1. I yini lexi endleke leswaku swi tika ku endla ntirho wo chumayela?

LOKO vanhu va Yehovha va sungula ku chumayela mahungu lamanene malembe yo tlula 130 lama hundzeke, va langutane ni swihinga swo tala. * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) Ku fana ni Vakreste vo sungula, a va ri ntlawa lowutsongo naswona a va chumayela rungula leri vanhu vo tala a va nga ri tsakeli. Vanhu van’wana a va anakanya leswaku a va nga dyondzekanga. Endzhakunyana, loko Sathana a lahleriwe laha misaveni, va xanisiwile. (Nhlavutelo 12:12) Naswona ku sukela hi nkarhi wolowo, va chumayele ‘emasikwini lawa yo hetelela’ lawa “swi nonon’hwaka ku langutana na [wona].”—2 Timotiya 3:1.

2. I yini leswi Yehovha a a ri karhi a swi endla leswaku hi ta kota ku chumayela?

² Kambe Yehovha a a ri karhi a va pfuna vanhu vakwe. U lava leswaku va chumayela mahungu lamanene emisaveni hinkwayo  naswona a nge pfumeleli nchumu xi yimisa ntirho wolowo. U pfune vanhu vakwe leswaku va n’wi gandzela hi ndlela leyi a yi amukelaka hi ku va humesa eka vukhongeri bya mavunwa. U endle leswi fanaka enkarhini lowu hundzeke loko a ntshunxa Vaisrayele eBabilona. (Nhlavutelo 18:1-4) Naswona leswi Yehovha a hi dyondzisaka swona swi pfuna un’wana ni un’wana wa hina. U hi pfuna leswaku hi hanyisana hi ku rhula ni van’wana naswona u hi letela leswaku hi dyondzisa van’wana malunghana na yena. (Hlaya Esaya 48:16-18.) Hambileswi Yehovha a kongomisaka ntirho wa hina, sweswo a swi vuli swona leswaku minkarhi hinkwayo u cinca swiendlakalo swa laha misaveni leswaku hi ta kota ku chumayela. I ntiyiso leswaku swilo swin’wana leswi humeleleke laha misaveni swi endle leswaku swi olova ku endla ntirho wa hina wo chumayela. Kambe ha ha xanisiwa hi tlhela hi langutana ni swiphiqo leswi humaka emisaveni ya Sathana. Hi kota ku chumayela hikwalaho ko pfuniwa hi Yehovha ntsena.—Esaya 41:13; 1 Yohane 5:19.

3. Vuprofeta bya Daniyele byi hetiseke njhani?

³ Daniyele u profete leswaku enkarhini wa makumu, vanhu vo tala a va ta twisisa ntiyiso wa le Bibeleni. (Hlaya Daniyele 12:4.) Emahlweninyana ka ku va ku sungula ‘nkarhi wa makumu,’ Yehovha u pfune vanhu vakwe leswaku va twisisa tidyondzo ta nkoka ta le Bibeleni va tlhela va fularhela tidyondzo ta mavunwa ta Vujagana. Namuntlha, vanhu vakwe va dyondzisa ntiyiso wa le Bibeleni emisaveni hinkwayo. Swi le rivaleni leswaku vuprofeta lebyi vuriweke hi Daniyele byi hetisekile. Vanhu va kwalomu ka nhungu wa timiliyoni va dyondze ntiyiso naswona va wu dyondzisa van’wana. Hikwalaho, i yini swilo swin’wana leswi pfuneke vanhu va Yehovha leswaku va chumayela emisaveni hinkwayo?

4. Hi 1900, Bibele yi hundzuluxeriwe hi tindzimi tingani?

⁴ Namuntlha, vanhu vo tala va ni Bibele naswona leswi swa hi pfuna leswaku hi va dyondzisa mahungu lamanene. Kambe enkarhini lowu hundzeke xiyimo a xi nga ri tano. Ku ringana madzana ya malembe, vafundhisi va Vujagana a va nga swi lavi leswaku vanhu va hlaya Bibele. Va kale va xanisa lava a va yi hlaya va tlhela va dlaya van’wana lava yi hundzuluxeleke. Kambe hi va-1800, minhlangano yin’wana yi hundzuluxele kumbe yi kandziyisa Bibele kumbe swiphemu swa yona hi tindzimi ta kwalomu ka 400. Hi 1900, vanhu vo tala a va ri ni Bibele. Nilokoswiritano, a va nga swi twisisi leswi a yi swi dyondzisa.

5. Hi wihi ntirho lowu Timbhoni ta Yehovha ti wu endleke leswaku ti hundzuluxela Bibele?

⁵ Vanhu va Yehovha a va swi tiva leswaku a va fanele va byela van’wana leswi Bibele yi swi dyondzisaka, hikwalaho va swi endlile sweswo. Eku sunguleni, a va tirhisa vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi a byi ri kona hi nkarhi wolowo va tlhela va nyika vanhu van’wana tikopi ta byona. Ku sukela hi 1950, va kandziyise Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima kumbe swiphemu swa yona hi tindzimi to tlula 120. Hi 2013, va kandziyise Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa lebyi pfuxetiweke bya Xinghezi. Nkandziyiso lowu wu twisiseka hi ku olova naswona swa olova ku wu hundzuluxela. Naswona loko hi tirhisa Bibele leyi vanhu va yi twisisaka, swa olova ku va dyondzisa ntiyiso.

6, 7. (a) Hi tihi tinyimpi leti veke kona eka malembe ya 100 lama hundzeke? (b) Minkarhi ya ku rhula ematikweni man’wana yi hi pfune njhani leswaku hi chumayela?

⁶ Eka malembe ya 100 lama hundzeke, ku ve ni tinyimpi to tala, ku katsa ni tinyimpi timbirhi ta misava. Ku fe vanhu va timiliyoni.  Hikwalaho ku ve ni ku rhula hi ndlela yihi naswona ku va pfune njhani vanhu va Yehovha leswaku va kota ku chumayela? Hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, Nathan Knorr hi yena a a rhangela exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha. Enhlengeletanweni ya xifundzha leyi veke kona hi 1942, u nyikele nkulumo leyi tsakisaka leyi a yi ri ni nhlokomhaka leyi nge “Ku Rhula—Xana Ku Ta Tshama Hi Masiku?” Makwerhu Knorr u hlamusele vuprofeta lebyi nga eka Nhlavutelo ndzima 17 kutani a hlamusela leswaku Armagedoni a yi nga ta fika hi nkarhi wolowo. Endzhaku ka nyimpi a ku ta va ni nkarhi wa ku rhula.—Nhlavutelo 17:3, 11.

⁷ Leswi a swi nga vuli swona leswaku endzhaku ka ku hela ka nyimpi a ku ri ni ku rhula ematikweni hinkwawo. Ku sukela hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, vanhu va timiliyoni va file etinyimpini tin’wana. Kambe ematikweni yo tala, a ku ri ni ku rhula loku endleke leswaku vanhu va Yehovha swi va olovela ku chumayela. Vuyelo byi ve byihi? Hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, a ku ri ni Timbhoni ta Yehovha leti a ti nga fiki eka 110 000. Kambe namuntlha ti fika kwalomu ka nhungu wa timiliyoni! (Hlaya Esaya 60:22.) Loko ku ri ni ku rhula, hi nga chumayela mahungu lamanene eka vanhu vo tala swinene.

8, 9. Ha yini swi olova ku fambafamba, naswona ha yini leswi swi hi pfuna entirhweni wa hina?

⁸ Loko vanhu va Yehovha va sungule ku chumayela le United States, a swi nga va oloveli ku fambafamba. Hi 1900, kwalomu ka malembe ya 21 endzhaku ka loko va sungule ku kandziyisa Xihondzo xo Rindza, a ku ri ni timovha ta kwalomu ka 8 000 ntsena ni mapatu ma nga ri mangani lamanene etikweni rolero. Kambe namuntlha, ku ni timovha to tlula biliyoni ni hafu emisaveni hinkwayo ni mapatu yo tala lamanene etindhawini to tala. Hikwalaho hi nga tirhisa timovha ni mapatu ku famba hi ya chumayela vanhu etindhawini leti nga le kule ni madoroba ni leti swi tikaka ku fika eka tona. Kambe hambiloko hi tshama endhawini leyi swi nga oloviki ku fika eka yona naswona hi bohekaka ku famba mimpfhuka yo leha hi milenge, hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi ya chumayela vanhu kun’wana ni kun’wana laha va kumekaka kona.—Matewu 28:19, 20.

⁹ Hi tirhisa ni mixaka yin’wana ya swo famba. Hi rhumela Tibibele ni minkandziyiso yin’wana hi tilori, swikepe ni switimela. Leswi swi vula leswaku hi mavhiki ma nga ri mangani ntsena, hi nga rhumela minkandziyiso eka vamakwerhu lava nga le tindhawini ta le kule leti swi tikaka ku fika eka tona. Valanguteri va miganga, swirho swa Tikomiti ta Marhavi, varhumiwa ni van’wana va famba hi swihahampfhuka leswaku va ya nyikela tinkulumo etinhlengeletanweni ta xifundzha va tlhela va pfuna mavandlha. Swirho swa Huvo leyi Fumaka ni vamakwerhu van’wana lava humaka entsindza wa misava hinkwayo na vona va famba hi swihahampfhuka va ya ematikweni yo tala leswaku va ya khutaza va tlhela va letela vamakwavo va xinuna ni va xisati. Swilo leswi  hinkwaswo swi pfuna vanhu va Yehovha leswaku va va ni vun’we.—Pisalema 133:1-3.

10. Xinghezi xi tirhisiwa njhani emisaveni hinkwayo?

¹⁰ Enkarhini wa vaapostola, vanhu vo tala lava a va lawuriwa hi Mfumo wa Rhoma a va vulavula Xigriki. Namuntlha, vanhu vo tala emisaveni hinkwayo va vulavula Xinghezi. Entiyisweni, buku leyi nge English as a Global Language yi vula leswaku kwalomu ka vanhu va 1,7 wa tibiliyoni va laha misaveni va vulavula Xinghezi kumbe va xi twisisa. Vanhu vo tala va dyondza Xinghezi hikuva xi tirhisiwa emisaveni hinkwayo eka mabindzu, eka tipolitiki, eka sayense ni le ka thekinoloji.

11. Xinghezi xi wu khumbe njhani ntirho wa vanhu va Yehovha?

¹¹ Ku tirhisiwa swinene ka Xinghezi ku pfunile leswaku ku twarisiwa ntiyiso. Enkarhini lowu hundzeke, minkandziyiso ya hina a yi kumeka hi Xinghezi ntsena. Vanhu vo tala a va kota ku yi hlaya hikuva Xinghezi a xi vulavuriwa emisaveni hinkwayo. Entsindza wa hina ku tirhisiwa Xinghezi na kona. Naswona vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava humaka ematikweni yo hambanahambana lava tivaka Xinghezi va leteriwa eswikolweni swa hina le Patterson, eNew York.

12. Minkandziyiso ya hina yi hundzuluxeriwa hi tindzimi tingani naswona tiprogreme ta khompyuta ti pfune njhani?

¹² Kambe hi ni vutihlamuleri bya ku chumayela mahungu lamanene eka vanhu emisaveni hinkwayo. Hi yona mhaka hi hundzuluxelaka minkandziyiso ya hina hi tindzimi to tlula 700. Xana leswi swi kotekise ku yini? Hi pfuna hi tikhompyuta ni tiprogreme ta khompyuta to tanihi MEPS leswaku hi kota ku endla ntirho wo hundzuluxela. Hikwalaho, Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo ti kota ku twisisa “ririmi leri tengeke” ra ntiyiso wa le Bibeleni kutani ti va ni vun’we.—Hlaya Sofaniya 3:9.

13, 14. Milawu ni swiboho swa le hubyeni swi hi pfune njhani?

¹³ Milawu ya le Rhoma yi pfune Vakreste vo sungula hi tindlela to tala leswaku va chumayela. Ninamuntlha, milawu ya le matikweni yo tala ya hi pfuna leswaku hi kota ku endla ntirho wo chumayela. Hi xikombiso, milawu ya le United States yi endla leswaku vanhu va va ni mfanelo yo tihlawulela vukhongeri, yo vulavula  hi leswi va pfumelaka eka swona ni yo hlengeletana. Leswi swi vula leswaku hi nga khoma minhlangano ya hina hi tlhela hi chumayela hi ntshunxekile etikweni rero. Nakambe entsindza wa hina le United States, hi ni ntshunxeko wo hlela ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo. I ntiyiso leswaku a ku ri ni minkarhi leyi a hi fanele hi ya ehubyeni leswaku hi ya lwela mfanelo ya hina yo chumayela mahungu lamanene. (Vafilipiya 1:7) Naswona loko vaavanyisi ni vakambisisi va nandzu etihubyeni toleto va ringete ku hi tekela mfanelo ya hina yo chumayela, hi ye eka tihuvo leti tlakukeke laha minkarhi yo tala a hi fika hi hlula.

¹⁴ Ni le matikweni man’wana, hi ye ehubyeni leswaku hi ya lwela ntshunxeko wa hina wo gandzela Yehovha ni wo chumayela. Loko hi dyiwa hi nandzu, hi wu yise eka tihuvo ta le matikweni man’wana. Hi xikombiso, minkarhi yo tala hi ye eHubyeni ya le Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu. Hi June 2014, se a hi hlule milandzu ya 57 eHubyeni yoleyo naswona swiboho leswi endliweke eHubyeni yoleyo swi fanele swi xiximiwa ematikweni yo tala ya le Yuropa. Hambileswi hi “[vengiwaka] hi matiko hinkwawo,” milawu ya le matikweni yo tala yi hi pfumelerile leswaku hi gandzela Yehovha hi ntshunxekile.—Matewu 24:9.

15. Tindlela to kandziyisa ti antswisiwe njhani, naswona leswi swi hi pfune njhani?

¹⁵ Tindlela letintshwa to kandziyisa ti hi pfunile leswaku hi chumayela mahungu lamanene eka vanhu vo tala swinene. Ku ringana madzana ya malembe, vanhu va tirhise tindlela to kandziyisa leti sunguriweke hi Johannes Gutenberg kwalomu ka 1450. Kambe eka malembe ya 200 lama hundzeke, michini yo kandziyisa ha yona yi antswisiwile hi tindlela  to tala. Ku endliwe michini leyikulu yo kandziyisa; endzhaku ka sweswo ntirho wa ku kandziyisa a wu hatlisa naswona leswi a swi kandziyisiwa a swi ya swi antswa. Nakambe a swi chipile ku endla phepha ro kandziyisa ha rona ni ku hlanganisa tibuku. Ku cinca loku ku yi khumbe njhani minkandziyiso ya hina? Hi 1879, Xihondzo xo Rindza xo sungula xi kandziyisiwile hi Xinghezi ntsena. A xi nga ri na swifaniso naswona a ku kandziyisiwe tikopi ta 6 000. Namuntlha, Xihondzo xo Rindza xi kandziyisiwa hi tindzimi to tlula 200. Xi ni swifaniso swo saseka swa mivalavala, naswona eka nkandziyiso ha wun’we ku kandziyisiwa tikopi to tlula 50 000 000.

16. Hi swihi swilo leswi endliweke leswi hi pfuneke ku chumayela emisaveni hinkwayo? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

¹⁶ Ku endliwa ka swilo swo tala emalembeni ya 200 lama hundzeke ku pfune vanhu va Yehovha leswaku va chumayela mahungu lamanene. Se hi vulavule hi switimela, timovha ni swihahampfhuka. Kambe ku endliwe ni swikanyakanya, michini yo thayipa ha yona, switirhisiwa swa Braille, thelegrafu, tinqingho, tikhamera, swilo swo rhekhoda marito, swilo swo rhekhoda tivhidiyo, swiyanimoya, thelevhixini, tifilimi, tikhompyuta ni Internet. Hambileswi vanhu va Yehovha ku nga riki vona va endleke swilo leswi, va swi tirhisa leswaku va kandziyisa Tibibele ni minkandziyiso yin’wana hi tindzimi to tala va tlhela va chumayela emisaveni hinkwayo. Loko va endla tano, va “an’wa ntswamba wa matiko,” hilaha ku profetiweke hakona eBibeleni.—Hlaya Esaya 60:16.

17. (a) I yini leswi nga erivaleni malunghana ni ntirho wo chumayela? (b) Ha yini Yehovha a lava leswaku hi tirha na yena?

¹⁷ Swi le rivaleni leswaku Yehovha u kongomisa ntirho wa hina wo chumayela. Yehovha u hi nyike ntirho lowu, ku nga ri hileswi a nga tsandzekaka ku wu endla handle ko pfuniwa hi hina, kambe hikwalaho ka leswi a hi rhandzaka naswona a lavaka leswaku hi tirha na yena. Loko hi chumayela, hi kombisa leswaku ha n’wi rhandza ni leswaku hi rhandza vanhu. (Marka 12:28-31; 1 Vakorinto 3:9) Ha n’wi nkhensa swinene Yehovha leswi a hi pfunaka leswaku hi chumayela emisaveni hinkwayo. Hikwalaho onge hi nga tirhisa nkarhi wihi ni wihi lowu hi wu kumaka leswaku hi chumayela hi Yehovha ni hi Mfumo wa yena!