1, 2. (a) Hlamusela leswaku ha yini Muxe a a vonaka a ri ekhombyeni. (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Ha yini Muxe a nga chavisiwanga hi ku hlundzuka ka hosi?

FARO a a ri mufumi la nga ni matimba tlhelo xikwembu lexi hanyaka eka Vaegipta. Buku leyi nge When Egypt Ruled the East yi vula leswaku eka vona a a “tlula swivumbiwa hinkwaswo leswi nga laha misaveni hi vutlhari ni hi matimba.” Leswaku a chaviwa, Faro a a ambala harhi leyi a yi ri ni xifaniso xa xivatlankombe lexi lunghekeleke ku luma, lexi a ku ri xitsundzuxo xa leswaku valala va hosi yoleyo a va ta lovisiwa hi ku hatlisa. Kutani anakanya ndlela leyi Muxe a faneleke a titwe ha yona loko Yehovha a ku eka yena: “Ndzi ku rhuma eka Faro, kutani wena u [ta] humesa vanhu va mina, vana va Israyele aEgipta.”—Eks. 3:10.

² Muxe u yile aEgipta a fika a vula marito ya Xikwembu kutani Faro a hlundzuka swinene. Endzhaku ka loko makhombo ya kaye ma hlasele tiko rero, Faro u lemuxe Muxe a ku: “Tivonele! U nga ringeti ku tlhela u vona xikandza xa mina, hikuva siku u nga ta vona xikandza xa mina, u ta fa.” (Eks. 10:28) Loko Muxe a nga si suka emahlweni ka Faro, u profete leswaku n’wana wa mativula wa jaha wa hosi yoleyo a a ta fa. (Eks. 11:4-8) Eku heteleleni, Muxe u lerise mindyangu hinkwayo  ya Vaisrayele leswaku yi dlaya mbuti kumbe khuna, ku nga xifuwo lexi a xi kwetsima eka xikwembu xa Vaegipta lexi vuriwaka Ra, kutani va teka ngati ya xifuwo xexo va xuva ha yona emarimbeni ya tinyangwa ta vona. (Eks. 12:5-7) Xana Faro a a ta angula njhani? Muxe a a nga chavi. Ha yini? Hi ripfumelo u yingise Yehovha, “a a nga chavi ku hlundzuka ka hosi, hikuva a a hambeta a tserhama onge hiloko a vona Loyi a nga vonakiki.”—Hlaya Vaheveru 11:27, 28.

3. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa malunghana ni ripfumelo ra Muxe eka “Loyi a nga vonakiki”?

³ Xana ripfumelo ra wena ri tiye swinene lerova onge u nga “vona Xikwembu”? (Mat. 5:8) A hi kambisiseni xikombiso xa Muxe leswaku hi ta tiyisa ripfumelo ra hina leswaku hi ta kota ku vona “Loyi a nga vonakiki.” Ripfumelo ra yena eka Yehovha ri n’wi sirhelele njhani leswaku a nga chavi vanhu? U ri kombise njhani ripfumelo eka switshembiso swa Xikwembu? Leswi Muxe a koteke ku vona “Loyi a nga vonakiki,” swi n’wi tiyise njhani loko yena ni vanhu va rikwavo va ri ekhombyeni?

4. Hi ku ya hi tihlo ra nyama, a xi ri xihi xiyimo xa Muxe emahlweni ka Faro?

⁴ Hi ku ya hi tihlo ra nyama, Muxe a a nga ri na matimba loko a pimanisiwa na Faro. Vutomi bya Muxe, vuhlayiseki byakwe ni vumundzuku bya yena a swi tikomba swi ri emavokweni ya Faro. Muxe u vutise Yehovha a ku: “Ndzo va mani mina leswaku ndzi nga ya eka Faro nileswaku ndzi ya humesa vana va Israyele aEgipta?” (Eks. 3:11) Emalembeni ya 40 ya le mahlweni ka kwalaho, Muxe u baleke aEgipta. Swi nga ha endleka a tivutise a ku, ‘Xana i vutlhari ku tlhelela aEgipta ivi ndzi tiveka ekhombyeni ro hlundzukisa hosi?’

5, 6. I yini lexi pfuneke Muxe ku chava Yehovha ku nga ri Faro?

⁵ Loko Muxe a nga si tlhelela aEgipta, Xikwembu xi n’wi dyondzise dyondzo ya nkoka, leyi Muxe endzhakunyana a yi tsaleke ebukwini ya Yobo: “Ku chava Yehovha—sweswo i vutlhari.” (Yobo 28:28) Leswaku a pfuna Muxe a va ni ku chava ko tano naswona a endla swilo hi vutlhari, Yehovha u n’wi kombe ku hambana exikarhi ka vanhu ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. U n’wi vutisile: “I mani la nyikeke munhu nomu kumbe la endlaka la nga vulavuriki kumbe la nga twiki kumbe la vonaka kahle kumbe la feke mahlo? Xana a hi mina, Yehovha?”—Eks. 4:11.

⁶ A ku ri yihi dyondzo ya kona? Muxe a a nga fanelanga a chava. A a rhumiwe hi Yehovha, loyi a a ta n’wi nyika matimba yo vula marito ya Xikwembu eka Faro. Ku tlula kwalaho, Faro a a nga ri na matimba loko a ringanisiwa na Yehovha. Phela, a ku nga ri ro sungula malandza ya Xikwembu ma ri ekhombyeni aEgipta. Kumbexana Muxe u anakanyisise hi ndlela leyi Yehovha a n’wi sirheleleke ha yona Abrahama, Yosefa hambi ku ri yena Muxe enkarhini lowu hundzeke eka vafumi va le Egipta. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Eks. 1:22–2:10) Leswi a a ri ni ripfumelo eka Yehovha, “Loyi a nga vonakiki,” Muxe u ye emahlweni ka Faro hi xivindzi a fika a vula marito hinkwawo lawa Yehovha a n’wi leriseke ku ma vula.

7. Ku va ni ripfumelo eka Yehovha swi n’wi sirhelele njhani makwerhu un’wana wa xisati?

⁷ Ku va ni ripfumelo eka Yehovha swi tlhele swi pfuna makwerhu wa xisati la vuriwaka Ella leswaku a nga chavi vanhu. Hi 1949, Ella u khomiwile hi maphorisa ya KGB le Estonia, ma n’wi hluvula swiambalo a sala a nga ambalanga, ivi ma n’wi honolela. U te: “Ndzi titwe ndzi tsongahatiwile. Kambe, endzhaku ka loko ndzi khongele eka Yehovha, ndzi ve ni ku rhula ka mianakanyo.” Endzhaku ka sweswo, Ella u pfaleriwe a ri yexe exitokisini lexitsongo ku ringana masiku manharhu. U ri: “Maphorisa ma huwelerile ma ku: ‘Hi lava ku endla leswaku hambi ku ri vito ra Yehovha ri nga ha tsundzukiwi laha Estonia! Wena u ta ya ekampeni kasi lavan’wana va ta ya eSiberia.’ Va ndzi vungunyile va ku: ‘U kwihi Yehovha wa wena?’” Xana Ella a a ta chava vanhu kumbe a a ta tshemba Yehovha? Loko a konanisiwa u vulavule hi xivindzi a byela vanhu lava a va n’wi hlekula a ku: “Ndzi anakanyisise hi mhaka leyi, kutani  swa antswa ndzi tshama ejele ndzi ri munghana wa Xikwembu ku ri ni ku ntshunxiwa kutani xi nga ha ndzi amukeli.” Eka Ella, Yehovha a a ri munhu wa xiviri ku fana ni vavanuna lava a va ri emahlweni ka yena. U tshame a tshembekile hikwalaho ka ripfumelo leri a a ri na rona.

8, 9. (a) I yini lexi nga ku pfunaka ku hlula ku chava vanhu? (b) Loko u ringiwa leswaku u pfumela ku hluriwa hi ku chava vanhu, u fanele u anakanyisisa hi mani?

⁸ Ku va ni ripfumelo eka Yehovha swi ta ku pfuna leswaku u hlula ku chava ka wena. Loko valawuri lava nga ni matimba va ringeta ku ku tshikisa ku gandzela Xikwembu, swi nga ha vonaka onge vutomi bya wena, vuhlayiseki bya wena ni vumundzuku bya wena swi le mavokweni ya vanhu. U nga ha kala u tivutisa loko ku ri vutlhari ku ya emahlweni u tirhela Yehovha kutani u hlundzukisa valawuri. Tsundzuka: Lexi nga ku pfunaka ku hlula ku chava vanhu i ku va ni ripfumelo eka Xikwembu. (Hlaya Swivuriso 29:25.) Yehovha wa vutisa: “Xana wena u mani lerova u nga chava munhu wa nyama, ni n’wana wa vanhu loyi a endliweke a fana ni byanyi bya rihlaza?”—Esa. 51:12, 13.

⁹ Tshama u ri karhi u anakanya hi Tata wa wena wa matimba hinkwawo. Wa va vona lava va xanisiwaka hi vafumi lavo homboloka, u va twela vusiwana naswona wa va pfuna. (Eks. 3:7-10) Hambiloko u fanele u lwela ripfumelo ra wena emahlweni ka valawuri lava nga ni matimba, “[u] nga vileli leswaku [u] ta vulavurisa ku yini kumbe [u] ta vulavula yini; hikuva leswi [u] nga ta swi vulavula, [u] ta nyikiwa swona hi nkarhi wolowo.” (Mat. 10:18-20) Vafumi lava nga vanhu ni valawuri a va na matimba loko va pimanisiwa na Yehovha. Loko u tiyisa ripfumelo ra wena sweswi, u ta kota ku vona Yehovha tanihi Munhu wa xiviri loyi a tiyimiseleke ku ku pfuna.

10. (a) Hi swihi swileriso leswi Yehovha a swi nyikeke Vaisrayele hi n’hweti ya Nisani hi 1513 B.C.E.? (b) Ha yini Muxe a yingise swileriso swa Xikwembu?

¹⁰ Hi n’hweti ya Nisani hi 1513 B.C.E., Yehovha u byele Muxe na Aroni leswaku va byela Vaisrayele swileriso leswi nga tolovelekangiki: A va fanele va hlawula nyimpfu kumbe mbuti ya xinuna leyi hanyeke kahle, va yi dlaya kutani va xuva hi ngati ya kona emarimbeni ya tinyangwa ta vona. (Eks. 12:3-7) Muxe u angule njhani? Endzhaku muapostola Pawulo u tsarile malunghana na yena a ku: “Hi ripfumelo u tlangele paseka ni ku xuviwa ka ngati, leswaku mulovisi a nga khumbi mativula ya vona.” (Hev. 11:28) Muxe a a swi tiva leswaku Yehovha wa tshembeka naswona u kombise ripfumelo eka xitshembiso xa Yehovha xa leswaku u ta lovisa mativula ya majaha ya le Egipta.

11. Ha yini Muxe a lemuxe van’wana?

¹¹ Swi tikomba onge vana va Muxe va majaha a va ri eMidiyani, ekule swinene ni “mulovisi.” * (Eks. 18:1-6) Kambe, hi ku titsongahata u lemuxe mindyangu ya Vaisrayele leyi mativula ya yona a ma ri ekhombyeni. Vutomi bya vanhu a byi ri ekhombyeni naswona Muxe a a rhandza vanhu-kulobye. Bibele yi vula leswaku Muxe “hi ku hatlisa [u vitane] vakulukumba hinkwavo va Israyele a ku eka vona: . . . ‘Mi tlhava xitlhavelo xa paseka.’”—Eks. 12:21.

12. Yehovha u hi lerise ku twarisa rungula rihi ra nkoka?

¹² Hi ku pfuniwa hi tintsumi, vanhu va Yehovha va twarisa rungula leri ra nkoka: “Chavani Xikwembu mi xi vangamisa, hikuva nkarhi wa ku avanyisiwa hi xona wu fikile, gandzelani Loyi a endleke tilo ni misava ni lwandle ni minseledyana ya mati.” (Nhlav. 14:7) Lowu i nkarhi wo twarisa rungula rolero. Hi fanele hi lemuxa vaakelani va hina leswaku va huma eka Babilona Lonkulu leswaku va nga “[amukeli] xiphemu xa makhombo ya yena.” (Nhlav. 18:4) “Tinyimpfu tin’wana” ti joyina Vakreste lava totiweke eku kombeleni ka vanhu lava hambanisiweke ni Xikwembu leswaku va “[vuyelelana] ni Xikwembu.”—Yoh. 10:16; 2 Kor. 5:20.

13. I yini lexi nga ta endla leswaku ku navela ka hina ku chumayela mahungu lamanene ku kula?

¹³ Ha khorwiseka leswaku “nkarhi wa ku avanyisiwa”  wu fikile. Nakambe hi ni ripfumelo ra leswaku ntirho wa hina wo chumayela ni wo endla vadyondzisiwa i wa xihatla hilaha Yehovha a vulaka hakona. Exivonweni, muapostola Yohane u “[vone] tintsumi ta mune ti yime etinhleni ta mune ta misava, ti khome timheho ta mune ta misava swi tiya.” (Nhlav. 7:1) Hi ripfumelo, xana wa ti vona tintsumi toleto ti lunghekele ku tshika timheho teto leti lovisaka ta nhlomulo lowukulu emisaveni leyi? Loko u vona tintsumi teto hi mahlo ya ripfumelo, u ta kota ku chumayela mahungu lamanene handle ko chava.

14. I yini lexi hi susumetelaka ku “lemukisa lowo homboloka endleleni yakwe yo homboloka”?

¹⁴ Vakreste va ntiyiso se i vanghana va Yehovha naswona va ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki. Kambe, ha swi xiya leswaku i vutihlamuleri bya hina ku “lemukisa lowo homboloka endleleni yakwe yo homboloka leswaku [hi] n’wi londzovota a hanya.” (Hlaya Ezekiyele 3:17-19.) A hi chumayeli hi leswi hi chavaka ku va ni nandzu wa ngati ntsena. Hi rhandza Yehovha naswona hi rhandza vaakelani va hina. Exifanisweni xa yena xa Musamariya lonene, Yesu u kombise leswi ku va ni rirhandzu ni musa swi vulaka swona hakunene. Hi nga ha tivutisa, ‘Xana ndzi fana ni Musamariya, ndzi susumeteriwa hi “ntwela-vusiwana” leswaku ndzi chumayela?’ Phela, a hi nga ta lava ku fana ni muprista ni Mulevhi va le xifanisweni xolexo, hi tiyimelela kutani hi “hundza hi le tlhelweni.” (Luka 10:25-37) Ku va ni ripfumelo eka switshembiso swa Xikwembu ni ku rhandza vaakelani va hina swi ta hi susumetela ku hlanganyela hi xitalo entirhweni wo chumayela nkarhi wu nga si hela.

15. Ha yini Vaisrayele a va tivona va phasekile?

¹⁵ Leswi Muxe a a ri ni ripfumelo eka  “Loyi a nga vonakiki” swi n’wi pfunile loko Vaisrayele va ri ekhombyeni endzhaku ka loko va hume aEgipta. Bibele yi ri: “Vana va Israyele va tlakusa mahlo kutani va vona Vaegipta va va sele endzhaku; vana va Israyele va chava swinene kutani va huwelela eka Yehovha.” (Eks. 14:10-12) Vaisrayele a va fanele va xi languterile xiyimo lexi hikuva Yehovha a a vule ka ha ri emahlweni a ku: “Hikwalaho ndzi ta sihalarisa mbilu ya Faro, kunene u ta va landza hi le ndzhaku kutani ndzi ta tivangamisa hi Faro ni mavandla ya yena hinkwawo ya nyimpi; kunene Vaegipta va ta tiva leswaku hi mina Yehovha.” (Eks. 14:4) Nilokoswiritano, leswi Vaisrayele a va nga ri na ripfumelo a va vona ntsena Lwandle ro Tshwuka leri a ri va sivele ndlela, makalichi ya nyimpi ya Faro lawa a ma ri ekusuhi na vona ni murisi loyi a a ri ni malembe ya 80 loyi a va rhangerile. A va tivona va phasekile.

16. Ripfumelo ri n’wi tiyise njhani Muxe eLwandle ro Tshwuka?

¹⁶ Kambe, Muxe a nga vanga ni ku kanakana. Ha yini? Hikuva mahlo yakwe ya ripfumelo a ma vona nchumu lowu a wu ri ni matimba swinene ku tlula lwandle kumbe vuthu ra nyimpi. A a ku “vona ku ponisa ka Yehovha,” naswona a a swi tiva leswaku Yehovha a a ta va lwela Vaisrayele. (Hlaya Eksoda 14:13, 14.) Ripfumelo ra Muxe ri tiyise vanhu va Xikwembu. Bibele yi ri: “Hi ripfumelo va pele Lwandle ro Tshwuka kukota etikweni leri omeke, kambe loko Vaegipta va ringeta, va mitiwile.” (Hev. 11:29) Endzhaku ka sweswo, “vanhu va [sungule] ku chava Yehovha ni ku kombisa ripfumelo eka Yehovha ni le ka Muxe nandza wakwe.”—Eks. 14:31.

17. I xiendlakalo xihi xa le nkarhini lowu taka lexi nga ta ringa ripfumelo ra hina?

¹⁷ Ku nga ri khale, vutomi bya hina byi ta tikomba byi ri ekhombyeni. Loko nhlomulo lowukulu wu chaputa, tihulumendhe ta misava leyi ti ta va ti swi kombisile leswaku ti nga lovisa tinhlengeletano ta vukhongeri leti nga ni matimba swinene ku hi tlula. (Nhlav. 17:16) Hi ku tirhisa vuprofeta Yehovha u hlamusela ndlela leyi hi nga ta tikomba hi nga sirhelelekanga ha yona tanihi “tiko-xikaya . . . [hi] nga ri na rirhangu, hambi ku ri swigogo ni tinyangwa.” (Ezek. 38:10-12, 14-16) Eka mahlo ya hina ya nyama, swi ta vonaka onge a swi nge koteki leswaku hi ponisiwa. Xana u ta angula njhani?

18. Hlamusela lexi nga endlaka leswaku hi tshembeka hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu.

¹⁸ A hi fanelanga hi chava. Ha yini? Hikuva Yehovha u vulavule hi ku hlaseriwa ka vanhu va yena ka ha ri emahlweni. U tlhele a profeta hi vuyelo bya kona. “‘Esikwini rero, esikwini leri Gogo a nghenaka ha rona emisaveni ya Israyele,’ ku vula Yehovha, Hosi leyi Lawulaka, ‘vukarhi bya mina byi ta fika enhompfini ya mina. Ndzi ta vulavula hi ku hiseka ka mina, hi ndzilo wa ku hlundzuka ka mina.’” (Ezek. 38:18-23) Hi nkarhi wolowo Yehovha u ta lovisa hinkwavo lava lavaka ku vavisa vanhu va yena. Loko u ri ni ripfumelo ra leswaku u ta sirheleriwa hi “siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha” u ta kota ku “vona ku ponisa ka Yehovha” naswona u ta tshama u tshembekile.—Yuw. 2:31, 32.

19. (a) Vuxaka bya Yehovha na Muxe a byi ri byikulu ku fikela kwihi? (b) Hi wihi nkateko lowu u nga ta wu kuma loko u tivisa Yehovha tindlela ta wena hinkwato?

¹⁹ Swi lunghekele sweswi swiendlakalo swoleswo leswi tsakisaka hi ku ya emahlweni u “tserhama onge hiloko [u] vona Loyi a nga vonakiki.” Tiyisa vunghana bya wena na Yehovha Xikwembu hi ku va ni dyondzo ya nkarhi na nkarhi ni hi ku khongela nkarhi na nkarhi. Muxe a a ri ni vunghana byo tano lebyikulu na Xikwembu naswona Yehovha u n’wi tirhise hi ndlela leyikulu leswaku a endla ku rhandza ka Yena lerova Bibele yi vula leswaku a a tiva Muxe “va langutanile.” (Det. 34:10) Muxe a a ri muprofeta wo hlawuleka swinene. Loko wo kombisa ripfumelo, na wena u nga va ni vunghana byo tano na Yehovha lerova swi ta fana ni loko u nga kota ku n’wi vona. Loko minkarhi hinkwayo u n’wi tivisa “tindlela ta wena hinkwato,” hilaha Rito ra Xikwembu ri ku khutazaka ha kona, “u ta lulamisa tindlela ta wena.”—Swiv. 3:6.