1, 2. Xikwembu xi lava leswaku vanhu va xona lavatsongo ni lavakulu va xi gandzela njhani?

XANA wa ha ri muntshwa? Loko swi ri tano, tiyiseka leswaku leswi u nga xiphemu xa vandlha ra Yehovha ra le misaveni hinkwayo, u tekiwa u ri wa nkoka swinene. Ematikweni yo tala, vanhu vo tala lava khuvuriwaka i vantshwa. Swa khutaza swinene ku vona vantshwa vo tala va tiendlela xiboho xo tirhela Yehovha!

² Leswi wa ha riki muntshwa, xana wa swi tsakela ku va swin’we ni tintangha ta wena? A swi kanakanisi leswaku wa swi tsakela. Ku ni ntsako lowu hi wu kumaka hi ku heta nkarhi hi ri swin’we ni tintangha ta hina. Hambiswiritano, ku nga khathariseki leswaku ha ha ri vantshwa kumbe se hi dyuharile naswona ku nga khathariseki ndlela leyi hi kurisiweke ha yona, Xikwembu xi lava leswaku hi xi gandzela hi vun’we. Muapostola Pawulo u tsale leswaku Xikwembu xi rhandza leswaku “vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Tim. 2:3, 4) Eka Nhlavutelo 7:9, ku vulavuriwa hi vanhu lava gandzelaka Xikwembu tanihi lava humaka eka “matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato.”

3, 4. (a) Hi rihi langutelo leri vantshwa vo tala va nga na rona namuntlha? (b) Hi rihi langutelo leri fambisanaka ni marito lama kumekaka eka Vaefesa 4:25?

 ³ Ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka vantshwa lava tirhelaka Yehovha ni vantshwa va misava leyi. Vantshwa vo tala lava nga tirheliki Yehovha va khathala hi vona ntsena ni hi swilo leswi vona va swi lavaka. Vaendli van’wana va ndzavisiso va vule leswaku va ni vutianakanyi swinene ku tlula enkarhini lowu hundzeke. Ndlela leyi va vulavulaka ha yona ni ndlela leyi va ambalaka ha yona yi kombisa leswaku a va va xiximi vanhu van’wana, ngopfu-ngopfu vanhu lavakulu.

⁴ Langutelo rolero ri kumeka hinkwako. Hikokwalaho, vantshwa lava tirhelaka Yehovha va fanele va endla matshalatshala lamakulu leswaku va ri papalata naswona va amukela langutelo ra Xikwembu. Ni le minkarhini ya vaapostola, Pawulo u vone swi fanerile ku khutaza vapfumeri-kulobye leswaku va papalata “moya lowu sweswi wu tirhaka eka vana lava nga yingisiki” lowu va ‘tshameke va famba’ ha wona. (Hlaya Vaefesa 2:1-3.) Vantshwa lava vonaka swi fanerile ku papalata moya wolowo ni ku tirha hi vun’we ni vamakwavo va fanele va bumabumeriwa. Langutelo ro tano ri fambisana ni marito lama vuriweke hi Pawulo ya leswaku “hi swirho swa van’wana.” (Efe. 4:25) I swa nkoka swinene leswaku hi tirha hi vun’we ni vamakwerhu tanihi leswi makumu ya misava leyi ya khale ma nga le kusuhi swinene. A hi kambisiseni swikombiso swin’wana swa le Bibeleni leswi nga ta hi pfuna ku vona xilaveko xo va ni vun’we.

5, 6. Hi dyondza yini malunghana ni ku tirhisana emhakeni ya Lota ni vana vakwe va vanhwanyana?

⁵ Enkarhini lowu hundzeke, Yehovha u sirhelele vanhu vakwe loko va tirhisana leswaku va kota ku langutana ni minkarhi yo tika. Malandza ya Xikwembu ya manguva lawa, ku nga khathariseki leswaku i vantshwa kumbe i vanhu lavakulu, ma nga dyondza swo karhi eka swikombiso swa le Bibeleni. Xikombiso xin’wana i xa Lota.

⁶ Lota ni ndyangu wakwe a va ri ekhombyeni hikuva muti wa Sodoma lowu a va tshama eka wona a wu ta lovisiwa. Tintsumi ta Xikwembu ti byele Lota leswaku a suka emutini wolowo a balekela endhawini ya tintshava, ti ku: “Balekani mi ponisa mimoya-xiviri ya n’wina!” (Gen. 19:12-22) Lota u yingisile, naswona vana vakwe vambirhi va vanhwanyana va suke na yena emutini wolowo. Khombo ra kona, swirho swin’wana swa ndyangu wa yena a swi yingisanga. Lota “a a vonaka a fana ni munhu la vungunyaka,” eka majaha lawa a ma vute vana va yena va vanhwanyana. Sweswo swi endle leswaku ma lahlekeriwa hi vutomi bya wona. (Gen. 19:14) I Lota ni vana va yena va vanhwanyana ntsena lava poneke hikwalaho ka leswi va tirhisaneke na yena.

7. Yehovha u va pfune njhani vanhu lava kombiseke moya wa vun’we loko Vaisrayele va suka aEgipta?

⁷ Xiya xikombiso xin’wana. Loko Vaisrayele va huma aEgipta, a va fambanga va ri mintlawa yo hambana-hambana, ntlawa wun’wana ni wun’wana wu tifambela hi ndlela ya wona. Naswona loko Muxe a “tshambulutela voko ehenhla ka lwandle” kutani Yehovha a endla leswaku lwandle ri avana, Muxe a nga tsemakanyanga a ri yexe kumbe ni Vaisrayele va nga ri vangani. Ku ri na sweswo, tiko hinkwaro ri tsemakanyile naswona Yehovha u ri sirhelerile. (Eks. 14:21, 22, 29, 30) A va ri ni vun’we naswona “ntlawa wun’wana lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana,” vanhu lava a va nga ri Vaisrayele wu fambe na vona. (Eks. 12:38) A swi ta va swi nga twali loko vanhu va nga ri vangani, kumbexana ntlawa wa vantshwa, a wu lo tifambela wu ri woxe, wu tifambela hi ndlela leyi a wu anakanya leswaku i yinene. Xana a ku nga ta va ku ri vuphukuphuku ku endla tano ivi va nga ha sirheleriwi hi Yehovha?—1 Kor. 10:1.

8. Vanhu va Xikwembu va swi kombise njhani leswaku va ni vun’we enkarhini wa Yehoxafati?

⁸ Enkarhini wa Hosi Yehoxafati, “ntshungu lowukulu” wa le tindhawini ta le kusuhi a wu lava ku hlasela vanhu va Xikwembu. (2 Tikr. 20:1, 2)  Lexi tsakisaka, malandza ya Xikwembu a ma ringetanga ku hlula valala va wona hi matimba ya wona. Ku ri na sweswo, ma lave mpfuno eka Yehovha. (Hlaya 2 Tikronika 20:3, 4.) Naswona un’wana ni un’wana a nga endlanga leswi a a vona swi fanerile. Bibele yi ri: “Vanhu va Yuda a va yime emahlweni ka Yehovha, hambi ku ri tincece ta vona, vasati va vona ni vana va vona va majaha.” (2 Tikr. 20:13) Ku nga khathariseki leswaku i vantshwa kumbe i vanhu lavakulu, va landzele nkongomiso wa Yehovha naswona Yehovha u va sirhelerile eka valala va vona. (2 Tikr. 20:20-27) Xana xolexo a hi xikombiso lexinene xa ndlela leyi vanhu va Xikwembu va nga langutanaka ni nkaneto ha yona?

9. Hi nga dyondza yini malunghana ni vun’we eka swiendlo ni langutelo ra Vakreste vo sungula?

⁹ Vakreste vo sungula na vona a va ri ni vun’we. Hi xikombiso, endzhaku ka loko Vayuda vo tala ni vanhu lava a va nga ri Vayuda va ve Vakreste, va tinyiketele “edyondzweni ya vaapostola ni ku avelana swilo, eku dyeni ka swakudya ni le swikhongelweni.” (Mint. 2:42) Vun’we lebyi byi vonake ngopfu loko va xanisiwa, laha a va lava mpfuno wa vamakwavo. (Mint. 4:23, 24) Xana a wu pfumelelani na yona mhaka ya leswaku eminkarhini yo tika, i swa nkoka ku tirhisana?

10. Hi rini laha swi nga ta lava leswaku hi va ni vun’we swinene?

¹⁰ Ku nga ri khale hi ta langutana ni nkarhi wo tika swinene ematin’wini ya vanhu. Muprofeta Yuwele u wu hlamusela tanihi “siku ra munyama ni ku dzwihala.” (Yuw. 2:1, 2; Sof. 1:14) Hi nkarhi wolowo, vanhu va Xikwembu va fanele va va ni vun’we. Tsundzuka marito ya Yesu lama nge: “Mfumo wun’wana ni wun’wana lowu avaneke hi vuwona wa wa.”—Mat. 12:25.

11. Vanhu va Xikwembu va nga dyondza yini hi vun’we eka Pisalema 122:3, 4? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹¹ Loko ku lovisiwa mafambiselo lawa ya swilo, swi ta lava leswaku hi va ni vun’we hakunene. Vun’we bya moya lebyi hi faneleke hi va na byona byi nga fanisiwa ni ndlela leyi tiyindlu a ti akiwa ha yona emutini wa Yerusalema wa khale. Tiyindlu toleto a ti akiwa ti va ekusuhi na kusuhi lerova mupisalema u vule leswaku Yerusalema i “muti lowu hlanganisiweke hi vun’we.” Sweswo a swi endla leswaku vaaki va kona va kota ku pfunana ni ku sirhelelana. Ku tlula kwalaho, ku va ka tona ekusuhi na kusuhi a ku fanekisela vun’we bya moya bya tiko hinkwaro ra Israyele loko ‘tinyimba hinkwato ta Yah’ ti hlengeletana leswaku ti ta gandzela Yehovha. (Hlaya Pisalema 122:3, 4.) Na hina hi fanele hi va ni ‘vun’we,’ namuntlha ni le masikwini yo tika lama nga ta ta.

12. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi pona loko vanhu va Xikwembu va hlaseriwa?

¹² Ha yini swi ta va swa nkoka swinene leswaku hi va ni ‘vun’we’ enkarhini wolowo? Ezekiyele ndzima 38 yi profete hi ku hlaseriwa ka vanhu va Xikwembu hi “Gogo wa tiko ra Magogo.” Wolowo wu ta va wu nga ri nkarhi wa leswaku hi pfumelela nchumu hambi wu ri wihi leswaku wu hi endla hi avana. A hi fanelanga hi lava mpfuno emisaveni ya Sathana. Ku ri na sweswo, hi fanele hi va ni vun’we ni vamakwerhu. Entiyisweni, a hi nge poni hikwalaho ka leswi hi nga xiphemu xa ntlawa wo karhi. Enkarhini wolowo wo tika, Yehovha ni N’wana wa yena va ta ponisa lava vitanaka vito ra Yehovha. (Yuw. 2:32; Mat. 28:20) Nilokoswiritano, xana swa twala ku anakanya leswaku lava tihambanisaka ni ntlhambi wa Xikwembu va ta ponisiwa?—Mik. 2:12.

13. Vantshwa lava chavaka Xikwembu va nga dyondza yini eka swikombiso leswi se hi buleke ha swona?

¹³ Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku a hi vutlhari ku tihambanisa ni vamakwenu, u heta nkarhi u ri ni tintangha ta wena ntsena. Ku nga ri khale hi ta lava mpfuno wa vamakwerhu. Naswona hinkwerhu ka hina, lavakulu ni lavatsongo hi ta wu lava mpfuno wolowo! Sweswi i nkarhi wa ku dyondza ku tirhisana, hi hlakulela ku va ni vun’we lebyi nga ta hi pfuna emasikwini lama taka.

14, 15. (a) Yehovha u letela vantshwa ni vanhu lavakulu namuntlha hi xikongomelo xihi? (b) Hi yihi ndzayo leyi Yehovha a hi nyikaka yona leswaku hi va ni vun’we?

¹⁴ Yehovha wa hi pfuna leswaku hi “n’wi tirhela hi mbilu yin’we.” (Sof. 3:8, 9) Wa hi letela leswaku hi hlanganyela eku hetisekeni ka xikongomelo xa yena lexi nga heriki. Xana sweswo swi katsa yini? Xikongomelo xa yena i “ku hlengeleta swilo hinkwaswo nakambe eka Kreste.” (Hlaya Vaefesa 1:9, 10.) U lava leswaku swivumbiwa swa yena hinkwaswo evuakweni swi va ni vun’we, naswona u ta swi kota ku swi endla sweswo. Xana sweswo swa ku pfuna wena muntshwa ku vona xilaveko xo tirhisana ni nhlengeletano ya Yehovha?

¹⁵ Yehovha u hi dyondzisa ku va ni vun’we sweswi, hi xikongomelo xa leswaku hi va ni vun’we hilaha ku nga heriki. Matsalwa ma hi byela hi ku phindha-phindha leswaku hi “khathalelana hi ndlela leyi fanaka,” hi va ni “xinakulobye lexikulu,” hi “[hambeta hi] chavelelana” hi tlhela hi “akana.” (1 Kor. 12:25; Rhom. 12:10; 1 Tes. 4:18; 5:11) Yehovha wa swi tiva leswaku Vakreste a va hetisekanga, kutani sweswo swi nga ha endla leswaku swi tika ku va ni vun’we, hikwalaho hi fanele hi tikarhatela ku “rivalelana hi ku ntshunxeka.”—Efe. 4:32.

16, 17. (a) Hi xihi xikongomelo xin’wana xa minhlangano ya Vukreste? (b) Vantshwa va nga dyondza yini eka xikombiso xa Yesu loko a ha ri muntshwa?

¹⁶ Yehovha u tlhele a hi lunghiselela minhlangano ya Vukreste leswaku yi hi pfuna ku dyondza ku va ni vun’we. Hi xi hlaye ko tala xikhutazo lexi kumekaka eka Vaheveru 10:24, 25. Xikongomelo xin’wana xa minhlangano leyi i ku va hi “[khathalelana] leswaku hi khutazana erirhandzwini ni le mintirhweni leyinene.” Kambe, i swa nkoka leswi hi lunghiseleriweke minhlangano leswaku hi ta “khutazana, naswona hi endla tano hilaha ku engetelekeke ngopfu tanihi leswi [hi] vonaka siku ri tshinela.”

¹⁷ Yesu u veke xikombiso lexinene loko a ha ri muntshwa xo tlangela malunghiselelo wolawo. Loko a ri ni malembe ya 12, u ye enhlanganweni lowukulu etempeleni ni vatswari va yena. Ku ve ni nkarhi lowu vatswari va yena a va nga swi tivi leswaku u ye kwihi, kambe a a nga ri ni vantshwa van’wana. Yosefa na Mariya va n’wi kume etempeleni a ri karhi a burisana hi Matsalwa ni vadyondzisi.—Luka 2:45-47.

18. Swikhongelo swa hina swi nga endla leswaku ku va ni vun’we hi ndlela yihi?

¹⁸ Ku engetela eku hlakuleleni ka ku rhandzana ni ku tirhisa minhlangano ya Vukreste leswaku hi tiyisa vun’we bya hina, hi nga tlhela hi khongelelana. Loko eswikhongelweni swa hina hi yi  boxa hi ku kongoma ndlela leyi hi lavaka Yehovha a va pfuna ha yona vamakwerhu, swi ta hi tsundzuxa ndlela leyi hi khathalelanaka ha yona. Leswi a hi swilo leswi faneleke swi endliwa hi Vakreste lava kuleke ntsena. Loko wa ha ri muntshwa, xana u ringetile ku swi endla swilo leswi leswaku mi ta va vanghana lavakulu ni vamakwenu evandlheni? Loko mi endla tano, swi ta mi pfuna leswaku mi tiyiseka leswaku a mi na vun’we ni misava loko yi lovisiwa.

19-21. (a) Hi yihi ndlela leyi hi swi kombisaka ha yona leswaku “un’wana ni un’wana wa hina i xirho xa un’wana”? Nyika swikombiso. (b) U dyondza yini eka ndlela leyi vamakwerhu va pfunaneke ha yona loko ku ri ni timhangu?

¹⁹ Vanhu va Yehovha se va hanya hi ku pfumelelana ni nawu lowu nga eka Varhoma 12:5 lowu nge: “Un’wana ni un’wana wa hina i xirho xa un’wana.” Vumbhoni bya sweswo hi byi vona loko ku va ni timhangu. Hi December 2011, mpfula leyikulu yi vange ndhambi leyikulu le xihlaleni xa Mindanao le Philippine. Hi vusiku byin’we ntsena, makaya yo tlula 40 000 ma khukhuriwile ku katsa ni makaya yo tala ya vamakwerhu. Hambiswiritano, rhavi ri vike leswaku “vamakwerhu lava nga Vakreste va le tindhawini tin’wana va rhumele swilo swo phalala ha swona ni le mahlweni ka ku va tikomiti ta mphalalo ti fika ti ta pfuneta.”

²⁰ Hilaha ku fanaka, loko ku ve ni ku tsekatseka lokukulu ka misava swin’we ni tsunami le vuxeni bya Japani, vamakwerhu vo tala va lahlekeriwe swinene. Van’wana a va nga ha salanga na nchumu. Yoshiko, loyi kaya ra yena ri mbundzumuxiweke hi ku tsekatseka ka misava, a a tshama endhawini leyi ku nga mpfhuka lowu endlaka 40 wa tikhilomitara ku suka eHolweni ya Mfumo. U ri: “Endzhakunyana, hi hlamarile loko hi twa leswaku mulanguteri wa muganga ni makwerhu un’wana va tile va ta hi lava hi siku leri tlhandlamaka leri ku veke ni ku tsekatseka ka misava.” U ya emahlweni a ri karhi a n’wayitela swinene a ku: “Hi swi tlangele swinene leswi swilaveko swa hina swa moya swi khathaleriweke swinene hi vandlha. Hi tlhele hi nyikiwa majazi, tintangu, tibege ni swiambalo swo etlela ha swona.” Makwerhu la nga xirho xa komiti ya mphalalo u ri: “Vamakwerhu va le tikweni hinkwaro ra Japani a va tirhisana, va ringeta ku pfunana. Vamakwerhu van’wana va suke eUnited States va ta pfuneta. Loko va vutisiwile leswaku ha yini va tile va huma ekule, va te, ‘Hi ni vun’we ni vamakwerhu va le Japani, naswona va lava ku pfuniwa.’” Xana a wu tibumi hi leswi u nga xiphemu xa nhlengeletano leyi khathalaka swinene hi swirho swa yona? Wa nga anakanya ndlela leyi Yehovha a tsakaka swinene ha yona loko a vona moya wolowo wa vun’we!

²¹ Loko hi ri ni moya wo tano sweswi swi ta hi pfuna leswaku hi kota ku langutana ni swiyimo swo tika enkarhini lowu taka, hambiloko hi nga ha swi koti ku vulavurisana ni vamakwerhu va le matikweni man’wana. Entiyisweni, moya wolowo wu ta hi pfuna leswaku hi kota ku langutana ni swiyimo swo tika leswi nga ha hi hlaselaka tanihi leswi mafambiselo lawa ya khale ma nga le kusuhi ni ku lovisiwa. Fumiko, loyi a poneke xidzedze le Japani, u ri: “Makumu ma tshinele swinene. Hi fanele hi ya emahlweni hi pfuna vapfumeri-kulorhi loko ha ha rindzele nkarhi lowu ku nga ta va ku nga ha ri na timhangu.”

22. Vun’we bya hina bya Vukreste byi ta hi pfuna njhani enkarhini lowu taka?

²² Vantshwa ni vanhu lavakulu lava sweswi va tikarhatelaka ku va ni vun’we, va tilunghiselela ku pona makumu ya misava leyi yo homboloka leyi nga riki na vun’we. Xikwembu xa hina xi ta kutsula vanhu va xona hilaha xi endleke hakona enkarhini lowu hundzeke. (Esa. 52:9, 10) Tshama u ri karhi u swi tsundzuka leswaku u nga va exikarhi ka vanhu lava kutsuriweke loko u tikarhatela ku va xiphemu xa vanhu va Xikwembu lava nga ni vun’we. Xin’wana lexi nga ta hi pfuna i ku wu tlangela swinene nchumu wo karhi lowu se hi nyikiweke wona. Exihlokweni lexi landzelaka ku ta buriwa hi mhaka yoleyo.