HI September 7, 1950, ndzi ve xirho xa ndyangu wa Bethele eBrooklyn. Hi nkarhi wolowo endyangwini wa Bethele a ko va ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava ringanaka 355 lava humaka ematikweni yo hlayanyana lava a va ri exikarhi ka malembe ya 19 na 80. Vo tala va vona a va ri Vakreste lava totiweke.

Manana hi yena a ndzi dyondziseke ku tirhela “Xikwembu [xa hina] lexi tsakeke.” (1 Tim. 1:11) U sungule ku tirhela Yehovha loko ndza ha ri xifanyetana. Ndzi khuvuriwe hi July 1, 1939, enhlengeletanweni ya xifundzha le Columbus eNebraska le U.S.A., ndzi ri ni malembe ya khume. A hi hlengeletanile hi ri kwalomu ka dzana emuakweni lowu hirhiweke leswaku hi yingisela nkulumo leyi rhekhodiweke ya Joseph Rutherford leyi nge “Vufasisi Kumbe Ntshunxeko.” Loko nkulumo yi ri exikarhi, ntshungu wa vapfukeri wu sungule ku hlengeletana ehandle ka holo leyitsongo leyi a hi hlangane eka yona. Wu nghene hi nkani ivi wu yimisa minhlangano ya hina wu tlhela wu hi hlongola edorobeni. Hi ye hi ya hlengeletana epurasini ra makwerhu un’wana leri nga riki ekule ni le dorobeni kutani hi yingisela xiphemu lexi a xi sele xa nongonoko. Swi le rivaleni leswaku a ndzi nga ta ri rivala siku leri ndzi nga khuvuriwa ha rona.

Manana u ringete hi matimba ku ndzi kurisela entiyisweni. Hambileswi tatana a a ri wanuna lonene tlhelo tatana lonene, a a nga ri na mhaka ni vukhongeri kumbe nhluvuko lowu a ndzi wu endla hi tlhelo ra moya. Manana swin’we ni vamakwerhu van’wana va Vandlha ra Omaha va ndzi khutazile swinene.

Loko ndzi ri ekusuhi ni ku heta xikolo, a ndzi fanele ndzi endla xiboho malunghana ni leswi ndzi nga ta swi endla hi vutomi bya mina. Nkarhi na nkarhi loko xikolo xi pfala hi ximumu, a ndzi teka vuphayona bya nkarhinyana swin’we ni vantshwa van’wana lava ndzi ringanaka na vona.

Majaha mambirhi lawa a ma ha ku thwasa eka ntlawa wa vunkombo wa Xikolo xa Giliyadi, ku nga John Chimiklis loyi a a ri mulanguteri wa xifundzha na Ted Jaracz loyi a a ri mulanguteri wa muganga, a va averiwe ku ta tirha endhawini ya ka hina. Swi ndzi hlamarisile loko ndzi twa leswaku a va ri emalembeni ya va-20. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe ya 18 naswona a ndzi ri ekusuhi ni ku heta xikolo. Ndza ha tsundzuka loko Makwerhu Chimiklis a ndzi vutisa  leswaku a ndzi lava ku endla yini hi vutomi bya mina. Loko ndzi n’wi byerile, u ndzi khutazile a ku: “I mhaka ya kahle namba u nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. A wu swi tivi leswi u nga ta swi fikelela hikwalaho ka wona.” Xikhutazo xexo ni xikombiso xa vamakwerhu volavo, swi ndzi tsakisile swinene. Kutani endzhaku ka loko ndzi hete xikolo, ndzi sungule ku phayona hi 1948.

Hi July 1950, mina ni vatswari va mina hi ye entsombanweni wa matiko lowu a wu khomeriwe eXitediyamu xa Yankee eDorobeni ra New York. Eka ntsombano wolowo ndzi ye eka nhlangano wa lava tsakelaka ku ya tirha eBethele. Ndzi rhumele fomo ndzi vula leswaku ndzi tsakela ku tirha eBethele.

Hambileswi tatana a a nga lwisani na yona mhaka ya ku va ndzi phayona naswona ndzi tshama ekaya, a a vona onge ndzi fanele ndzi hakela mali yo karhi ya kamara leri a ndzi tshama eka rona ni ya swakudya. Xisweswo, siku rin’wana eku sunguleni ka August, loko ndzi ri karhi ndzi ya eku laveni ka ntirho, ndzi rhange ndzi kamba bokisi ra poso. Ndzi fike ndzi kuma papila ra mina leri humaka eBrooklyn. A ri sayiniwe hi Nathan H. Knorr, loyi a tsale a ku: “Xikombelo xa wena xo tirha eBethele xi amukeriwile. Ndza swi xiya leswaku u tiyimisele ku tshama eBethele vutomi bya wena hinkwabyo. Hikwalaho, ndzi lava leswaku u ta eBethele hi September 7, 1950, le 124 Columbia Heights, eBrooklyn, le New York.”

Loko tatana a vuya entirhweni hi siku rero, ndzi n’wi byele leswaku ndzi kume ntirho. U te, “I mhaka ya kahle, u ya tirha kwihi?” Ndzi te: “EBethele ya le Brooklyn naswona ndzi ta kuma khume wa tidolara hi n’hweti.” Sweswo swi n’wi hlamarisile, kambe u vule leswaku loko sweswo ku ri leswi ndzi swi hlawuleke ndzi fanele ndzi lwela ku swi fikelela. Swi nga si ya kwihi u khuvuriwile entsombanweni lowu a wu ri eXitediyamu xa Yankee hi 1953.

Lexi tsakisaka, Alfred Nussrallah loyi a ndzi phayona na yena, u vitaniwe ku ya eBethele hi nkarhi wun’we na mina naswona hi fambe swin’we ku ya kona. Endzhaku ka nkarhi u teke nsati naswona yena ni nsati wakwe Joan, va ye eGiliyadi endzhaku ka sweswo va ya entirhweni wa vurhumiwa eLebanon kutani va tlhelela eUnited States a ya va mulanguteri wa xifundzha.

Xiavelo xa mina xo sungula eBethele a ku ri ku tirha eka ndzawulo leyi ku hlanganisiwaka kona tibuku. Nkandziyiso lowu ndzi sunguleke ku tirha hi wona i buku leyi nge, What Has Religion Done for Mankind? Endzhaku ko tirha eka ndzawulo yoleyo kwalomu ka tin’hweti ta nhungu, ndzi averiwe ku ya tirha eka Ndzawulo ya Ntirho, ndzi tirha ehansi ka nkongomiso wa Makwerhu Thomas J. Sullivan. A swi tsakisa ku tirha na yena ni ku tswonga vutlhari ni ku twisisa ka moya loku a ku kumeke eka malembe lawa a a ri na wona a ri enhlengeletanweni leyi.

Endzhaku ka loko ndzi tirhe kwalomu ka malembe manharhu eka Ndzawulo ya Ntirho, Max Larson loyi a a ri mulanguteri wa fektri u ndzi byele leswaku Makwerhu Knorr u lava ku ndzi vona. Ndzi tivutisile leswaku ndzi dyohe yini. Ndzi te hefu, loko Makwerhu Knorr a ndzi byela leswaku a a lava ku tiva loko ndzi kunguhate ku famba eBethele enkarhini lowu taka. A a lava munhu loyi a a ta tirha ehofisini yakwe swa xinkarhana naswona a a lava ku tiva loko ndzi ta swi kota ku endla ntirho wa kona. Ndzi n’wi byele leswaku a ndzi kunguhatanga ku suka eBethele. Ndzi ve ni lunghelo ro tirha ehofisini yakwe eka malembe ya 20 lama landzeleke.

Ndzi tala ku vula leswaku a ndzi ta va ndzi nga swi kotanga ku hakelela dyondzo leyi ndzi yi kumeke loko ndzi ri karhi ndzi tirha na Makwerhu Sullivan na Makwerhu Knorr, ku katsa ni vamakwerhu van’wana va le Bethele, vo tanihi Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer na Grant Suiter. *

Vamakwerhu lava ndzi tirheke na vona a va hlelekile swinene eka mintirho ya vona leyi a va yi endlela nhlengeletano leyi. Makwerhu Knorr a a hiseka swinene  entirhweni wakwe naswona a a lava ku vona ntirho wa Mfumo wu ya emahlweni hilaha swi nga kotekaka hakona. Lava a a tirha na vona ehofisini a swi va olovela ku vulavula na yena. Hambiloko minkarhi yin’wana hi nga voni swilo hi tihlo leri fanaka kambe a hi tiphofula hi ntshunxekile naswona a a tama a hi tshemba.

Siku rin’wana Makwerhu Knorr u vulavule na mina malunghana ni xilaveko xo khathalela swilo leswi nga vuriwaka leswaku i swilo leswitsongo. Hi xikombiso, u ndzi byele leswaku loko a ha ri mulanguteri wa fektri, Makwerhu Rutherford a a ta n’wi bela riqingho ivi a ku: “Makwerhu Knorr, loko u suka efektri u ta dya swakudya swa ninhlikanhi, ndzi kombela u ndzi tela na tirhaba. U ti veka etafuleni ra mina.” Makwerhu Knorr u vule leswaku nchumu wo sungula lowu a a wu endla a ku ri ku ya endhawini leyi a ku vekiwa swilo leswi tirhisiwaka etihofisini ivi a teka tirhaba a ti hoxa exikhwameni. Kutani nindzhenga a a ta ti yisa ehofisini ya Makwerhu Rutherford. A ku ri nchumu lowutsongo kambe a wu ri wa nkoka eka Makwerhu Rutherford. Kutani Makwerhu Knorr u te: “Ndzi tsakela leswaku ku va ni tipensele leti vatliweke etafuleni ra mina. Hikwalaho ndzi kombela u ti veka kwalaho mixo wun’wana ni wun’wana.” Ku ringana malembe yo tala a ndzi tiyiseka leswaku tipensele takwe ti tshama ti vatliwile.

Makwerhu Knorr a a tshamela ku vulavula hi nkoka wa ku yingisela hi vukheta loko hi komberiwa ku endla nchumu wo karhi. U tshama a ndzi nyika swiletelo leswi twisisekaka malunghana ni ndlela yo tamela mhaka yo karhi, kambe a ndzi nga n’wi yingiselanga hi vukheta. Hikwalaho ka sweswo, ndzi n’wi khomise tingana swinene. Ndzi tisorile, kutani ndzi tsale papila ro koma ndzi n’wi byela leswaku ndza tisola hi leswi ndzi swi endleke naswona a ndzi vona swi antswa leswaku ndzi nga ha tirheli kona ehofisini yakwe. Endzhakunyana hi mixo wolowo, Makwerhu Knorr u te eka tafula leri a ndzi tirhela eka rona. U te: “Robert, ndzi ri kumile papila ra wena. U endle xihoxo. A ndzi ku hlamusele kahle naswona ndza tshemba leswaku u ta va ni vukheta enkarhini lowu taka. Sweswi a hi tlhelele entirhweni.” Ndzi yi tlangele swinene ndlela leyi a a anakanyela ha yona.

Endzhaku ko tirha eBethele ku ringana malembe ya nhungu, a ndzi nga ri na makungu man’wana handle ko hambeta ndzi tirha kona. Hambiswiritano, sweswo swi cincile. Hi nkarhi wa ntsombano wa matiko lowu a wu ri eXitediyamu xa Yankee ni le Polo Grounds hi 1958, ndzi vone Lorraine Brookes, loyi ndzi nga tshama ndzi hlangana na yena hi 1955 loko a ha phayona eMontreal le Canada. Ndzi tsakisiwe hi langutelo leri a a ri na rona hi vutirheli bya nkarhi hinkwawo ni ku navela kakwe ku ya kun’wana ni kun’wana laha nhlengeletano ya Yehovha yi nga ha n’wi rhumelaka kona. Pakani ya Lorraine a ku ri ku ya eXikolweni xa Giliyadi. Loko a ri ni malembe ya 22, u rhambiwe ku ya eka ntlawa wa vu-27 hi 1956. Endzhaku ko thwasa u averiwe ku ya va murhumiwa eBrazil. Mina na Lorraine hi tlhele hi tolovelana hi 1958 naswona u pfumerile loko ndzi n’wi gangisa. Hi kunguhate ku tekana haxawa xa kona naswona a hi ri ni ntshembo wo nghenela ntirho wa vurhumiwa havumbirhi bya hina.

Loko ndzi byele Makwerhu Knorr hi makungu ya mina, u ringanyete leswaku hi yima ivi hi tekana endzhaku ka malembe manharhu kutani hi hambeta hi tirha eBethele ya le Brooklyn. Hi nkarhi wolowo, leswaku mpatswa wu hambeta wu tirha eBethele endzhaku  ka loko wu tekanile, un’we wa vona a a fanele a va a tirhe eBethele ku ringana malembe ya khume kumbe ku tlula naswona loyi un’wana a a fanele a tirhe malembe manharhu. Xisweswo, Lorraine u pfumerile ku tirha malembe mambirhi eBethele ya le Brazil kutani a tirha lembe rin’we eBethele ya le Brooklyn loko hi nga si tekana.

Eka malembe mambirhi yo sungula loko ha ha ku vutana a hi vulavurisana hi ku tsalelana mapapila ntsena. A swi durha swinene ku belana riqingho naswona hi nkarhi wolowo a ku nga ri na e-mail! Loko hi tekana hi September 16, 1961, hi ve ni nkateko wo va Makwerhu Knorr a nyikela nkulumo ya mucato wa hina. I ntiyiso leswaku malembe wolawo ma nga ri mangani lawa hi ma heteke hi rindzile a ma tikomba ma ri nkarhi wo leha. Kambe sweswi, loko hi anakanya hi ndlela leyi hi enerisekeke ha yona ni ntsako lowu hi veke na wona eka malembe yo tlula 50 hi tekanile, ha pfumela leswaku nkarhi lowu hi wu heteke hi rindzile a wu fanerile.

Hi 1964, ndzi nyikiwe lunghelo ro endzela matiko man’wana ndzi ri mulanguteri wa marhavi. Hi nkarhi wolowo, vavasati a va nga fambi na vona vanuna va vona eka maendzo wolawo. Hi 1977, ku ve ni ku cinca naswona vavasati va sungule ku famba ni vanuna va vona. Hi lembe rero, mina na Lorraine hi fambe na Grant na Edith Suiter eka maendzo yo endzela marhavi eJarimani, eAustria, eGreece, eCyprus, eTurkey ni le Israel. Matiko hinkwawo lawa ndzi ma endzeleke emisaveni hinkwayo i 70.

Hi 1980, eka rin’wana ra maendzo wolawo loko hi ri karhi hi ya eBrazil hi fike eBelém, ku nga doroba leri nga le ka ikhweyita laha Lorraine a nga tshama a va murhumiwa kona. Hi fike hi yima kwalaho leswaku hi endzela vamakwerhu lava nga eManaus. Eka nkulumo leyi nyikeriweke exitediyamu, hi vone ntlawa lowu tshameke swin’we lowu a wu nga landzeli mukhuva wa vanhu va le Brazil wo va vavasati va tswontswana marhama kutani vavanuna vona va qhavulana hi mavoko. Ha yini a va nga wu landzeli?

A ku ri Timbhoni-kulorhi leti rhandzekaka leti humaka endhawini leyi ku tshamaka vanhu va nhlokonho leyi kumekaka exikarhi ka khwati leri tlhumeke ra Amazon. Leswaku va nga va tluleti vuvabyi, a va tshamanga swin’we ni vanhu lavan’wana lava a va ri kona kwalaho. Hambiswiritano, va hi khumbe timbilu naswona a hi nge pfuki hi yi rivarile ndlela leyi a va tsake ha yona! Marito ya Esaya ma tiyisile: “Malandza ya mina ma ta huwelela hi ku tsaka hikwalaho ka xiyimo lexinene xa mbilu.”—Esa. 65:14.

Mina na Lorraine hi tshamela ku anakanyisisa hi malembe yo tlula 60 lawa hi ma heteke hi tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo. Ha tsaka hi tindlela leti hi katekisiweke ha tona hi ku va hi pfumelele Yehovha a hi kongomisa hi ku tirhisa nhlengeletano yakwe. Hambileswi ndzi nga ha swi kotiki ku endzela matiko yo tala ku fana ni malembe lama hundzeke, ndzi kota ku endla ntirho wa mina wa siku ni siku wo pfuneta Huvo leyi Fumaka, ndzi tirha ni Komiti ya Muungameri ni Komiti ya Ntirho. Ndzi ri tlangela swinene lunghelo ro hlanganyela hi ndlela leyi eku seketeleni ka vamakwerhu emisaveni hinkwayo. Hi tshama hi ri eku hlamaleni loko hi vona nhlayo leyikulu ya majaha ni vanhwana lava nga ni langutelo lerinene hi ntirho wa nkarhi hinkwawo ku fana na Esaya loyi a nga te: “Hi mina loyi! Ndzi rhume.” (Esa. 6:8) Vanhu lava vo tala va phindha ntiyiso wa marito ya mulanguteri wa xifundzha loyi a tshameke a ku: “I mhaka ya kahle namba u nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. A wu swi tivi leswi u nga ta swi fikelela hikwalaho ka wona.”