malembe yo tala a ri karhi a kongomisa vagandzeri va Yehovha va ntiyiso emananga ya misava ya Sathana. Tanihi Yoxuwa Lonkulu, Yesu sweswi u lunghekele ku herisa mafambiselo lawa lama onhakeke kutani a kongomisa valandzeri va yena emisaveni leyintshwa ya ku lulama leyi tshembisiweke. (2 Pet. 3:13) Hikwalaho, lowu a hi nkarhi wa ku tlhelela eka tindlela leti a hi anakanya ha tona khale, mikhuva ya hina ya khale, mimpimanyeto ni ku navela ka hina. I nkarhi wo yi twisisa kahle ndlela leyi Xikwembu xi lavaka hi hanya ha yona. (Rhom. 12:2; 2 Kor. 13:5) Swiboho ni swilo leswi u swi hlawulaka siku ni siku a swi kombise leswaku u muxaka wa munhu loyi Xikwembu xi nga ta n’wi katekisa hilaha ku nga heriki.—Hlaya Vaheveru 10:38, 39.