1-3. Hi yihi mintlhontlho leyi vatekani va langutanaka na yona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

WANUNA un’wana loyi a nga ni malembe ya 38 a tekile naswona a tsakeke u te: “Loko mi tirha hi matimba naswona swi tikomba leswaku mi lava leswaku swilo swi famba kahle evukatini bya n’wina, Yehovha u ta mi katekisa.” Swi nga koteka leswaku vavanuna ni vavasati va tsaka swin’we va tlhela va seketelana hi minkarhi yo tika.—Swiv. 18:22.

² Hambiswiritano, swi tolovelekile leswaku vatekani va va ni “nhlomulo enyameni ya vona.” (1 Kor. 7:28) Ha yini? Ku langutana ni swiphiqo swa siku ni siku swi nga endla leswaku ku va ni ntshikilelo evukatini. Leswi va nga hetisekangiki, minkarhi yin’wana vavanuna ni vavasati va nga twisana ku vava va tlhela va nga vulavurisani hi ndlela leyinene. (Yak. 3:2, 5, 8) Vatekani vo tala swi tlhela swi va tikela ku tirha ntirho lowu lavaka va tirha nkarhi wo tala va ri karhi va khathalela vana. Ntshikilelo ni ku karhala swi endla leswaku swi va tikela vatekani ku tinyika nkarhi wo va swin’we leswaku va tiyisa vukati bya vona. Ndlela leyi va rhandzanaka ni ku xiximana ha yona yi nga ha tsanisiwa hi swiphiqo swa timali, swa rihanyo kumbe swiphiqo swin’wana. Ku tlula kwalaho, masungulo ya vukati lebyi a  byi tikomba byi tiyile ma nga ha onhiwa hi “mintirho ya nyama,” yo tanihi vumbhisa, ku tikhoma ko biha, vulala, dzolonga, mavondzo, swifafa ni ku kanetana.—Gal. 5:19-21.

³ Lexi nyanyisaka timhaka, vanhu vo tala “emasikwini [lawa] yo hetelela” va ni vutianakanyi naswona a va xi xiximi Xikwembu, ku nga mikhuva leyi nga dlayaka vukati. (2 Tim. 3:1-4) Xo hetelela, nala la nga ni tihanyi u tiyimisele ku dlaya vukati bya vanhu vo tala. Muapostola Petro wa hi lemuxa a ku: “Xirha xa n’wina, Diyavulosi, xa famba-famba ku fana ni nghala leyi vombaka, yi lava wa ku n’wi dya.”—1 Pet. 5:8; Nhlav. 12:12.

4. Vatekani va nga swi kotisa ku yini ku va ni vukati lebyi tiyeke ni lebyi tsakisaka?

⁴ Wanuna un’wana wa le Japani u te: “A ndzi ri ni ntshikilelo lowukulu loko swi ta etimhakeni ta timali. Kutani leswi a ndzi nga burisani ni nsati wa mina, na yena u ve ni ntshikilelo lowukulu. Ku engetela kwalaho, wa ha ku va ni swiphiqo leswikulu swa rihanyo. Minkarhi yin’wana, ntshikilelo lowu a wu endla leswaku hi holova.” Ku ni swiphiqo swin’wana leswi u nga ta ka u nga swi balekeli evukatini, kambe swa koteka ku swi tlhantlha. Vatekani va nga va ni vukati lebyi tiyeke ni lebyi tsakisaka hikwalaho ko pfuniwa hi Yehovha. (Hlaya Pisalema 127:1.) A hi buleni hi tindlela ta ntlhanu to endla vukati byi va lebyi tiyeke naswona byi va bya vutomi hinkwabyo. Endzhaku ka sweswo hi ta bula hi leswaku ha yini vatekani va fanele va kombisana rirhandzu leswaku vukati bya vona byi va lebyi tiyeke.

5, 6. I yini leswi vatekani va nga swi endlaka leswaku va katsa Yehovha evukatini bya vona?

⁵ Masungulo lama tiyeke evukatini lebyi sirhelelekeke i ku tshembeka ni ku titsongahatela Musunguri wa vukati. (Hlaya Eklesiasta 4:12.) Vavanuna ni vavasati va nga katsa Yehovha evukatini bya vona hi ku landzela nkongomiso wa yena wa rirhandzu. Bibele yi vula leswi landzelaka malunghana ni vanhu va Xikwembu va khale: “Tindleve ta n’wina ti ta twa rito endzhaku ka n’wina ri ku: ‘Ndlela hi leyi. Fambani hi yona,’ loko mo tshuka mi ya exineneni kumbe mi tshuka mi ya eximatsini.” (Esa. 30:20, 21) Namuntlha, vatekani va nga “twa” rito ra Yehovha hi ku hlaya Rito ra Xikwembu swin’we. (Ps. 1:1-3) Va nga tlhela va tiyisa vukati bya vona hi ku va ni Vugandzeri bya Ndyangu lebyi tsakisaka byi tlhela byi phyuphyisa hi tlhelo ra moya. Nakambe loko vatekani va khongela swin’we siku ni siku, va ta tiyisa vukati bya vona leswaku byi kota ku langutana ni minhlaselo ya misava ya Sathana.

⁶ Gerhard wa le Jarimani u ri: “Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko swiphiqo swa hina kumbe ku nga twisisani swi hi tekela ntsako wa hina, ndzayo leyi humaka eRitweni ra Xikwembu yi hi pfunile leswaku hi lehiselana mbilu naswona hi rivalelana. Timfanelo leti ti endla leswaku swilo swi famba kahle evukatini.” Loko vatekani va tirha hi matimba leswaku va katsa Xikwembu evukatini bya vona hi ku xi tirhela swin’we, va tshama va ri ekusuhi na xona naswona va tiyisa vuxaka bya vona.

7. Vavanuna va fanele va byi tirhisa njhani vunhloko bya vona?

⁷ Ndlela leyi wanuna a byi tirhisaka ha yona vunhloko bya yena yi nga pfuna swinene eku tiyiseni ka vukati ni ku endla leswaku byi tsakisa. Bibele yi ri: “Nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna.” (1 Kor. 11:3) Marito wolawo ma byela vavanuna ndlela leyi va faneleke va byi tirhisa ha yona vunhloko bya vona—hi ndlela leyi Kreste a byi tirhisaka ha yona vulawuri byakwe eka vavanuna. Yesu a a nga ri na tihanyi kumbe nsele kambe minkarhi hinkwayo a a ri ni rirhandzu,  musa, a a anakanyela, a a ri ni moya wo rhula ni mbilu yo titsongahata.—Mat. 11:28-30.

8. I yini lexi nga endlaka leswaku wanuna a rhandziwa a tlhela a xiximiwa hi nsati wa yena?

⁸ Vavanuna lava nga Vakreste a va fanelanga va tshamela ku sindzisa vasati va vona leswaku va va xixima. Ku ri na sweswo, va “[hambeta va] tshama na vona hi mukhuva lowu fanaka hi ku ya hi vutivi [kumbe va va anakanyela; va va twisisa].” Va “va xixima leswi va nga xibya xo tsana swinene, xa xisati.” (1 Pet. 3:7) Vavanuna va swi kombisa hi marito ya vona ya xichavo ni hi swiendlo swa vona swa ntwela-vusiwana leswaku vasati va vona i va risima eka vona, loko va ri exikarhi ka vanhu ni loko va ri voxe. (Swiv. 31:28) Ku tirhisa vunhloko hi ndlela yoleyo ya rirhandzu swi endla leswaku vasati va vona va va rhandza va tlhela va va xixima naswona swi endla leswaku Xikwembu xi katekisa vukati byoleyo.

9. Wansati a nga swi kombisa njhani leswaku wa titsongahata?

⁹ Ku rhandza Yehovha hi ndlela leyi nga riki na vutianakanyi leyi sekeriweke eka milawu leyi kongomisaka ya yena swi ta hi pfuna hinkwerhu leswaku hi titsongahata ehansi ka voko ra yena ra matimba. (1 Pet. 5:6) Ndlela yin’wana ya nkoka leyi wansati la titsongahataka a kombisaka ha yona leswaku u xixima vulawuri bya Yehovha i ku tirhisana ni nuna wa yena. Bibele yi ri: “N’wina vavasati lava tekiweke, tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, tanihi leswi swi fanelaka eHosini.” (Kol. 3:18) Entiyisweni, wansati a nge swi tsakeli hinkwaswo swiboho leswi endliwaka hi nuna wa yena. Kambe, loko swiboho swa yena swi nga lwisani ni milawu ya Xikwembu, wansati la titsongahataka u ta tirhisana ni nuna wa yena.—1 Pet. 3:1.

10. Ha yini swi ri swa nkoka ku titsongahata hi ndlela ya rirhandzu?

¹⁰ Wansati u ni xikhundlha lexi xiximekaka xa ku va “nghamu” ya nuna wa yena. (Mal. 2:14) Loko vatekani va endla swiboho swa ndyangu, wansati u vula leswi a swi anakanyaka ni ndlela leyi a titwaka ha yona hi ndlela ya xichavo, kambe u tshama a ri karhi a titsongahata. Wanuna la tlhariheke u ta yingiserisisa leswi nsati wakwe  a swi vulaka. (Swiv. 31:10-31) Ku titsongahata hi ndlela ya rirhandzu ku ta endla leswaku ku va ni ntsako, ku rhula ni vun’we endyangwini naswona swi ta endla leswaku vatekani va eneriseka hi ku tiva leswaku va tsakisa Xikwembu.—Efe. 5:22.

11. Ha yini swi ri swa nkoka ku rivalelana?

¹¹ Ndlela yin’wana ya nkoka leyi nga endlaka leswaku vukati byi tiya i ku rivalelana. Vukati bya tiya loko vatekani va “[hambeta va] lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka.” (Kol. 3:13) Hi hala tlhelo, vukati bya tsana loko vatekani va nga swi lavi ku rivala swihoxo swa le nkarhini lowu hundzeke kutani va tlhela va swi pfuxa loko va holova. Tanihi leswi muako wu nga ha vaka lowu nga tiyangiki hikwalaho ko pandzeka, vatekani va nga ha va ni xikhomela va tlhela va hlundzuka, leswi nga ha endlaka leswaku swi va tikela swinene ku rivalelana. Ku hambana ni sweswo, loko vatekani va rivalelana hilaha Yehovha a va rivalelaka hakona, va ta va ni vukati lebyi tiyeke.—Mik. 7:18, 19.

12. Rirhandzu ri funengeta “swidyoho swo tala” hi ndlela yihi?

¹² Rirhandzu ra ntiyiso “a ri hlayisi mhaka yo biha.” Entiyisweni, “rirhandzu ri funengeta swidyoho swo tala.” (1 Kor. 13:4, 5; hlaya 1 Petro 4:8.) Hi marito man’wana, rirhandzu a ri hlayeli leswaku ri va rivalela kangani van’wana. Loko muapostola Petro a vutisile leswaku u fanele a n’wi rivalela kangani munhu un’wana, Yesu u te: “Ka 77.” (Mat. 18:21, 22) A a kombisa leswaku Mukreste u fanele a rivalela van’wana minkarhi yo tala swinene.—Swiv. 10:12. *

13. Hi nga lwisana njhani ni moya wa ku nga rivaleli?

¹³ Annette u ri: “Loko vatekani va nga swi lavi ku rivalelana, xikhomela ni ku nga tshembani swa kula, kutani sweswo swi dlaya vukati. Ku rivalelana swi tiyisa vukati ni vuxaka bya vatekani.” Leswaku mi lwisana ni moya wa ku nga rivalelani mi fanele mi titoloveta ku nkhensa ni ku kombisa ku tlangela. Titolovete ku bumabumela nkataku swi huma embilwini. (Kol. 3:15) Loko mi endla tano mi ta va ni ku rhula ka mianakanyo, vun’we ni mikateko leyi humaka eka Xikwembu leyi kumiwaka hi lava va rivalelaka van’wana.—Rhom. 14:19.

14, 15. I yini nawu lowu dumeke wa mahanyelo, naswona wu nga byi tiyisa njhani vukati loko wu tirhisiwa?

¹⁴ A swi kanakanisi leswaku u lava ku khomiwa hi ndlela ya xichavo. Wa swi tsakela loko van’wana va ku yingisela va tlhela va khathala hi ndlela leyi u titwaka ha yona. Kambe xana u tshame u twa munhu un’wana a ku: “Ndzi ta n’wi endla leswi a ndzi endleke swona”? Hambileswi swi nga ha twisisekaka ku titwa hi ndlela yoleyo, Bibele yi ri: “U nga vuli u ku: ‘Hilaha a endleke hakona eka mina, na mina ndzi ta endla hilaha ku fanaka eka yena.’” (Swiv. 24:29) Entiyisweni, Yesu u dyondzise ndlela leyinene ngopfu yo tlhantlha swiphiqo. Yi tala ku vuriwa nawu lowu dumeke wa mahanyelo: “Leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, swi endleni eka vona hilaha ku fanaka.” (Luka 6:31) Yesu a a vula leswaku hi fanele hi khoma vanhu hi ndlela leyi hi lavaka ku khomiwa ha yona naswona hi nga tlheriseli vubihi hi vubihi. Evukatini, swi vula leswaku hi fanele hi endlela munhu loyi hi tekaneke na yena leswi hi lavaka a hi endlela swona.

¹⁵ Vatekani va tiyisa vuxaka bya vona loko va khathala hakunene hi ndlela leyi munghana wa vona wa vukati a titwaka ha yona. Wanuna  un’wana eAfrika Dzonga u ri: “Hi ringete ku tirhisa nawu lowu dumeke wa mahanyelo. Entiyisweni ku ni minkarhi leyi hi vaka hi hlundzukile, kambe hi tikarhatela ku khomana hi ndlela leyi hi lavaka ku khomiwa ha yona—hi ndlela ya xichavo ni leyi nga ni xindzhuti.”

16. I yini leswi vatekani va nga fanelangiki va endlana swona?

¹⁶ U nga paluxi swihoxo swa nkataku eka van’wana hambi ku ri ku endla misavu ha swona kumbe u tshamela ku vilela hi mikhuva ya yena leyi ku nyangatsaka. Tsundzuka leswaku vukati a hi mphikizano wo kombisa leswaku i mani la nga ni matimba, i mani la nga huwelelaka ku tlula un’wana kumbe a vula marito lama tlhavaka swinene. I ntiyiso leswaku hinkwerhu hi endla swihoxo naswona minkarhi yin’wana hi khunguvanyisa van’wana. Kambe a ku na xivangelo lexi twalaka xa leswaku wanuna kumbe wansati a khomisa nkatakwe tingana kumbe a n’wi tlhava hi marito kumbe va susumetana kumbe va banana.—Hlaya Swivuriso 17:27; 31:26.

17. Vavanuna va nga khoma vasati va vona hi ndlela leyi va lavaka ku khomiwa ha yona hi ndlela yihi?

¹⁷ Hambileswi eka mindhavuko yin’wana vavanuna lava xanisaka kumbe ku ba vasati va vona va tekiwaka va ri vavanuna va xiviri, kambe Bibele yi ri: “Loyi a hlwelaka ku hlundzuka wa antswa ku ri ni wanuna wa matimba, ni loyi a lawulaka moya wakwe ku ri ni loyi a tekaka muti.” (Swiv. 16:32) Swi lava ku tiyimisela lokukulu ku tekelela Yesu Kreste, nghwazi leyi tshameke yi hanya ni ku lawula moya wa wena. Wanuna loyi a xanisaka kumbe ku ba nsati wa yena a hi wanuna wa xiviri naswona u ta lahlekeriwa hi vuxaka bya yena na Yehovha. Mupisalema Davhida loyi a a ri wanuna la nga ni matimba ni xivindzi u te: “Hlundzukani, kambe mi nga dyohi. Vulavulani hi mbilu ya n’wina loko mi ri esangweni ra n’wina, kutani mi miyela.”—Ps. 4:4.

18. Ha yini swi ri swa nkoka ku tshama u ri karhi u hlakulela mfanelo ya rirhandzu?

¹⁸ Hlaya 1 Vakorinto 13:4-7. Rirhandzu i mfanelo ya nkoka swinene evukatini. “Tiambexeni xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha. Kambe, handle ka swilo leswi hinkwaswo, ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Kol. 3:12, 14) Rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi, leri fanaka ni ra Kreste ri tiyisa vukati. Ri endla leswaku vukati byi tshama byi tiyile ku nga khathariseki mikhuva leyi nyenyetsaka, swiphiqo leswikulu swa rihanyo, swa timali ni leswi khumbaka vatswari va nkataku.

19, 20. (a) Vatekani va nga endla leswaku vukati bya vona byi va lebyi tiyeke byi tlhela byi tsakisa hi ndlela yihi? (b) I yini leswi hi nga ta bula ha swona exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁹ I ntiyiso leswaku ku laveka rirhandzu, ku tshembeka ni matshalatshala lamakulu leswaku swilo swi famba kahle evukatini. Ematshan’weni yo tshikana loko ku va ni swiphiqo, vatekani va fanele va tiyimisela ku kurisa vuxaka bya vona. Vatekani lava nga Vakreste lava rhandzaka Yehovha naswona va rhandzanaka va fanele va tiyimisela ku tlhantlha swiphiqo swa vona hikuva “rirhandzu a ri heli.”—1 Kor. 13:8; Mat. 19:5, 6; Hev. 13:4.

²⁰ Swa tika swinene ku endla leswaku vukati byi va lebyi tiyeke naswona byi tsakisa ngopfu-ngopfu ‘eminkarhini leyi ya mangava’ leyi hi hanyaka eka yona. (2 Tim. 3:1) Kambe swi nga koteka hi ku pfuniwa hi Yehovha. Nilokoswiritano, vatekani va fanele va tlhela va lwisana ni mahanyelo yo biha lama tinyikeke matimba. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela leswi vavanuna ni vavasati va nga swi endlaka leswaku va sirhelela vukati bya vona eka ku tikhoma loko biha.