Swi nga ha endleka leswaku u tiva munhu wo karhi kumbexana vo hlayanyana lava tshikiweke. Sweswo swi vangiwa hi leswi ku dlaya vukati se ku tolovelekeke. Hi xikombiso, ndzavisiso lowu endliweke ePoland wu kombise leswaku vanhu lava nga ni malembe ya kwalomu ka 30, lava nga ni malembe manharhu ku ya eka tsevu va nghenele vukati va ta tshikiwa; naswona a hi vanhu va malembe wolawo ntsena lava dlayaka vukati.

Entiyisweni, xiviko xa Nhlangano wa le Spain wa Nawu wa Ndyangu xi vule leswaku “tinhlayo ti kombisa leswaku [eYuropa] hafu ya vanhu lava nghenelaka vukati va ta byi dlaya.” Ematikweni man’wana lama fuweke, xiyimo xa fana.

I yini leswi katsekaka eka vuyelo lebyi lebyi tolovelekeke? Mutsundzuxi un’wana wa ta vukati la nga ni ntokoto wa le Yuropa Vuxa u te: “Ku dlaya vukati ku hetisisa swilo leswi se swi endlekeke—ku hela ka vuxaka ni ku hambana loku vaka kona, ku nga nchumu lowu vavaka swinene.” U ye emahlweni a vula leswaku hakanyingi endzhaku ka sweswo ku va ni “ku hlundzuka, ku tisola, ku hela matimba, gome ni ku khomisiwa tingana.” Minkarhi yin’wana sweswo swi endla leswaku munhu a anakanya ku tidlaya. “Loko huvo se yi ku hetisisile ku dlaya vukati, xiyenge lexi landzelaka xa sungula. Leswi munhu la tshikiweke a titwaka a ri xikamba naswona a fularheriwile, a nga ha sungula ku tivutisa a ku: ‘Leswi se ndzi tshikiweke, kahle-kahle ndzi mani? Hi xihi xikongomelo xa mina evuton’wini?’”

Loko Ewa a tsundzuka ndlela leyi a a titwa ha yona malembe yo hlayanyana lama hundzeke, u ri: “A ndzi khomiwa hi tingana swinene loko vaakelani va mina ni vatirhi-kulorhi va ndzi vitana ‘wansati la tshikiweke,’ endzhaku ka loko nuna wa mina a dlaye vukati. A ndzi hlundzukile swinene. Leswi a a ndzi siye ni vana vambirhi, a ndzi boheka ku va manana ndzi tlhela ndzi va tatana.” * Adam, loyi a veke nkulu loyi a a xiximiwa ku ringana malembe ya 12, u ri: “A ndza ha ri na xindzhuti naswona minkarhi yin’wana ndzi hlundzuka swinene naswona ndza ringeka leswaku ndzi tihambanisa ni vanhu van’wana.”

Van’wana swi va tikerile ku tlhela va kota ku ringanisela hikwalaho ko karhateka hi vumundzuku bya vona, hambiloko se va ri ni malembe yo tala va dlaye vukati. Va nga ha tibyela leswaku van’wana a va na mhaka na vona. Ku tlula kwalaho, mutsari un’wana wa phepha-hungu la tsalaka hi timhaka toleto u vula leswaku vanhu volavo va fanele va “cinca mikhuva ya vona kutani va dyondza ku langutana ni swiphiqo va ri voxe.”

Stanisław u ri: “Loko hi ta va hi dlaye vukati, khale ka nsati wa mina a a nga ndzi pfumeleli ku vona vana va mina vambirhi va vanhwanyana. Sweswo swi endle ndzi vona onge a ku nga ha ri na munhu loyi a a ri na mhaka na mina ni leswaku Yehovha u fanele a ndzi fularherile. A ndzi nga ha swi naveli ku ya emahlweni ndzi hanya. Hi ku famba ka nkarhi ndzi yi xiyile  ndlela leyi mianakanyo yoleyo ya mina a yi hoxe ha yona.” Wansati la karhatekeke la vuriwaka Wanda loyi a tshikiweke loyi na yena a a nga tiyiseki hi vumundzuku byakwe u ri: “A ndzi tiyiseka leswaku endzhaku ka nkarhi, vanhu—ku katsa ni vapfumeri-kulorhi—a va nge he khathali hi mina ni hi vana va mina. Hambiswiritano, ndza yi vona ndlela leyikulu leyi vamakwerhu va hi khutazeke va tlhela va hi pfuna ha yona loko ndzi ri karhi ndzi tikarhatela ku kurisa vana va mina leswaku va va vagandzeri va Yehovha.”

Tinhlamuselo toleto ti swi kombisa kahle leswaku van’wana endzhaku ka loko va tshikiwile va titwa va hele matimba. Va nga ha titekela ehansi va anakanya leswaku a va pfuni nchumu naswona vanhu van’wana a va fanelanga va khathala hi vona. Va nga ha tlhela va xopaxopa vanhu lava va hanyaka na vona. Hikwalaho, va nga ha sungula ku anakanya leswaku vamakwerhu evandlheni a va na rirhandzu ni ntwela-vusiwana. Kambe mintokoto yo tanihi ya Stanisław na Wanda yi kombisa leswaku vanhu lava tshikiweke va nga swi xiya leswaku vamakwavo va xinuna ni va xisati va khathala swinene ha vona. Entiyisweni, Vakreste-kulobye va va khathalele hi ndlela leyikulu hambiloko mpfuno wa vona eku sunguleni a wu nga xiyiwi.

Tsundzuka leswaku ku nga khathariseki matshalatshala ya hina lamakulu, vapfumeri-kulorhi lava tshikiweke va nga ha pfa va va ni xivundza. Vamakwerhu va xisati lava tshikiweke va nga ha anakanya leswaku vanhu vo tala a va na mhaka na vona. Alicja u ri: “Se ndzi ni malembe ya nhungu ndzi tshikiwile. Kambe minkarhi yin’wana ndzi pfa ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu. Hi minkarhi yoleyo, ndzi tala ku tihambanisa ni vanhu kutani ndzi rila swinene ndzi tlhela ndzi titshandza.”

Hambileswi xiyimo lexi hlamuseriwaka laha xi tolovelekeke eka vanhu lava tshikiweke, Bibele ya tsundzuxa malunghana ni ku tihambanisa ni van’wana. Loko munhu a nga endli swilo hi ku pfumelelana ni ndzayo leyi a nga ha fularhela “vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.” (Swiv. 18:1) Kambe, loyi a titwaka a ri ni xivundza u fanele a swi tsundzuka leswaku ku nga tshameli ku lava xitsundzuxo kumbe nchavelelo eka munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra yena i vutlhari lebyi pfunaka. Loko a yingisa xitsundzuxo lexi a nge susumeteleki ku rhandzana ni munhu loyi a nga tekanangiki na yena.

Vapfumeri-kulorhi lava tshikiweke va nga ha karhateka hi vumundzuku va tlhela va titwa va ri ni xivundza hambi ku ri ku fularheriwa. Loko hi swi xiya leswaku swi tolovelekile ku titwa hi ndlela yoleyo ni leswaku swa tika ku hlula ku titwa ko tano, hi fanele hi tekelela Yehovha hi ku seketela vamakwerhu volavo va xinuna ni va xisati hi ku tshembeka. (Ps. 55:22; 1 Pet. 5:6, 7) Hi nga tiyiseka leswaku mpfuno wihi na wihi lowu hi nga ha va nyikaka wona va ta wu tlangela swinene. Entiyisweni evandlheni va ta kuma mpfuno lowu humaka eka vanghana va ntiyiso.—Swiv. 17:17; 18:24.