1, 2. (a) Solomoni u huhuteriwe ku tsalela vantshwa ndzayo yihi? (b) Ha yini Vakreste lava nga ni malembe ya va-50 ni ku tlula va fanele va tsakisiwa hi ndzayo ya Solomoni?

HOSI SOLOMONI u huhuteriwe ku byela vantshwa marito lama nge: “Tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu emasikwini ya vujaha bya wena, masiku ya khombo ma nga si ta.” I yini “masiku ya khombo”? Solomoni u tirhise ririmi ro phata leswaku a hlamusela masiku ya khombo ya ku dyuhala—mavoko ni milenge leswi rhurhumelaka, ku pfumala meno, ku nga ha voni kahle, ku nga ha twi kahle, misisi yo basa ni miri lowu govekeke. A nga kona munhu la faneleke a kunguhata ku rindza kukondza a fika emalembeni wolawo a nga si sungula ku tirhela Yehovha.—Hlaya Eklesiasta 12:1-5.

² Vakreste vo tala lava nga ni malembe ya va-50 ni ku tlula va ha ri ni matimba. Va nga ha va va ri ni misisi yo basa kambe swi nga ha endleka va nga ri na swiphiqo swa rihanyo leswi hlamuseriweke hi Solomoni. Xana Vakreste lava lava dyuhaleke va nga vuyeriwa eka ndzayo leyi huhuteriweke leyi a yi tsaleriwe vantshwa, leyi nge: “Tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu”? Xana ndzayo yoleyo yi vula yini?

3. Swi katsa yini ku tsundzuka Mutumbuluxi wa hina Lonkulu?

 ³ Hambiloko ho va hi ri ni malembe yo tala hi tirhela Yehovha, i swinene leswaku nkarhi na nkarhi hi anakanyisisa hi ndlela yo tlangela malunghana ni ndlela leyi Mutumbuluxi wa hina a nga lonkulu ha yona. Vutomi i nyiko leyi hlamarisaka. Ntumbuluko wu rharhangane swinene lerova a hi nge wu twisisi hi ku helela. Malunghiselelo ya Yehovha ma hambana-hambanile swinene lerova hi nga swi kota ku tiphina hi vutomi hi tindlela to tala. Loko hi anakanyisisa hi ntumbuluko wa Yehovha, hi titsundzuxa hi ndlela leyi a nga ni rirhandzu ha yona, a tlhariheke ha yona a tlhela a va ni matimba. (Ps. 143:5) Nakambe ku tsundzuka Mutumbuluxi wa hina Lonkulu swi katsa ku anakanyisisa hi leswi a swi languteleke eka hina. Ku anakanyisisa hi swilo sweswo hinkwaswo swi hi susumetela ku nkhensa Mutumbuluxi wa hina hi ku n’wi tirhela hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka ntsendze loko ha ha hanya.—Ekl. 12:13.

4. Hi xihi xivutiso lexi Vakreste lava nga ni ntokoto wa malembe yo tala va nga tivutisaka xona, naswona ha yini?

⁴ Loko u ri ni ntokoto wa malembe yo tala, u fanele u tivutisa xivutiso lexi, ‘Ndzi ta endla yini hi vutomi bya mina sweswi, tanihi leswi ndza ha riki ni matimba?’ Tanihi Mukreste la nga ni ntokoto, u ni malunghelo lawa van’wana va nga riki na wona. Leswi u swi dyondzeke eka Yehovha u nga swi hundzisela eka vantshwa. U nga tiyisa van’wana hi ku va byela mintokoto leyi u yi kumeke loko u ri karhi u tirhela Xikwembu. Hosi Davhida u khongerile a kombela ku kuma minkarhi yo endla sweswo. U tsarile: “Oho Xikwembu, u ndzi dyondzisile ku sukela evuntshweni bya mina ku ya emahlweni . . . Oho Xikwembu, u nga ndzi tshiki ku fikela emalembeni ya ku dyuhala ni ya ku va mpunga, ku fikela loko ndzi vulavula hi voko ra wena exitukulwaneni lexi taka, eka hinkwavo lava taka, hi matimba ya wena.”—Ps. 71:17, 18.

5. Vakreste lava kuleke va nga va avela njhani van’wana leswi va swi dyondzeke?

⁵ U nga va avela njhani van’wana vutlhari lebyi u byi kumeke emalembeni lama hundzeke? Xana u nga rhamba malandza ya Xikwembu lama ha riki vantshwa ekaya ka wena leswaku mi ta va ni mabulo lama akaka? Xana u nga va kombela leswaku va famba na wena ensin’wini kutani u va komba ntsako lowu u wu kumaka hi ku tirhela Yehovha? Elihu wa le minkarhini ya khale u te: “Masiku hi wona ma faneleke ma vulavula, naswona malembe lamanyingi hi wona ma faneleke ma endla vutlhari byi tiviwa.” (Yobo 32:7) Muapostola Pawulo u khutaze vavasati va Vakreste lava nga ni ntokoto leswaku va khutaza van’wana hi marito ya vona ni hi xikombiso xa vona. U tsale a ku: “Vavasati lava kuleke a va ve . . . vadyondzisi va leswi nga swinene.”—Tito 2:3.

6. Ha yini Vakreste lava nga ni ntokoto wa malembe yo tala va nga fanelanga va byi tekela ehansi vuswikoti bya vona?

⁶ Loko u ri Mukreste la nga ni ntokoto, u nga endla swo tala ku pfuna van’wana. Anakanya hi leswi u swi twisisaka sweswi leswi a wu nga swi tivi emalembeni ya 30 kumbe ya 40 lama hundzeke. Wa swi kota ku tirhisa nkongomiso lowu sekeriweke eBibeleni. A swi kanakanisi leswaku u ni vuswikoti byo khumba timbilu ta van’wana hi ntiyiso wa le Bibeleni. Loko u ri nkulu wa vandlha, wa yi tiva ndlela yo pfuna vamakwerhu lava tekeke goza leri hoxeke. (Gal. 6:1) Kumbexana u dyondze ku langutela mintirho ya le vandlheni, tindzawulo ta le nhlengeletanweni kumbe ku akiwa ka Tiholo ta Mfumo. U nga ha va u swi tiva ku khutaza madokodela ku tirhisa maendlelo lama nga laviki leswaku va chela munhu ngati loko va n’wi endla vuhandzuri. Hambiloko wa ha ku dyondza ntiyiso, u ni ntokoto wa nkoka evuton’wini. Hi xikombiso, loko u kurise vana, u ni vutshila lebyi nga bya nkoka swinene. Vakreste lava kuleke va ni vuswikoti byo khutaza vanhu va Yehovha hi ku dyondzisa, ku kongomisa ni ku tiyisa vamakwavo.—Hlaya Yobo 12:12.

7. Vakreste lava kuleke va nga va letela njhani vantshwa?

⁷ U nga byi tirhisa njhani vuswikoti bya wena ku pfuna van’wana? Kumbexana u nga kombisa vantshwa  ndlela yo sungula ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele. Loko u ri makwerhu wa xisati, xana u nga pfuna vamanana lava ha riki vantshwa ku dyondza ku ringanisela loko va tirhela Yehovha va ri karhi va khathalela vana va vona? Loko u ri makwerhu wa xinuna, xana u nga dyondzisa vamakwerhu va xinuna lava ha riki vantshwa ku nyikela tinkulumo hi ku hiseka, va tlhela va antswisa ndlela leyi va chumayelaka ha yona mahungu lamanene? Xana u nga va komba ndlela leyi u va khutazaka ha yona vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava dyuhaleke loko u va endzerile? Hambiloko u nga ha ri na matimba lawa u tshameke u va na wona, wa ha ri ni nkarhi lowunene wo letela vantshwa. Rito ra Xikwembu ri ri: “Ku saseka ka majaha i matimba ya wona, naswona ku vangama ka vakulukumba i mpunga wa vona.”—Swiv. 20:29.

8. Muapostola Pawulo u endle yini hambiloko a dyuharile?

⁸ Muapostola Pawulo u tshame a khomekile swinene entirhweni wa Xikwembu hambiloko a dyuharile. Loko a ntshunxiwa ekhotsweni le Rhoma kwalomu ka 61 C.E., se a a ri ni malembe yo tala a tirhe hi matimba naswona a a tiyisele miringo yo tala tanihi murhumiwa, kutani a a ta va a hlawule ku tiolovisela vutomi hi ku chumayela le Rhoma. (2 Kor. 11:23-27) A swi kanakanisi leswaku vamakwerhu va le mutini wolowo lowukulu a va ta swi tsakela leswaku a tshama na vona a va seketela. Kambe Pawulo u swi xiyile leswaku xilaveko a xi ri xikulu swinene ematikweni man’wana. Hikwalaho u teke xiboho xo ya emahlweni ni ntirho wakwe wa vurhumiwa, a ri na Timotiya na Tito, va ya aEfesa endzhaku ka sweswo va ya eKreta kumbexana ni le Makedoniya. (1 Tim. 1:3; Tito 1:5) A hi swi tivi loko a yile eSpain, kambe a a kunguhate ku ya.—Rhom. 15:24, 28.

9. Petro a nga ha va a rhurhele rini laha a ku ri ni xilaveko lexikulu? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁹ Swi nga ha endleka leswaku loko muapostola Petro a rhurhela laha a ku ri ni xilaveko lexikulu a a ri ni malembe yo tlula 50. Hi swi tivisa ku yini? Loko ku ri leswaku a a ringana na Yesu kumbexana a ri nkulunyana eka yena, swi nga ha endleka a a ri ni malembe ya kwalomu ka 50 loko a hlangana ni vaapostola lavan’wana eYerusalema hi 49 C.E. (Mint. 15:7) Endzhaku ka loko Petro a ta va a hlangane na vona, u ye a ya tshama eBabilona, handle ko kanakana a a ya chumayela Vayuda vo tala lava a va tshama kwalaho. (Gal. 2:9) A a tshama kwalaho loko a tsala papila rakwe ro sungula leri huhuteriweke, kwalomu ka 62 C.E. (1 Pet. 5:13) Ku rhurhela laha ku nga ni xilaveko lexikulu ku nga ha va ntlhontlho, kambe Petro a nga pfumelelanga ku dyuhala kakwe ku n’wi sivela ku tiphina hi ku tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo.

10, 11. Hlamusela ntokoto wa vanhu van’wana lava rhurheleke laha ku nga ni xilaveko lexikulu hambiloko se va kurile.

¹⁰ Namuntlha, Vakreste vo tala lava nga ni malembe ya va-50 ni ku tlula va kuma leswaku swiyimo swa vona swi cincile ni leswaku va swi kota ku tirhela Yehovha hi tindlela letintshwa. Van’wana va rhurhele laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Hi xikombiso, Robert u tsale a ku: “Mina ni nsati wa mina a hi ri ni malembe ya kwalomu ka 55 loko hi xiya leswaku hi pfulekeriwe hi malunghelo yo tala. N’wana wa hina wa jaha loyi o va yexe se a a hume muti, a hi nga ha ri na vatswari lava dyuhaleke lava a va lava ku khathaleriwa naswona a hi kume malinyana leyi a yi ri ndzhaka leyi hi siyeriweke yona hi vatswari va hina lava feke. Ndzi xiye leswaku loko ho xavisa yindlu ya hina, hi nga kota ku hakela xikweleti xa hina kutani hi va ni mali yo ringana kukondza ndzi kuma penceni ya mina. A hi twe leswaku eBolivia vanhu lava pfumelaka ku dyondzeriwa Bibele va tele ni leswaku swilo a swi durhi. Hikwalaho hi endle xiboho xo rhurha. A swi nga olovi ku tolovela kaya ra hina lerintshwa. Swilo hinkwaswo a swi hambanile ni leswi a hi swi toloverile eAmerika N’walungu. Kambe matshalatshala ya hina a ma hundzukanga nyuku wa mbyana.”

¹¹ Robert u ya emahlweni a ku: “A hi rhangisa mintirho ya le vandlheni. Vanhu van’wana lava hi va dyondzeleke Bibele va khuvuriwile. Ndyangu wun’wana lowu hi wu dyondzeleke wu tshama endhawini leyi nga evusiwaneni eximutanini lexi ku nga tikhilomitara to hlayanyana ku ya kona. Kambe vhiki ni vhiki, swirho swa ndyangu wolowo  swi famba mpfhuka wolowo wo leha swi ta eminhlanganweni edorobeni. Anakanya ndlela leyi a hi tsake ha yona loko hi vona ndyangu wolowo wu endla nhluvuko naswona n’wana wa wona wa jaha lonkulu a teka vuphayona!”

12, 13. Hlamusela ntokoto wa Mukreste loyi a sunguleke ku tirhela Yehovha hi tindlela letintshwa endzhaku ka loko a hume penceni.

¹² Mavandlha ni mintlawa leyi tirhisaka tindzimi timbe swi nga vuyeriwa swinene eka xikombiso xa vamakwerhu lava dyuhaleke. Nakambe, swi nga tsakisa ku tirha eka nsimu yo tano. Hi xikombiso, Brian wa le Britain u tsale a ku: “Loko ndzi hlanganisa malembe ya 65 yo huma penceni, mina ni nsati wa mina a hi nga byi tsakeli vutomi. Vana va hina a va hume miti naswona a hi nga tali ku kuma vanhu lava tsakelaka rungula ra hina lava a hi ta va fambisela tidyondzo ta Bibele. Siku rin’wana ndzi hlangane ni jaha ra Muchayina leri a ri endla ndzavisiso eyunivhesiti ya kwalaho. Ri pfumerile loko ndzi ri rhamba ku ta eminhlanganweni ya hina naswona ndzi sungule ku dyondza Bibele na rona. Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ri sungule ku ta ni mutirhi-kulobye wa Muchayina. Endzhaku ka mavhiki mambirhi, ri te ni mutirhi-kulobye wa vunharhu endzhaku ri ta ni wa vumune.

¹³ “Loko muendli wa ndzavisiso wa Muchayina wa vuntlhanu a kombela ku dyondzeriwa Bibele, ndzi te, ‘Ku va ka mina ni malembe ya 65 a swi vuli swona leswaku ndzi fanele ndzi tshika ku tirhela Yehovha.’ Hikwalaho ndzi vutise nsati wa mina, loyi a nga ntsongo eka mina hi malembe mambirhi, loko a ta swi tsakela ku dyondza Xichayina. Hi dyondze ririmi rolero hi ku yingisela tikhasete leti rhekhodiweke. Swoleswo swi endleke malembe ya khume lama hundzeke. Ku chumayela ensin’wini leyi ku tirhisiwaka ririmi rimbe swi hi endle hi titwa hi ri vantshwa nakambe. Ku ta fikela sweswi, se hi dyondze Bibele ni Machayina ya 112. Yo tala ya wona ma tile eminhlanganweni. Un’wana wa wona u phayona ensin’wini leyi hi tirhaka eka yona.”

14. I yini leswi Vakreste lava dyuhaleke va nga fanelangiki va swi rivala naswona xikombiso xa Pawulo xi nga va khutaza njhani?

¹⁴ A hi Vakreste hinkwavo lava nga ni malembe  ya va-50 va pfulekeriwaka hi nkarhi wo endla swilo leswintshwa entirhweni wa Yehovha. Van’wana va vona va ni swiphiqo swa rihanyo kasi van’wana va khathalela vatswari lava dyuhaleke kumbe vana. Kambe u nga rivali leswaku Yehovha u xi teka xi ri xa nkoka xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka entirhweni wakwe. Hikwalaho hambiloko minkarhi yin’wana u pfa u hela matimba hikwalaho ka leswi u tsandzekaka ku swi endla, tiphine hi leswi u kotaka ku swi endla. Anakanya hi xikombiso xa muapostola Pawulo. A a khotsiwile endlwini yo karhi ku ringana malembe yo tala, a nga swi koti ku ya emahlweni ni maendzo yakwe ya vurhumiwa. Kambe nkarhi wun’wana ni wun’wana loko vanhu va n’wi endzela, a a vulavula na vona hi Matsalwa a tlhela a tiyisa ripfumelo ra vona.—Mint. 28:16, 30, 31.

15. Ha yini Vakreste lava dyuhaleke va ri va nkoka swinene?

¹⁵ Nakambe Yehovha u tlangela leswi vanhu lava dyuhaleke va kotaka ku swi endla entirhweni wakwe. Hambileswi Solomoni a vuleke leswaku masiku ya khombo laha vanhu va vaka va ri ni swiphiqo swa rihanyo a ma tsakisi evuton’wini, Yehovha u swi teka swi ri swa nkoka leswi Vakreste lava dyuhaleke va kotaka ku swi endla leswaku va n’wi dzunisa. (Luka 21:2-4) Mavandlha ma xi tlangela xikombiso xo tshembeka xa malandza lama tiyiseleke lama nga exikarhi ka wona.

16. Hi wahi malunghelo lawa Ana la dyuhaleke swi nga ha endlekaka a nga ma kumanga, kambe a a endla yini leswaku a gandzela Xikwembu?

¹⁶ Bibele yi vula leswaku wansati la dyuhaleke la vuriwaka Ana u ye emahlweni a dzunisa Yehovha hi ku tshembeka hambiloko a dyuharile. A a ri noni leyi nga ni malembe ya 84 loko Yesu a velekiwa. Swi le rivaleni leswaku a nga hanyanga nkarhi wo leha lerova a kota ku va mulandzeri wa Yesu, a totiwa hi moya lowo kwetsima kumbe a tiphina hi ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Kambe, Ana u tsakele ku endla leswi a a kota ku swi endla. “A a nga kali etempeleni, a a endla ntirho wo kwetsima vusiku ni nhlikanhi.” (Luka 2:36, 37) Loko muprista a ri karhi a humesa murhi wa risuna etempeleni mixo wun’wana ni wun’wana ni madyambu man’wana ni man’wana, Ana a a va a ri ni ntshungu lowu a wu hlengeletanile exivaveni a khongela hi mbilu kumbexana ku ringana hafu ya awara. Loko a vone Yesu loko a ha ri ricece, u sungule “ku vulavula hi n’wana eka hinkwavo lava rindzeleke ku kutsuriwa ka Yerusalema.”—Luka 2:38.

17. Hi nga va pfuna njhani Vakreste lava dyuhaleke ni lava vabyaka leswaku va hlanganyela evugandzerini bya ntiyiso?

¹⁷ Namuntlha, hi fanele hi lava tindlela to pfuna Vakreste lava dyuhaleke kumbe lava vabyaka. Van’wana lava a va ta swi tsakela ku va kona eminhlanganweni ya vandlha ni le tinhlengeletanweni va tsandzeka ku ya. Etindhawini tin’wana, hi rirhandzu mavandlha ma hlela leswaku vadyuhari volavo va yingisela minhlangano hi riqingho. Sweswo swi nge koteki etindhawini tin’wana. Nilokoswiritano, Vakreste lava tsandzekaka ku ya eminhlanganweni va nga pfuneta eku seketeleni ka vugandzeri bya ntiyiso. Hi xikombiso, swikhongelo swa vona swi nga endla leswaku swilo swi famba kahle evandlheni ra Vukreste.—Hlaya Pisalema 92:13, 14.

18, 19. (a) Ha yini Vakreste lava dyuhaleke swi nga ha endlekaka va nga yi xiyi ndlela leyi va va khutazaka ha yona van’wana? (b) I vamani lava nga tirhisaka ndzayo leyi nge: “Tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu”?

¹⁸ Swi nga ha endleka Vakreste lava dyuhaleke va nga yi xiyi ndlela leyi va va khutazaka ha yona van’wana. Hi xikombiso, hambileswi Ana a yeke etempeleni hi ku tshembeka malembe wolawo hinkwawo, swi nga ha endleka a a nga swi xiyi leswaku endzhaku ka madzana ya malembe xikombiso xakwe xi ta khutaza van’wana. Ndlela leyi Ana a a n’wi rhandza ha yona Yehovha yi tsariwe eMatsalweni. A swi kanakanisi leswaku ndlela leyi u rhandzaka Xikwembu ha yona yi tsariwe etimbilwini ta vapfumeri-kuloni. A swi hlamarisi leswi Rito ra Xikwembu ri nge: “Misisi ya mpunga i harhi ya ku saseka loko yi kumeka endleleni ya ku lulama.”—Swiv. 16:31.

¹⁹ A hi nge koti ku endla swilo hinkwaswo entirhweni wa Yehovha. Kambe onge van’wana va hina lava ha riki ni matimba va nga yingisa marito lawa lama huhuteriweke: “Tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu . . . masiku ya khombo ma nga si ta.”—Ekl. 12:1.