1. Hi tihi timhaka leti vanhu va Xikwembu va ti tlhuvutsaka nkarhi ni nkarhi, naswona hi vuyeriwa njhani loko hi ti kambisisa?

LOKO u ri karhi u lunghiselela Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, u tshame u tivutisa u ku, ‘Xana mhaka leyi a hi si tshama hi yi dyondza?’ Loko se u ri ni nkarhi u hlanganyela evandlheni ra Vukreste, a swi kanakanisi leswaku u swi xiyile leswaku timhaka tin’wana ti tlhuvutsiwa hi ku phindha-phindha. Hakanyingi hi dyondza hi Mfumo wa Xikwembu, nkutsulo, ntirho wo endla vadyondzisiwa ni hi timfanelo to tanihi rirhandzu ni ripfumelo. Ku kambisisa timhaka leti swi hi pfuna leswaku hi tshama hi tiyile eripfumelweni ni ku va “vaendli va rito, [hi] nga vi vatwi ntsena.”—Yak. 1:22.

2. (a) Hakanyingi switsundzuxo swa Xikwembu ku va ku ri yini? (b) Switsundzuxo swa Xikwembu swi hambana njhani ni swa vanhu?

² Riviti ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri va “xitsundzuxo” hakanyingi ri vula milawu ni swileriso leswi Xikwembu xi swi nyikaka vanhu va xona. Ku hambana ni milawu ya vanhu leyi hakanyingi yi faneleke yi antswisiwa, milawu ni swileriso swa Yehovha swa tshembeka minkarhi hinkwayo. Hambileswi swin’wana swa swona swi humesiweke leswaku swi tirha hi nkarhi wo karhi kumbe exiyin’weni xo karhi, a ku nga ri na nchumu lowu a wu hoxile hi swona. Mupisalema u te: “Ku lulama ka switsundzuxo swa wena i ka hilaha ku nga riki na makumu.”—Ps. 119:144.

3, 4. (a) Switsundzuxo swa Yehovha swi nga ha katsa na yini? (b) Vaisrayele a va ta vuyeriwa njhani loko va swi yingisa?

³ Kumbexana u swi xiyile leswaku switsundzuxo swa Yehovha minkarhi yin’wana swa hi lemukisa. Tiko ra Israyele nkarhi ni nkarhi a ri kuma swilemukiso eka vaprofeta va Xikwembu. Hi xikombiso, emahlweninyana ka ku va Vaisrayele va nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Muxe u va lemukisile a ku: “Tivoneleni, leswaku mbilu ya n’wina yi nga tshuka yi yengiwa, ivi mi hambuka mi gandzela swikwembu swin’wana naswona mi swi nkhinsamela, kutani ku hlundzuka ka Yehovha ku mi pfurhela.” (Det. 11:16, 17) Bibele yi  vula leswaku Xikwembu xi nyike vanhu va xona switsundzuxo swo tala leswi pfunaka.

⁴ Minkarhi yo tala, Yehovha u tsundzuxe Vaisrayele leswaku va n’wi chava, va yingisa rito rakwe naswona va kwetsimisa vito rakwe. (Det. 4:29-31; 5:28, 29) Loko va yingisa switsundzuxo sweswo, a va kuma mikateko yo tala.—Lev. 26:3-6; Det. 28:1-4.

5. Ha yini Yehovha a lwele Hosi Hezekiya?

⁵ Ematin’wini hinkwawo ya Vaisrayele, Xikwembu xi hetisise xitshembiso xa xona. Hi xikombiso, loko Hosi Senakeribi wa le Asiriya a hlasele Yuda ivi a xungeta Hosi Hezekiya, Yehovha u nghenelele hi ku rhumela ntsumi. Hi vusiku byin’we ntsena, ntsumi ya Xikwembu yi lovise “wanuna un’wana ni un’wana wa vurhena” evuthwini ra Vaasiriya, ivi Senakeribi a boheka ku tlhelela ka rikwavo a khomiwe hi tingana. (2 Tikr. 32:21; 2 Tih. 19:35) Ha yini Xikwembu xi lwele Hosi Hezekiya? Hikuva “[Hezekiya u namarhele] Yehovha. A nga hambukanga eku n’wi landzeleni, kambe u ye emahlweni a hlayisa swileriso swakwe.”—2 Tih. 18:1, 5, 6.

6. Hosi Yosiya u swi kombise njhani leswaku a a tshemba Yehovha?

⁶ Xikombiso xin’wana xa munhu loyi a yingiseke swileriso swa Yehovha i Hosi Yosiya. Ku sukela loko a ha ri ni malembe ya nhungu, “u endle leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha . . . A nga hambukelanga exineneni kumbe eximatsini.” (2 Tikr. 34:1, 2) Yosiya u kombise leswaku u tshemba Yehovha hi ku herisa swifaniso etikweni a tlhela a vuyetela vugandzeri bya ntiyiso. Hi ku endla sweswo, Yosiya u kume mikateko a tlhela a endla leswaku ni tiko hinkwaro ri kuma mikateko.—Hlaya 2 Tikronika 34:31-33.

7. A ku humelela yini loko Vaisrayele va nga swi yingisi switsundzuxo swa Yehovha?

⁷ Hambiswiritano, khombo ra kona vanhu va Yehovha a va nga swi tshembi minkarhi hinkwayo switsundzuxo swa yena. Eka malembe-xidzana hinkwawo, minkarhi yin’wana a va yingisa minkarhi yin’wana va nga yingisi. Loko ripfumelo ra vona ri tsanile, hi ku pfumelelana ni marito ya muapostola Pawulo, hakanyingi a va “yingayingisiwa hi mheho yin’wana ni yin’wana ya ku dyondzisa.” (Efe. 4:13, 14) Naswona hilaha ku profetiweke hakona, loko va nga swi tshembi switsundzuxo swa Xikwembu, a va xaniseka.—Lev. 26:23-25; Yer. 5:23-25.

8. Xiyimo xa hina xi fana njhani ni xa Vaisrayele?

⁸ Hi nga vuyeriwa njhani eka xikombiso xa Vaisrayele? Ku fana na vona, malandza ya Xikwembu ya namuntlha ma kuma ndzayo ni xitsundzuxo. (2 Pet. 1:12) Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke ri nga va xitsundzuxo eka hina minkarhi hinkwayo loko hi ri hlaya. Tanihi vanhu  lava nga ni ntshunxeko wo tihlawulela, hi nga hlawula ku yingisa nkongomiso wa Yehovha kumbe hi hlawula ku endla leswi hi vonaka swi ri swinene. (Swiv. 14:12) A hi kambisiseni leswaku ha yini hi fanele hi tshemba switsundzuxo swa Yehovha ni leswaku hi nga vuyeriwa njhani loko hi swi yingisa.

9. Loko Vaisrayele va ri emananga, Yehovha u va tiyisekise njhani leswaku a a va seketela?

⁹ Loko Vaisrayele va sungula riendzo ra vona leri tekeke malembe ya 40 ‘emananga lama chavisaka swinene,’ Yehovha a nga va hlamuselanga hi vuenti ka ha ri emahlweni leswaku u ta va kongomisa, a va sirhelela ni ku va khathalela hi ndlela yihi. Nilokoswiritano, nkarhi ni nkarhi u swi kombisile leswaku va nga n’wi tshemba va tlhela va tshemba swileriso swa yena. Loko a tirhisa papa lerikulu ninhlikanhi ivi nivusiku a tirhisa ndzilo lowukulu, Yehovha a a tsundzuxa Vaisrayele leswaku a a va seketela loko a ri karhi a va kongomisa eka riendzo ra vona leri a ri tika. (Det. 1:19; Eks. 40:36-38) U tlhele a tiyiseka leswaku va kuma swilo hinkwaswo leswi a va swi lava. “Tinguvu ta vona a ti hlakalanga, ni milenge ya vona a yi pfimbanga.” Hakunene, “a va pfumalanga nchumu.”—Neh. 9:19-21.

10. Yehovha u va kongomisa njhani vanhu va yena namuntlha?

¹⁰ Malandza ya Xikwembu namuntlha ma le kusuhi ni ku nghena emisaveni leyintshwa ya ku lulama. Xana ha tshemba leswaku Yehovha u hi nyika hinkwaswo leswi hi swi lavaka leswaku hi pona “nhlomulo lowukulu” lowu taka? (Mat. 24:21, 22; Ps. 119:40, 41) I ntiyiso leswaku Yehovha a nga tirhisi papa lerikulu kumbe ndzilo lowukulu leswaku a hi kongomisa hi nghena emisaveni leyintshwa. Kambe u tirhisa nhlengeletano yakwe leswaku a hi pfuna hi tshama hi xalamukile. Hi xikombiso, hi khutaziwe ku tiyisa vumoya bya hina hi ku hlaya Bibele, hi ku va ni Vugandzeri bya Ndyangu bya nimadyambu ni hi ku ya eminhlanganweni nkarhi ni nkarhi ni le nsin’wini. Xana hi yi endlile mindzulamiso leswaku hi landzela swileriso leswi? Ku endla tano swi ta endla leswaku hi va ni ripfumelo leri nga ta hi pfuna hi nghena emisaveni leyintshwa.

11. Xikwembu xi swi kombisa njhani leswaku xa hi khathalela?

¹¹ Ku engetela eku hi pfuneni leswaku hi tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya, minkongomiso leyi hi yi kumeke ya hi pfuna eka timhaka ta siku ni siku. Hi xikombiso, hi khutaziwe ku va ni langutelo lerinene hi rifuwo ni ku hanya vutomi byo olova leswaku hi nga vileli ngopfu. Hi tlhele hi vuyeriwa eka nkongomiso wa malunghana ni ndlela leyi hi faneleke hi ambala hi tlhela hi tilunghisa ha yona, ku hlawula vuhungasi lebyinene ni ku endla xiboho malunghana ni dyondzo leyi hi faneleke hi va na yona. Nakambe anakanya hi switsundzuxo leswi hi swi kumeke malunghana ni ku va makaya, timovha ni Tiholo ta hina ta Mfumo swi va leswi hlayisekeke ni ku lunghekela swiyimo swa xihatla leswi nga ha vaka kona. Switsundzuxo swo tano swi kombisa leswaku Xikwembu xa khathala hi vuhlayiseki bya hina.

12. (a) I mhaka yihi leyi Yesu a a tshamela ku vulavula ni vadyondzisiwa va yena ha yona? (b) I dyondzo yihi malunghana ni ku titsongahata leyi Petro a nga yi rivalangiki, naswona yi fanele yi hi khumba njhani?

¹² Vanhu va Xikwembu a va tshama va ri karhi va kuma switsundzuxo hi lembe-xidzana ro sungula. Yesu u byele vadyondzisiwa va yena hi ku phindha-phindha malunghana ni xilaveko xo hlakulela ku titsongahata. Hambiswiritano, a nga lo hlamusela vadyondzisiwa va yena ntsena leswi swi vulaka swona ku titsongahata—u va kombisile leswaku va ku kombisa njhani. Hi siku ra yena ro hetelela emisaveni loko a ri munhu wa nyama, Yesu u hlengelete vaapostola va yena leswaku va ta dya Paseka. Loko vaapostola va ha dya, Yesu u suke a yima kutani a va hlambisa milenge, ku nga xiendlo lexi hi ntolovelo a xi endliwa hi nandza. (Yoh. 13:1-17) Xiendlo lexi xa xiyimo  xa le hansi xi va dyondzise dyondzo leyi va nga yi rivalangiki. Endzhaku ka malembe ya 30, muapostola Petro, loyi a a ri kona eswakudyeni swoleswo, u nyike vapfumeri-kulobye xitsundzuxo malunghana ni ku titsongahata. (1 Pet. 5:5) Xikombiso xa Yesu xi fanele xi susumetela hinkwerhu leswaku hi titsongahata loko hi tirhisana ni van’wana.—Filp. 2:5-8.

13. Yesu u tsundzuxe vadyondzisiwa va yena malunghana ni xilaveko xo va ni mfanelo yihi ya nkoka?

¹³ Mhaka yin’wana leyi Yesu a a tala ku bula ni vadyondzisiwa va yena ha yona a ku ri xilaveko xo va ni ripfumelo leri tiyeke. Endzhaku ka loko vadyondzisiwa va Yesu va tsandzekile ku hlongola dimona eka jaha leri a ri ri ni dimona, va n’wi vutisile va ku: “Ha yini hina hi tsandzekile ku ri hlongola?” Yesu u te: “Hikwalaho ka ripfumelo ra n’wina leritsongo. Hikuva ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Loko mi ri ni ripfumelo leri ringanaka ni ndzoho ya sinapi, . . . ku hava lexi nga ta mi tsandza.” (Mat. 17:14-20) Eka vutirheli bya Yesu hinkwabyo, u dyondzise vadyondzisiwa va yena leswaku ripfumelo i mfanelo ya nkoka. (Hlaya Matewu 21:18-22.) Xana ha ya emintsombanweni ya hina hinkwayo, etinhlengeletanweni ni le minhlanganweni ya hina ya Vukreste leswaku hi tiyisa ripfumelo ra hina? Minhlangano leyi a yo tsakisa ntsena; i nkarhi wa ku va hi kombisa leswaku hi tshemba Yehovha.

14. Ha yini swi ri swa nkoka ku hlakulela rirhandzu leri fanaka ni ra Kreste namuntlha?

¹⁴ Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma ni switsundzuxo swo tala swa leswaku hi kombisana rirhandzu. Yesu u vule leswaku xileriso xa vumbirhi lexikulu i xa ku “rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Mat. 22:39) Hilaha ku fanaka, Yakobo, makwavo wa Yesu hi manana u vule leswaku rirhandzu i “nawu wa vuhosi.” (Yak. 2:8) Muapostola Yohane u tsarile a ku: “Varhandziwa, ndzi mi tsalela xileriso, ku nga ri lexintshwa, kambe xileriso xa khale lexi mi xi tweke ku sukela eku sunguleni.” (1 Yoh. 2:7, 8) Yohane a a kombetela eka yini loko a vulavula hi “xileriso xa khale”? A a kombetela eka xileriso xo kombisa rirhandzu. A xi ri xa “khale” hikuva Yesu a a xi vule khale, “ku sukela eku sunguleni,” hileswaku makume ya malembe emahlweni ka kwalaho. Kambe a xi ri “lexintshwa” hikuva a xi lava leswaku ku kombisiwa rirhandzu leri pfumalaka vutianakanyi, leri vadyondzisiwa a swi ta lava va ri kombisa loko va langutana ni swiyimo leswintshwa. Tanihi vadyondzisiwa va Kreste, xana a hi swi tlangeli switsundzuxo leswi hi pfunaka ku tivonela leswaku hi nga vi ni moya wa vutianakanyi lowu teleke emisaveni leyi, lowu nga endlaka leswaku hi nga va rhandzi vanhu van’wana?

15. A wu ri wihi ntirho lowukulu wa Yesu emisaveni?

¹⁵ Yesu a a khathala swinene hi vanhu. U kombise nkhathalelo wa yena wa rirhandzu loko a horisa lava vabyaka ni lava lamaleke ni loko a pfuxa vafi. Hambiswiritano, ntirho lowukulu wa  Yesu a ku nga ri wa ku horisa vanhu. Ku chumayela ni ku dyondzisa ka yena swi pfune vanhu hi ndlela leyikulu. Njhani? Hi xikombiso, ha swi tiva leswaku lava Yesu a va horiseke a tlhela a va pfuxa eku feni hi lembe-xidzana ro sungula va hetelele va dyuharile va tlhela va fa, kasi lava amukeleke rungula leri a a ri chumayela va ta va ni lunghelo ro kuma vutomi lebyi nga heriki.—Yoh. 11:25, 26.

16. Ntirho wo chumayela hi Mfumo ni wo endla vadyondzisiwa wu endliwa hi mpimo wo fikela kwihi namuntlha?

¹⁶ Ntirho wo chumayela lowu Yesu a wu sunguleke hi lembe-xidzana ro sungula wu endliwa hi mpimo lowukulu namuntlha. Ina, Yesu u lerise vadyondzisiwa va yena a ku: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa.” (Mat. 28:19) Hakunene va wu endlile ntirho wolowo, kasi na hina hi nga vula leswaku hakunene ha wu endla! Timbhoni ta Yehovha leti tlulaka timiliyoni ta nkombo ti chumayela hi Mfumo wa Xikwembu hi ku hiseka ematikweni yo tlula 230, naswona ti dyondza Bibele ni vanhu va timiliyoni nkarhi ni nkarhi. Ntirho lowu wo chumayela i vumbhoni bya leswaku hi hanya emasikwini ya makumu.

17. Hi yihi ndzayo leyi nyikeriweke hi Pawulo na Petro?

¹⁷ Swi le rivaleni leswaku switsundzuxo swi pfune Vakreste vo sungula ku tshama va tiyile eripfumelweni. Anakanya ndlela leyi Timotiya a faneleke a khutazeke ha yona loko muapostola Pawulo, loyi hi nkarhi wolowo a ha ri mubohiwa le Rhoma, a n’wi byele marito lawa: “Tshama u namarhele ntila wa marito lama nga ni rihanyo lawa u ma tweke eka mina.” (2 Tim. 1:13) Endzhaku ka loko a khutaze Vakreste-kulobye ku hlakulela timfanelo to tanihi ku tiyisela, xinakulobye xa vumakwerhu ni ku tikhoma, muapostola Petro u te: “Ndzi ta tshamela ku mi tsundzuxa nkarhi hinkwawo hi swilo leswi, hambileswi mi swi tivaka naswona mi yimeke mi tiya entiyisweni.”—2 Pet. 1:5-8, 12.

18. Vakreste va hi lembe-xidzana ro sungula a va swi teka njhani switsundzuxo?

¹⁸ Ina, mapapila lama tsariweke hi Pawulo na Petro a ma ri ni “marito lama vuriweke khale hi vaprofeta vo kwetsima.” (2 Pet. 3:2) Xana vamakwerhu va hi lembe-xidzana ro sungula va hlundzukile loko va kuma xitsundzuxo xolexo? Doo, hikuva a xi kombisa leswaku Xikwembu xa va rhandza, ku nga nchumu lowu va pfuneke leswaku va “[hambeta va] kula eka musa lowu nga faneriwiki ni le ka vutivi bya Hosi tlhelo Muponisi wa hina Yesu Kreste.”—2 Pet. 3:18.

19, 20. Ha yini hi fanele hi tshemba switsundzuxo swa Yehovha, naswona hi vuyeriwa njhani loko hi endla tano?

¹⁹ Namuntlha, hi ni swivangelo swo tala swo tshemba switsundzuxo swa Yehovha leswi kumekaka eRitweni ra yena leri tshembekaka, ku nga Bibele. (Hlaya Yoxuwa 23:14.) Eka rona, hi twa ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ha yona ni vanhu lava nga hetisekangiki malembe yo tlula magidi. Rungula rolero ri tsaleriwe leswaku ku vuyeriwa hina. (Rhom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Nakambe hi vone ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele. Vuprofeta byi nga fanisiwa ni switsundzuxo leswi vuriwaka ka ha ri emahlweni. Hi xikombiso, vanhu va timiliyoni va khitikanele evugandzerini lebyi tengeke bya Yehovha, hilaha ku profetiweke hakona leswaku a swi ta endleka “exiphen’wini xo hetelela xa masiku.” (Esa. 2:2, 3) Swiyimo leswi nyanyaka swa misava na swona swi hetisisa vuprofeta bya Bibele. Naswona, hilaha swi hlamuseriweke hakona, ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo lowu yaka emahlweni i ku hetiseka loku kongomeke ka marito ya Yesu.—Mat. 24:14.

²⁰ Muvumbi wa hina u swi kombise kahle leswaku hi nga n’wi tshemba. Xana ha vuyeriwa eka switsundzuxo swa yena? Hi fanele hi swi tshemba. Rosellen u endle tano. U ri: “Loko ndzi sungula ku tshemba Yehovha hi ku helela, ndzi ri vone kahle voko ra yena ra rirhandzu ri ndzi seketela ni ku ndzi tiyisa.” Onge na hina hi nga vuyeriwa loko hi yingisa switsundzuxo swa Yehovha.