1. Hi xihi xilaveko lexi vanhu va nga na xona, naswona i mani la nga xi enerisaka?

VANHU va swi lava swinene ku va ni vunghana ni vanhu van’wana. Ku vuriwa leswaku vanhu “va va ni vunghana loko va tsakelana swinene naswona va tivana kahle.” Hi ntumbuluko ha tsaka loko hi ri ni vuxaka ni mindyangu ya hina ni vanghana lava hi rhandzaka, va hi tekaka hi ri va nkoka naswona va hi twisisaka. Hambiswiritano, Munhu loyi hi faneleke hi va ni vuxaka lebyikulu na yena ku tlula vanhu hinkwavo i Mutumbuluxi wa hina Lonkulu.—Ekl. 12:1.

2. Yehovha u hi tshembisa yini, kambe ha yini vanhu vo tala va nga xi tshembi xitshembiso xolexo?

² Yehovha wa hi khutaza eRitweni ra yena leswaku hi ‘tshinela’ eka yena, naswona wa hi tshembisa leswaku loko hi endla tano, “[u] ta tshinela” eka hina. (Yak. 4:8) Mhaka yoleyo ya tsakisa swinene! Kambe, vanhu vo tala va anakanya leswaku a swi twali ku pfumela leswaku Xikwembu xi lava ku tshinela eka vona; va anakanya leswaku a va faneleki leswaku va nga va ni vuxaka na xona kumbe leswaku a swi koteki ku tshinela eka xona hikuva xi le kule swinene. Xana swa koteka ku tshinela eka Yehovha?

3. Hi wihi ntiyiso lowu hi faneleke hi wu pfumela malunghana na Yehovha?

³ Ntiyiso wa mhaka hi leswaku Yehovha “[a] nga [le] kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina” loyi a lavaka ku n’wi kuma; swa koteka  ku n’wi tiva. (Hlaya Mintirho 17:26, 27; Pisalema 145:18.) Xikongomelo xa Xikwembu xa hina hi leswaku ni vanhu lava nga hetisekangiki va fanele va tshinela eka xona, naswona xi swi lunghekerile xi tlhela xi tiyimisela ku va amukela tanihi vanghana va xona lavakulu. (Esa. 41:8; 55:6) Hikwalaho ka leswi swi n’wi humeleleke, mupisalema u tsale leswi landzelaka malunghana na Yehovha: “Oho Mutwi wa xikhongelo, vanhu hinkwavo va ta ta eka wena. Wa tsaka loyi u n’wi hlawulaka, loyi u endlaka leswaku a tshinela.” (Ps. 65:2, 4) Rungula ra le Bibeleni leri vulavulaka hi Hosi Asa wa leYuda i xikombiso xa munhu loyi a tshineleke eka Xikwembu, naswona xi kombisa ndlela leyi Yehovha a tshineleke eka yena ha yona. *

4. Hosi Asa u va vekele xikombiso xihi vanhu va le Yuda?

⁴ Hosi Asa u kombise leswaku u byi hisekela swinene vugandzeri lebyi tengeke hikuva u herise vunghwavava bya le tempeleni ni vugandzeri bya swifaniso swa hava lebyi a byi tinyike matimba etikweni. (1 Tih. 15:9-13) U khutaze vanhu leswaku va “lavisisa Yehovha Xikwembu xa vatata wa vona ni ku endla nawu ni xileriso” hikuva yena se a a swi endlile sweswo. Yehovha u endle leswaku eka malembe ya khume yo sungula ya ku fuma ka Asa ku va ni ku rhula emfun’weni wa yena. Xana Asa u vule leswaku ha yini a ku ri ni ku rhula koloko? U byele vanhu a ku: “Ha ha ri ni ndhawu, hikuva hi lavisise Yehovha Xikwembu xa hina. Hi lavisisile, naswona u hi wisisile ematlhelo hinkwawo.” (2 Tikr. 14:1-7) Xiya leswi humeleleke endzhaku ka sweswo.

5. Asa u kombise leswaku u titshege hi Xikwembu exiyin’weni xihi, naswona ku ve ni vuyelo byihi?

⁵ Tianakanye u ri Asa. Zera lowa Muetiyopiya u tile ni vavanuna va 1 000 000 ni makalichi ya 300 a ta lwa na Yuda. (2 Tikr. 14:8-10) A wu ta endla yini loko u vona vuthu rolero lerikulu ri nghena emfun’weni wa wena? U ni masocha ya 580 000 ntsena. Leswi a ma ma tlula swinene masocha ya wena, xana a wu ta tivutisa leswaku ha yini Xikwembu xi pfumelela vanhu volavo va ta ku hlasela? Xana a wu ta ringeta ku titshega hi vutlhari bya wena exiyin’weni xolexo lexi nga ni khombo? Leswi Asa a swi endleke swi kombise leswaku a a ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha naswona a a n’wi tshemba hi ku helela. U huwelele swi huma embilwini a ku: “Hi pfune, Wena Yehovha Xikwembu xa hina, hikuva hi titshege hi wena, naswona hi te hi vito ra wena ku lwa ni ntshungu lowu. Oho Yehovha, u Xikwembu xa hina. U nga tshuki u pfumelela munhu wa nyama a va ni matimba ku lwa na wena.” Xikwembu xi xi hlamule njhani xikombelo xa Asa lexi humaka embilwini? “Yehovha [u hlule] Vaetiyopiya.” A nga kona nala la poneke eka nyimpi leyi veke kona.—2 Tikr. 14:11-13.

6. Hi fanele hi n’wi tekelela njhani Asa?

⁶ I yini lexi endleke Asa a tshemba nkongomiso ni nsirhelelo wa Xikwembu hi ku helela? Bibele yi vula leswaku “Asa [u endle] leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha” ni leswaku “mbilu [yakwe] a yi hetisekile eka Yehovha.” (1 Tih. 15:11, 14) Na hina hi fanele hi tirhela Xikwembu hi mbilu leyi hetisekeke. I swa nkoka leswaku hi endla tano loko hi lava ku va ni vuxaka lebyikulu na yena sweswi ni le nkarhini lowu taka. Hi fanele hi swi tlangela swinene leswi Yehovha a tekeke goza ku sungula leswaku a hi kokela eka yena ni ku hi pfuna leswaku hi va ni vuxaka lebyikulu na yena naswona hi tshama hi ri na byona. A hi kambisiseni tindlela timbirhi leti Xikwembu xi endleke sweswo ha tona.

7. (a) I yini leswi Yehovha a swi endleke leswi hi kokelaka eka yena? (b) Hi yihi ndlela ya nkoka swinene leyi Xikwembu xi hi kokelaka eka xona ha yona?

⁷ Yehovha u kombise leswaku wa hi rhandza hina vanhu hi ku tumbuluxa kaya ra hina ro saseka ra misava. Wa ha kombisa leswaku wa hi  rhandza hi ku endla leswaku hi ya emahlweni hi kota ku hanya. (Mint. 17:28; Nhlav. 4:11) Xa nkoka swinene, Yehovha u khathalela swilaveko swa hina swa moya. (Luka 12:42) U tlhela a hi tiyisekisa leswaku u yingisela swikhongelo swa hina hi yexe loko hi khongela. (1 Yoh. 5:14) Hambiswiritano, ndlela ya nkoka swinene leyi Xikwembu xi hi kokelaka eka xona ha yona ni leyi hina hi kokelekaka eka xona ha yona i ku tirhisa rirhandzu leri xi ri kombisaka hi lunghiselelo ra nkutsulo. (Hlaya 1 Yohane 4:9, 10, 19.) Yehovha u rhumele “N’wana wa [yena] la tswariweke a ri swakwe” emisaveni leswaku hi ta kutsuriwa exidyohweni ni le ka rifu.—Yoh. 3:16.

8, 9. Yesu u hetisisa xiphemu xihi eka xikongomelo xa Yehovha?

⁸ Yehovha u endle leswaku ni vanhu lava hanyeke emahlweni ka nkarhi wa Kreste va kota ku vuyeriwa eka nkutsulo. Loko Yehovha a vula vuprofeta lebyi vulavulaka hi Muponisi wa vanhu wa le nkarhini lowu taka, a a teka nkutsulo tanihi lowu se wu hakeriweke hikuva a a swi tiva leswaku xikongomelo xa yena xi ta hetiseka. (Gen. 3:15) Endzhaku ka madzana ya malembe, muapostola Pawulo u nkhense Xikwembu hikwalaho ko “ntshunxiwa hi nkutsulo lowu hakeriweke hi Kreste Yesu.” Pawulo u tlhele a ku: “A xi rivalela swidyoho leswi humeleleke enkarhini lowu hundzeke loko Xikwembu xi ri karhi xi lehisa mbilu.” (Rhom. 3:21-26) Yesu u hetisisa xiphemu xa nkoka leswaku hi ta tshinela eka Xikwembu!

⁹ Vanhu lava titsongahataka va nga tiva Yehovha va tlhela va va ni vuxaka lebyikulu na yena ha Yesu ntsena. Matsalwa ma wu kandziyisa njhani ntiyiso lowu? Pawulo u tsale a ku: “Xikwembu xi tiyisekisa rirhandzu ra xona n’wini eka hina, hileswi Kreste a hi feleke, loko ha ha ri vadyohi.” (Rhom. 5:6-8) Gandzelo ra nkutsulo ra Yesu a ri nyikeriwanga hi leswi hi nga ri tirhela, kambe hikwalaho ka leswi hi rhandziwaka. Yesu u te: “Ku hava munhu loyi a nga taka eka mina handle ka loko Tatana, loyi a ndzi rhumeke, a n’wi koka.” Eka xiendlakalo xin’wana u te: “A nga kona loyi a taka eka Tatana handle ko ta ha mina.” (Yoh. 6:44; 14:6) Yehovha u tirhisa moya lowo kwetsima leswaku a kokela vanhu eka yena ha Yesu a tlhela a va pfuna ku tshama va ri ni vuxaka lebyinene na Yena leswaku va ta hanya hilaha ku nga heriki. (Hlaya Yudha 20, 21.) A hi kambisiseni ndlela yin’wana leyi Yehovha a hi kokelaka eka yena ha yona.

10. I yini leswi Bibele yi hi dyondzisaka swona leswi hi pfunaka ku tshinela eka Xikwembu?

¹⁰ Exihlokweni lexi, se hi tshahe hi tlhela hi kombisa matsalwa lama humaka etibukwini ta Bibele ta 14. Handle ka Bibele, a hi ta swi tivisa ku yini leswaku hi nga tshinela eka Muvumbi wa hina? Handle ka yona, a hi ta va hi nga dyondzanga hi nkutsulo ni ndlela leyi Yesu a hi pfunaka ha yona ku tshinela eka Yehovha. Hi ku tirhisa moya wa yena, Yehovha u huhutele vanhu leswaku va tsala Bibele, leyi hi paluxelaka timfanelo takwe leti tsakisaka swin’we ni swikongomelo swakwe leswikulu. Hi xikombiso, eka Eksoda 34:6, 7, Yehovha u tihlamusele eka Muxe tanihi “Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso, la hlayiselaka vanhu va magidi musa wa rirhandzu, la rivalelaka xihoxo ni ku tlula nawu ni xidyoho.” A nga kona munhu la nga ta ka a nga kokeleki eka munhu wo tano. Yehovha wa swi tiva leswaku loko hi ya hi dyondza ha yena eBibeleni, u ta ya a va wa xiviri eka hina naswona hi ta titwa hi ri ekusuhi na yena.

11. Ha yini hi fanele hi tikarhatela ku dyondza hi timfanelo ni tindlela ta Xikwembu? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹¹ Loko rito ro rhanga ra buku leyi nge Tshinela Eka Yehovha ri hlamusela ndlela leyi hi nga vaka ni vuxaka byolebyo lebyikulu ha yona ni Xikwembu, ri ri: “Vunghana byin’wana ni byin’wana lebyi hi byi endlaka byi sungula hi ku tiva munhu loyi hi endlaka vunghana na yena, ni ku rhandza timfanelo takwe. Swi tano ni hi timfanelo ni tindlela ta Xikwembu, hilaha ti paluxiweke  hakona eBibeleni, i ta nkoka lerova ti fanele ti kambisisiwa.” Hikwalaho, ha tlangela swinene leswi Yehovha a endleke leswaku Rito rakwe ri tsariwa hi ndlela leyi hina vanhu hi nga yi twisisaka!

12. Ha yini Yehovha a tirhise vanhu ku tsala Bibele?

¹² Yehovha a a ta va a tirhise tintsumi ku tsala Bibele. Phela, ti khathala swinene hi hina ni hi leswi hi swi endlaka. (1 Pet. 1:12) A swi kanakanisi leswaku a ti ta va ti ri tsarile rungula ra Xikwembu leri yaka evanhwini. Kambe xana a ti ta va ti vone swilo hi ku ya hi langutelo ra vanhu? Xana a ti ta va ti swi kotile ku twisisa swilaveko swa hina, ku tsana ka hina ni ku navela ka hina? Doo, Yehovha a a swi tiva leswaku a ti ta va ti nga swi kotanga ku swi endla sweswo. Hi ku tirhisa vanhu leswaku va tsala Bibele, Yehovha u endle leswaku yi kota ku hi khumba mbilu. Hi kota ku twisisa ndlela leyi vatsari va Bibele ni van’wana lava ku vulavuriweke ha vona eMatsalweni a va anakanya ni ku titwa ha yona. Hi kota ku twa ku vava loku va ku tweke loko va hele matimba, va kanakana, va chava ni loko va endle swihoxo hi tlhela hi tsaka na vona loko va tsakile ni loko va kote ku endla swo karhi. Ku fana na muprofeta Eliya, vatsari hinkwavo va Bibele a va ri ni “mintlhaveko yo fana ni ya hina.”—Yak. 5:17.

13. Xikhongelo xa Yonasi xi endla u titwa njhani?

¹³ Hi xikombiso, xana ntsumi a yi ta va yi kote ku yi hlamusela kahle ndlela leyi Yonasi a a titwa ha yona loko a balekela ku endla xiavelo lexi Xikwembu a xi n’wi nyike xona? I swinene leswi Yehovha a tirhiseke Yonasi ku tsala rungula ra yena n’wini, ku katsa ni xikhongelo xakwe lexi humaka embilwini lexi yaka eka Xikwembu lexi a xi khongeleke a ri endzeni-ndzeni ka lwandle! Yonasi u te: “Loko moya-xiviri wa mina wu tsanile endzeni ka mina, Yehovha hi Yena loyi ndzi n’wi tsundzukeke.”—Yon. 1:3, 10; 2:1-9.

14. Ha yini u nga kotaka ku twisisa leswi Esaya a swi tsaleke malunghana na yena?

¹⁴ Nakambe anakanya hi leswi Yehovha a tirhiseke Esaya ku swi tsala malunghana na yena n’wini. Endzhaku ko vona xivono xa ku vangama  ka Xikwembu, muprofeta loyi u susumeteleke ku vula leswi malunghana ni vudyoho bya yena n’wini: “Khombo eka mina! Hikuva swi fana ni loko ndzi miyetiwile, hikuva ndzi munhu la nga basangiki enon’wini, ndzi tshama exikarhi ka vanhu lava nga basangiki enon’wini; hikuva mahlo ya mina ma vone Hosi, Yehovha wa mavuthu hi byakwe!” (Esa. 6:5) A yi kona ntsumi leyi a yi ta susumeteleka ku vula marito yo tano. Kambe Esaya a a ta swi kota ku ma vula, naswona hi nga yi twisisa ndlela leyi a a titwa ha yona.

15, 16. (a) Ha yini hi nga kotaka ku twisisa ndlela leyi vanhu van’wana a va titwa ha yona? Nyika swikombiso. (b) I yini lexi nga hi pfunaka ku tshinela eka Yehovha?

¹⁵ Xana tintsumi a ti ta va ti swi kotile ku vula leswaku a ti ‘faneleki,’ hilaha Yakobe a vuleke hakona, kumbe leswaku a ti ri ni “vudyoho,” hilaha Petro a a titwa hakona? (Gen. 32:10; Luka 5:8) Xana a ti ta va ti ve ni “ku chava” ku fana ni vadyondzisiwa va Yesu, kumbe xana tintsumi leti lulameke a ti ta boheka ku ‘kuma vurhena’ loko ti kanetiwa leswaku ti nga chumayeli mahungu lamanene, hilaha Pawulo ni van’wana va bohekeke ku endla hakona? (Yoh. 6:19; 1 Tes. 2:2) Doo, tintsumi ti hetisekile hi tindlela hinkwato naswona ti ni matimba swinene ku tlula vanhu. Hambiswiritano, loko vanhu lava nga hetisekangiki va phofula ndlela leyi va titwaka ha yona, hi namba hi yi twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona hikuva na hina hi vanhu. Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu, hi kota ‘ku tsaka ni vanhu lava tsakaka; hi rila ni vanhu lava rilaka.’—Rhom. 12:15.

¹⁶ Loko hi anakanyisisa hi leswi Bibele yi swi vulaka hi ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke ni malandza yakwe yo tshembeka ha yona enkarhini lowu hundzeke, hi ta dyondza swilo swo tala swinene malunghana ni Xikwembu xa hina, lexi hi ku lehisa mbilu ni hi rirhandzu xi tshineleke eka vanhu volavo lava nga hetisekangiki. Loko hi endla tano, hi ta n’wi tiva kahle Yehovha hi tlhela hi n’wi rhandza swinene. Hikwalaho hi ta kota ku tshinela eka yena.—Hlaya Pisalema 25:14.

17. (a) Hi yihi ndzayo leyinene leyi Azariya a yi nyikeke Asa? (b) Asa u yi honise njhani ndzayo ya Azariya, naswona ku ve ni vuyelo byihi?

¹⁷ Endzhaku ka loko Hosi Asa a hlule vuthu ra Vaetiyopiya, Azariya muprofeta wa Xikwembu u n’wi nyike ndzayo ya vutlhari yena swin’we ni vanhu vakwe. Azariya u te: “Yehovha u na n’wina ntsena loko n’wina mi ri na yena; naswona loko mi n’wi lavisisa, u ta endla leswaku n’wina mi n’wi kuma, kambe loko mi n’wi tshika, na yena u ta mi tshika.” (2 Tikr. 15:1, 2) Kambe, hi ku famba ka nkarhi, Asa a nga yi yingisanga ndzayo yoleyo leyinene. Loko Asa a xungetiwa hi mfumo wa le n’walungwini wa Israyele lowu a wu ri valala va vona, u lave mpfuno eka Vasiriya. Ematshan’weni yo tlhela a lava mpfuno eka Yehovha, u endle ntwanano ni vahedeni. Swi fanerile leswi Asa a byeriweke marito lawa: “U endle hi vuphukuphuku eka leswi, hikuva ku sukela sweswi u ta hlaseriwa hi tinyimpi.” Emalembeni lama landzeleke ya ku fuma ka Asa a ku tshama ku ri ni tinyimpi emfun’weni wakwe. (2 Tikr. 16:1-9) Hi dyondza yini?

18, 19. (a) Hi fanele hi endla yini loko vuxaka bya hina ni Xikwembu byi nga ha ri byikulu ku fana ni le ku sunguleni? (b) Hi nga tshinela njhani ekusuhi na Yehovha?

¹⁸ A hi fanelanga hi fularhela Yehovha. Loko vuxaka bya hina na yena byi nga ha ri byikulu ku fana ni le ku sunguleni, hi fanele hi endla leswi Hosiya 12:6 yi swi vulaka: “U fanele u tlhelela eka Xikwembu xa wena, u hlayisa musa wa rirhandzu ni vululami; u tshemba Xikwembu xa wena nkarhi hinkwawo.” Kutani, a hi tshineleni swinene eka Yehovha hi ku anakanyisisa hi nkutsulo ni hi ku ri hlaya hi vukheta Rito ra yena, ku nga Bibele.—Hlaya Deteronoma 13:4.

¹⁹ Mupisalema u tsarile: “Ku tshinela eka Xikwembu i swinene eka mina.” (Ps. 73:28) Onge hinkwerhu ka hina hi nga ya emahlweni hi dyondza swilo leswintshwa malunghana na Yehovha naswona loko hi endla tano hi ta va ni swivangelo leswi engetelekeke swo n’wi rhandza. Naswona onge Yehovha a nga ya a tshinela eka hina sweswi ni hilaha ku nga heriki!