1. Yesu u veke xikombiso lexi hetisekeke xa ku tinyikela hi ndlela yihi?

LOKO Yesu a ha ri laha misaveni, u veke xikombiso lexi hetisekeke xa ku tinyikela. A a rhangisa ku endla ku rhandza ka Xikwembu ematshan’weni yo enerisa ku navela kakwe. (Yoh. 5:30) Leswi a tshameke a tshembekile ku kondza a fa emhandzini ya nxaniso, u kombise leswaku a xi nga ri kona lexi a xi ta n’wi sivela ku tinyikela.—Filp. 2:8.

2. Hi nga wu kombisa njhani moya wa ku tinyikela naswona ha yini hi fanele hi endla tano?

² Tanihi valandzeri va Yesu, na hina hi fanele hi kombisa moya wa ku tinyikela. Swi vula yini ku va ni moya wa ku tinyikela? Swi vula leswaku munhu u tshika ku enerisa ku navela kakwe hi ku swi rhandza, leswaku a pfuna vanhu van’wana. Loko munhu a endla tano u va a nga ri na vutianakanyi. (Hlaya Matewu 16:24.) Moya wa ku tinyikela wu nga hi pfuna leswaku hi rhangisa swilaveko swa van’wana eka swa hina. (Filp. 2:3, 4) Entiyisweni, Yesu u dyondzise leswaku moya wa ku tinyikela i wa nkoka swinene evugandzerini bya hina. Hi ndlela yihi? Rirhandzu ra Vukreste, leri hi susumetelaka ku va ni moya wa ku tinyikela, i mfungho wa vadyondzisiwa va Yesu va ntiyiso. (Yoh. 13:34, 35) Nakambe anakanya hi mikateko leyi hi yi kumaka hileswi hi nga van’wana va vamakwerhu lava nga kona emisaveni hinkwayo lava kombisaka moya wa ku tinyikela.

3. I yini lexi nga ha tsanisaka moya wa hina wa ku tinyikela?

 ³ Nilokoswiritano, hi ni nala loyi hakatsongo-tsongo a nga tsanisaka moya wa hina wa ku tinyikela. Nala yoloye i mboyamelo wa hina wa ku va ni vutianakanyi. Tsundzuka ndlela leyi Adamu na Evha va veke ni vutianakanyi ha yona. Evha u kombise ku navela ka vutianakanyi hi ku lava ku fana ni Xikwembu. Nuna wakwe u kombise ku navela ka vutianakanyi hi ku lava ku n’wi tsakisa. (Gen. 3:5, 6) Endzhaku ka loko Diyavulosi a yenge Adamu na Evha leswaku va fularhela vugandzeri bya ntiyiso, u ye emahlweni a ringa vanhu leswaku va va ni vutianakanyi. U endle tano niloko a ringa Yesu. (Mat. 4:1-9) Namuntlha, Sathana u swi kotile ku kanganyisa vanhu vo tala hi ku va hlohlotela leswaku va kombisa vutianakanyi hi tindlela to tala. Loko hi nga ri na vuxiyaxiya na hina hi nga tikuma hi ri ni moya wa vutianakanyi.—Efe. 2:2.

4. (a) Xana hi nga swi kota ku herisa moya wa vutianakanyi sweswi? Hlamusela. (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa?

⁴ Vutianakanyi byi nga fanisiwa ni rhosi leyi nga ensimbini. Loko nsimbi yi vekiwa laha ku nga ni mati ni dyambu, yi nga ha sungula ku rhosa. Swi nga va ni khombo loko rhosi yoleyo yo tshikiwa hikuva yi ta borisa nsimbi. Hilaha ku fanaka, hambileswi hi nga taka hi nga swi koti ku herisa ku nga hetiseki ka hina ni moya wa vutianakanyi sweswi, kambe hi fanele hi ya emahlweni hi lwa ni nchumu wihi ni wihi lowu nga hi endlaka hi va ni mboyamelo wolowo. (1 Kor. 9:26, 27) Hi nga swi vonisa ku yini loko hi ri ni vutianakanyi? Naswona hi nga wu antswisa njhani moya wa hina wa ku tinyikela?

5. (a) Bibele yi fana ni xivoni hi ndlela yihi? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) I yini leswi hi faneleke hi swi papalata loko hi tikambela ku vona loko hi ri ni vutianakanyi?

⁵ Tanihi leswi hi nga tirhisaka xivoni ku vona ndlela leyi hi langutekaka ha yona, hi nga tirhisa Bibele ku kambela leswi hi nga swona hakunene ni ku lulamisa swihoxo leswi hi nga ha swi kumaka. (Hlaya Yakobo 1:22-25.) Hambiswiritano, xivoni xi ta hi pfuna ku vona ndlela leyi hi langutekaka ha yona, ntsena loko hi xi tirhisa hi ndlela leyinene. Hi xikombiso, loko hi tilanguta exivonini hi ku hatlisa, hi nga ha tsandzeka ku vona nchumu wutsongo kambe lowu vonakaka hi ku olova. Kumbe loko hi languta xivoni hi ri etlhelo ka xona, hi nga ha vona munhu un’wana. Hilaha ku fanaka, loko hi tirhisa Bibele leswaku hi vona loko hi ri ni vutianakanyi, hi fanele hi yi tirhisela ku tikambela hina vini ku nga ri ku vona swihoxo swa munhu un’wana.

6. Hi nga ‘phikelela’ eka nawu lowu hetisekeke hi ndlela yihi?

⁶ Hi xikombiso, hi nga ha hlaya Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi, hambi ku ri siku ni siku, kambe hi nga swi xiyi leswaku se hi sungula ku va ni vutianakanyi. Swi nga endlekisa ku yini sweswo? Xiya mhaka leyi: Eka xikombiso xa Yakobo xa xivoni, xiphiqo a ku nga ri leswaku munhu yoloye u tsandzeke ku tilanguta hi vukheta. Yakobo u tsale leswaku munhu yoloye “wa tilanguta.” Laha Yakobo u tirhise rito ra Xigriki leri vulaka ku tikambisisa kumbe ku tikambela hi vukheta. Emhakeni leyi, a a xi ri xihi xiphiqo xa munhu yoloye? Yakobo u ya emahlweni a ku: “[Wa] famba, hi ku hatlisa a rivala leswaku i munhu wa muxaka muni.” Entiyisweni, u suka exivonini a nga swi lulamisanga swihoxo leswi a swi voneke. Ku hambana ni sweswo, muendli wa Rito u “[kambisisa] nawu lowu hetisekeke” a tlhela a ‘phikelela eka wona.’ Ematshan’weni yo tlula nawu wa Rito ra Xikwembu lowu hetisekeke, u ya emahlweni a hanya hi leswi wu swi vulaka. Yesu u kandziyise mhaka leyi fanaka loko a ku: “Loko mi tshama eritweni ra mina, hakunene mi vadyondzisiwa va mina.”—Yoh. 8:31.

7. Hi nga yi tirhisa njhani Bibele ku tikambela loko hi ri ni mboyamelo wo karhi wa vutianakanyi?

⁷ Hikwalaho, leswaku u kota ku lwisana ni mboyamelo wo karhi wa vutianakanyi, u fanele u rhanga u hlaya Rito ra Xikwembu hi vukheta. Sweswo swi nga ha ku pfuna ku vona laha u faneleke u antswisa kona. Kambe u fanele u endla  swo tlula sweswo. U fanele u endla ndzavisiso. Loko u hlaya rungula ro karhi ra le Bibeleni, tivone u ri kwalaho, ivi u tivutisa swivutiso swo tanihi leswi nge: ‘A ndzi ta va ndzi endle xiboho xihi eka xiyimo lexi? Xana a ndzi ta va ndzi endle xiboho lexinene?’ Xa nkoka swinene, endzhaku ko anakanyisisa hi leswi u swi hlayeke, tikarhatele ku swi tirhisa. (Mat. 7:24, 25) A hi kambisiseni ndlela leyi hi nga ri tirhisaka ha yona rungula leri vulavulaka hi Hosi Sawulo na muapostola Petro, ivi hi vona ndlela leyi ri nga hi pfunaka ha yona leswaku hi tshama hi ri ni moya wa ku tinyikela.

8. Loko Sawulo a va hosi a a ri ni langutelo rihi, naswona u ri kombise njhani?

⁸ Hosi Sawulo wa le Israyele i xilemukiso eka hina malunghana ni ndlela leyi vutianakanyi byi nga wu onhaka ha yona moya wa hina wa ku tinyikela. Loko Sawulo a va hosi a a titsongahata. (1 Sam. 9:21) U arile ku xupula Vaisrayele lava vulavuleke ku biha hi vuhosi byakwe, hambileswi a va tlhontlha vulawuri lebyi Xikwembu a xi n’wi nyike byona. (1 Sam. 10:27) Hosi Sawulo u pfumele ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu hi ku rhangela Vaisrayele enyimpini leyi va hluleke Vaamone. Endzhaku ka sweswo, hi ku titsongahata u dzunise Yehovha hileswi va hluleke.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Sawulo u sungule ku va ni vutianakanyi hi ndlela yihi?

⁹ Hi ku famba ka nkarhi Sawulo u pfumelele mbilu yakwe leswaku yi va ni vutianakanyi ni ku tikukumuxa ku fana ni nsimbi leyi sungulaka ku rhosa. Loko a hlule Vaamaleke enyimpini, u lave ku titsakisa ematshan’weni yo yingisa Yehovha. Hi makwanga Sawulo u teke swilo leswi phangiweke ematshan’weni yo swi lovisa hilaha Xikwembu a xi lerise hakona. Naswona hi ku tikukumuxa Sawulo u tiakele ribye ra xitsundzuxo. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Loko muprofeta Samuwele a n’wi byela leswaku leswi a swi endleke a swi n’wi tsakisanga Yehovha, Sawulo u ringete ku tiyimelela hi ku boxa swin’wana swa swilo leswi a swi endleke leswi Xikwembu xi swi leriseke a tlhela a vona van’wana nandzu hikwalaho ka xihoxo xakwe. (1 Sam. 15:16-21) Ku engetela kwalaho, ku tikukumuxa ku endle leswaku Sawulo a khathala ngopfu hi ndhuma yakwe ematshan’weni yo tsakisa Xikwembu. (1 Sam. 15:30) Hi nga ri tirhisa njhani rungula leri ra Sawulo ku fana ni xivoni leswaku ri hi pfuna hi tshama hi ri ni moya wa ku tinyikela?

10, 11. (a) Mhaka ya Sawulo yi hi dyondzisa yini malunghana ni ku tshama hi ri ni moya wa ku tinyikela? (b) Hi nga swi papalata njhani ku endla swihoxo swo fana ni leswi endliweke hi Sawulo?

¹⁰ Xo sungula, mhaka ya Sawulo yi hi dyondzisa leswaku a hi fanelanga hi titshemba ku tlula mpimo, hi anakanya leswaku loko hi tshame hi kombisa moya wa ku tinyikela hi ta tshama hi ri karhi hi wu kombisa. (1 Tim. 4:10) Tsundzuka leswaku Sawulo u tshame a endla leswinene naswona a amukeleka eka Xikwembu ku ringana nkarhi wo karhi, kambe u tsandzekile ku tsuvula mboyamelo wa vutianakanyi lowu a a sungula ku va na wona. Eku heteleleni Yehovha u fularhele Sawulo hileswi a a nga ha yingisi.

¹¹ Xa vumbirhi, hi fanele hi tivonela leswaku a hi languti ntsena swilo leswi hi endlaka kahle eka swona ivi hi honisa leswi hi faneleke hi endla ndzulamiso eka swona. Leswi swi nga fana ni ku tirhisa xivoni leswaku hi languta swiambalo leswintshwa leswi hi swi ambaleke kambe hi nga ri voni thyaka leri nga exikandzeni xa hina. Hambiloko hi nga tikukumuxi ku fana na Sawulo, hi fanele hi tikarhatela ku papalata mboyamelo wihi ni wihi lowu nga hi susumetelaka ku endla swilo leswi fanaka swo biha. Loko hi nyikiwa ndzayo a hi fanelanga hi tiyimelela, hi endla onge xihoxo lexi hi xi endleke a hi xikulu kumbe hi vona van’wana nandzu. Ematshan’weni yo fana na Sawulo, hi fanele hi amukela ndzayo.—Hlaya Pisalema 141:5.

12. Moya wa ku tinyikela wu nga hi pfuna njhani loko hi endle xidyoho lexikulu?

¹² Hambiswiritano, ku vuriwa yini hi loko hi endle xidyoho lexikulu? Sawulo a a lava ku tshama a ri ni ndhuma naswona sweswo swi  endle leswaku a tsandzeka ku lulamisa vuxaka bya yena na Yehovha. Ku hambana ni sweswo, moya wa ku tinyikela wu nga hi susumetela ku lava mpfuno hambiloko hi khomiwe hi tingana. (Swiv. 28:13; Yak. 5:14-16) Hi xikombiso, makwerhu un’wana u sungule ku hlalela swifaniso swa vanhu lava nga ambalangiki loko a ri ni malembe ya 12 naswona u hambete a endla tano exihundleni ku tlula malembe ya khume. U ri: “A swi ndzi tikela swinene ku pfumela eka nsati wa mina ni le ka vakulu leswaku a ndzi hlalela swifaniso swoleswo. Kambe leswi se ndzi pfumeleke, ndzi titwa ndzi rhuriwe ndzhwalo lowukulu wo tika emakatleni. Vanghana va mina van’wana va hele matimba loko va twa leswaku ndzi tshikisiwe ku va nandza wa vutirheli, onge hiloko ndzi va khomise tingana. Kambe, ndza swi tiva leswaku sweswi Yehovha u tsakisiwa ngopfu hi ntirho wa mina ku tlula enkarhini lowu a ndza ha hlalela swifaniso swa vanhu lava nga ambalangiki, naswona ndlela leyi a langutaka swilo ha yona hi yona yi nga ya nkoka.”

13, 14. Petro u swi kombise njhani leswaku a a ri ni vutianakanyi?

¹³ Muapostola Petro u kombise moya wa ku tinyikela loko a ha leteriwa hi Yesu. (Luka 5:3-11) Kambe a a fanele a hlula mboyamelo wa vutianakanyi. Hi xikombiso, u hlundzukile loko muapostola Yakobo na Yohane va kombele Yesu leswaku a va nyika swikhundlha leswi tlakukeke eMfun’weni wa Xikwembu. Kumbexana Petro a a anakanya leswaku xin’wana xa swikhundlha sweswo a xi fanele xi va xa yena hikuva Yesu se a a vurile leswaku Petro a a ta va ni xikhundlha xo hlawuleka. (Mat. 16:18, 19) Nilokoswiritano, Yesu u tsundzuxe Yakobo, Yohane na Petro swin’we ni vaapostola lavan’wana hinkwavo, leswaku va nga vi ni vutianakanyi va ringeta ku “tikisela” vamakwavo.—Mar. 10:35-45.

¹⁴ Hambiloko Yesu a ringete ku tsundzuxa Petro, Petro u hambete a ri ni vutianakanyi. Loko Yesu a byele vaapostola leswaku va ta n’wi fularhela swa xinkarhana, Petro u va tekele ehansi vaapostola lavan’wana hi ku vula leswaku hi yena ntsena la nga ta tshama a tshembekile. (Mat. 26:31-33) Hambiswiritano, Petro a a nga fanelanga a titshembe ku tlula mpimo hikuva evusikwini byebyo u tsandzekile ku kombisa moya wa ku tinyikela. U landzule Yesu kanharhu a ringeta ku tisirhelela.—Mat. 26:69-75.

15. Ha yini xikombiso xa Petro xi khutaza?

 ¹⁵ Hambileswi minkarhi yin’wana Petro a swi n’wi tikela ku va ni moya wo tinyikela, xikombiso xakwe xa khutaza. Petro u swi kotile ku hlula mboyamelo wa yena wa vutianakanyi ivi a kombisa ku tikhoma ni rirhandzu ro pfumala vutianakanyi hi leswi a a tiyimiserile ni hi leswi a pfuniweke hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu. (Gal. 5:22, 23) U tiyisele miringo yo tala leyi a a ta va a nga kotanga ku yi tiyisela enkarhini lowu hundzeke. U titsongahatile loko muapostola Pawulo a n’wi nyika ndzayo emahlweni ka vanhu. (Gal. 2:11-14) Naswona endzhaku ka loko a tshinyiwile, Petro a nga khomanga Pawulo hi mbilu, a anakanya leswaku u n’wi onhe vito. Petro u ye emahlweni a rhandza Pawulo. (2 Pet. 3:15) Xikombiso xa Petro xi nga hi pfuna ku hlakulela moya wa ku tinyikela.

16. Hi nga wu kombisa njhani moya wa ku tinyikela loko hi ri eswiyin’weni swo tika?

¹⁶ Ehleketa hi ndlela leyi u angulaka ha yona loko u ri eswiyin’weni swo tika. Loko Petro ni vaapostola lavan’wana va khomiwile ivi va biwa hikwalaho ko chumayela, va tsakile “hikuva va hlayiwe lava faneriwaka hi ku khomisiwa tingana hikwalaho ka vito ra [Yesu].” (Mint. 5:41) Na wena u nga teka ku xanisiwa tanihi nkarhi wo tekelela Petro kutani u landzelerisisa mikondzo ya Yesu hi ku va u kombisa moya wa ku tinyikela. (Hlaya 1 Petro 2:20, 21.) Langutelo rolero ri nga tlhela ri ku pfuna loko vakulu va vona swi fanela leswaku va ku tshinya. Landzela xikombiso xa Petro ematshan’weni yo hlundzuka.—Ekl. 7:9.

17, 18. (a) I yini leswi hi nga ha tivutisaka swona malunghana ni tipakani ta hina ta moya? (b) Hi nga endla yini loko hi vona onge hi ni mboyamelo wa vutianakanyi embilwini?

¹⁷ Xikombiso xa Petro xi nga tlhela xi ku pfuna ku tivekela tipakani ta moya. U nga fikelela tipakani toleto hi ku va ni moya wa ku tinyikela. Kambe tivonele leswaku u nga tivekeli tipakani toleto hikwalaho ko lava ku tiendlela vito. Hikwalaho tivutise, ‘Xana ku navela ka mina ku antswisa ndlela leyi ndzi tirhelaka Yehovha ha yona ku nga va ku susumetiwa hi leswi ndzi lavaka ku ndhundhuzeriwa hi van’wana kumbe vulawuri, ku fana na Yakobo na Yohane lava kombeleke swikhundlha leswi tlakukeke eka Yesu?’

¹⁸ Loko u kuma leswaku u ni mboyamelo wo karhi wa vutianakanyi embilwini ya wena, kombela Yehovha leswaku a ku pfuna u lulamisa mianakanyo ya wena ni ndlela leyi u titwaka ha yona; kutani u tirha hi matimba leswaku u n’wi vangamisa ematshan’weni yo tivangamisa. (Ps. 86:11) U nga ha tlhela u tivekela tipakani leti nga ta endla leswaku u nga vi na ndhuma. Hi xikombiso, u nga ha tikarhatela ku hlakulela mfanelo yin’wana ya moya leyi swi ku tikelaka ku yi kombisa. Kumbe loko u hisekela ku lunghiselela swiavelo swa wena swa le minhlanganweni kambe u nga swi tsakeli ku basisa Holo ya Mfumo, u nga tivekela pakani yo tirhisa ndzayo leyi kumekaka eka Varhoma 12:16.—Yi hlaye.

19. Hi nga endla yini leswaku leswi hi swi vonaka exivonini lexi nga Rito ra Xikwembu swi nga hi heti matimba?

¹⁹ Loko hi tilanguta hi vukheta exivonini lexi nga Rito ra Xikwembu ivi hi vona swihoxo, hambi ku ri vumbhoni bya leswaku hi ni vutianakanyi, hi nga ha hela matimba. Loko sweswo swo tshuka swi humelela eka wena, tekelela xikombiso xa munhu loyi a nga muendli wa Rito wa le xifanisweni xa Yakobo. Yakobo a nga vulanga ndlela leyi munhu yoloye a hatliseleke ku lulamisa swihoxo ha yona kumbe leswaku u swi kotile ku lulamisa swihoxo hinkwaswo leswi a swi voneke; ematshan’weni ya sweswo, Yakobo u vule leswaku munhu yoloye u ‘phikelele eka nawu lowu hetisekeke.’ (Yak. 1:25) Munhu yoloye u tsundzuke leswi a swi voneke exivonini ivi a hambeta a tikarhatela ku antswisa. Tshama u ri ni langutelo lerinene hi wena n’wini naswona tsundzuka leswaku hinkwerhu a hi hetisekanga. (Hlaya Eklesiasta 7:20.) Hambeta u kambisisa nawu lowu hetisekeke kutani u tikarhatela ku tshama u ri ni moya wa ku tinyikela. Yehovha u tiyimisele ku ku pfuna, hilaha a va pfuneke hakona vamakwenu vo tala lava hambileswi va nga hetisekangiki, va amukelekaka eka Xikwembu naswona xi va katekisaka.