NDZI velekiwe hi March 1930, eximutanini xa Namkumba, le Malawi, hi vatswari lava a va ri malandza yo tshembeka ya Xikwembu. Hi 1942, ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Yehovha ivi ndzi khuvuriwa eka wun’wana wa milambu yo saseka ya laha tikweni. Eka malembe ya 70 lama hundzeke, ndzi ringete ku endla hilaha muapostola Pawulo a khutazeke Timotiya hakona, ku “chumayela rito, [a] va eka rona hi xihatla hi nguva leyinene, hi nguva ya ku karhateka.”—2 Timotiya 4:2.

Hi 1948, Nathan H. Knorr na Milton G. Henschel va te eMalawi, naswona riendzo ra vona ri ndzi khutaze ku tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi hlangane na Lidasi, makwerhu wa xisati la rhandzekaka loyi a a tivekele pakani ya ku tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo ku fana na mina. Hi tekanile hi 1950, naswona hi 1953 se a hi ri ni vana vambirhi. Hambileswi a hi ri ni vutihlamuleri byo tala bya ndyangu, hi endle xiboho xa leswaku ndzi va phayona ra nkarhi hinkwawo. Endzhaku ka malembe mambirhi, ndzi komberiwe ku va phayona ro hlawuleka.

Endzhakunyana ka sweswo, ndzi ve ni lunghelo ro endzela mavandlha. Leswi Lidasi a a ndzi seketela swinene, a ndzi swi kota ku khathalela swilaveko swa ndyangu wa hina hinkwaswo ndzi tlhela ndzi kota ku ya emahlweni ni ntirho wa nkarhi hinkwawo. * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) Nilokoswiritano, havumbirhi bya hina a hi lava ku tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. Hikwalaho hi hlele kahle, naswona hikwalaho ka ntirhisano wa vana va hina, Lidasi u kote ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo hi 1960.

Hi 1962 hi tiphine hi Nhlengeletano ya Muganga leyi a yi ri ni nhlokomhaka leyi nge “Vatirheli Lava Nga Ni Xivindzi.” Naswona endzhaku ka lembe, Makwerhu Henschel u te eMalawi enhlengeletanweni yo hlawuleka leyi a yi khomeriwe ekusuhi ni doroba ra Blantyre. Vanhu vo tlula 10 000 va ve kona enhlengeletanweni yoleyo. Loko ndzi anakanya hi minongonoko yoleyo yo hlawuleka, ndza yi xiya ndlela leyi yi endleke leswaku hinkwerhu ka hina hi lunghekela ku langutana ni minkarhi yo tika leyi a yi ta va kona ku nga ri khale eMalawi yi tlhela yi hi tiyisa.

Hi 1964 Timbhoni ti xanisiwile hileswi a ti ala ku hlanganyela eka tipolitiki. Hikwalaho, Tiholo ta Mfumo to tlula 100 ni makaya yo tlula 1 000 swi onhiwile. Mina na Lidasi hi ye emahlweni ni ntirho wo endzela mavandlha kukondza mfumo wu yirisa Timbhoni hi 1967. Mfumo wu teke miako ya rhavi, wu sindzisa varhumiwa ku suka etikweni wu tlhela wu pfalela Timbhoni to tala ekhotsweni ku katsa na mina na Lidasi. Loko hi ntshunxiwile ekhotsweni, hi ye emahlweni ni ntirho wo endzela mavandlha hi wu endla hi ri ni vuxiyaxiya.

Siku rin’wana hi October 1972, swirho swa ntlawa wa politiki lowu hisekelaka etlhelo lowu vuriwaka Malawi Youth League swi kongome yindlu ya hina. Kambe xirho xin’wana xa wona xi rhangile kutani xi fika xi ndzi byela leswaku ndzi ya tumbela hikuva a va kunguhate ku ndzi dlaya. Ndzi byele nsati wa mina ni vana leswaku va ya tumbela exikarhi ka mibanana leyi a yi ri kusuhi. Kutani mina ndzi khandziye murhi lowukulu wa mango. Ndzi va hlalerile ndzi ri emurhini wolowo va ri karhi va mbundzumuxa yindlu ya hina va tlhela va onha swilo hinkwaswo leswi a hi ri na swona.

Loko nxaniso wu ri karhi wu tinyika matimba, magidi ya Timbhoni ma balekile eMalawi. Hi fike hi tshama ekampeni ya vahlapfa le Mozambhiki ku fikela hi June 1974. Hi nkarhi wolowo, mina na Lidasi hi komberiwe ku va maphayona yo hlawuleka le Dómue, eMozambhiki. Hi ye emahlweni hi phayona ku fikela hi 1975 loko hi ta boheka ku baleka eMozambhiki hi tlhelela eMalawi, laha Timbhoni a ta ha xanisiwa.

Loko hi tlhelele ka rikwerhu, ndzi averiwe ku endzela mavandlha entsindza, eLilongwe. Nhlayo ya mavandlha yi andzile emigangeni leyi a hi yi langutela, ku nga khathariseki nxaniso ni swiphiqo hinkwaswo.

Siku rin’wana, hi fike eximutanini lexi a ku khomiwe nhlangano wa politiki. Vanhu van’wana va kume leswaku hi Timbhoni ivi va hi sindzisa ku tshama ni ntlawa wa politiki lowu vuriwaka Malawi Young Pioneers. Hi kombele Yehovha leswaku a hi pfuna a tlhela a hi kongomisa. Loko nhlangano wolowo wu herile, va sungule ku hi ba. Hi xitshuketa ku te wansati un’wana a ri karhi a tsutsuma a huwelela a ku: “Ndzi kombela mi tshika vanhu volavo! Wanuna yoloye i n’wana wa buti wa mina. N’wi tshikeni a ya emahlweni ni riendzo ra yena!” Wanuna loyi a a fambisa nhlangano wolowo u te: “Va tshikeni va famba!” A hi swi tivi leswaku ha yini wansati yoloye a vule marito wolawo, hikuva a a nga ri xaka ra hina. Hi tshemba leswaku Yehovha u fanele a twe xikhongelo xa hina.

Hi 1981 ntlawa wa Malawi Young Pioneers wu tlhele wu hi kuma. Hi nkarhi wolowo wu teke swikanyakanya swa hina, mindzhwalo ya hina ni tibuku ta hina ku katsa ni maphepha ya nkoka lawa a ma ri ni rungula ra vamakwerhu lava a va ri emugangeni  wa hina. Hi balekile kutani hi tsutsumela ekaya ka nkulu un’wana. Hambiswiritano, a hi karhateka hikwalaho ka rungula leri a ri ri eka maphepha lawaya. Loko ntlawa wa Malawi Young Pioneers wu languta maphepha wolawo, wu kume mapapila lawa vamakwerhu vo hambanahambana va le Malawi va ndzi rhumeleke wona. Mapapila wolawo ma va chavisile hikuva a va anakanya leswaku a ndzi ri mutirhelamfumo wa xiyimo xa le henhla. Hikwalaho va nambe va tlherisela maphepha wolawo hinkwawo eka vakulu va kwalaho.

Siku rin’wana a hi tsemakanya nambu hi byatso. N’wini wa byatso a a ri murhangeri wa politiki naswona a a lava ku vona khadi ra vandla ra politiki ra un’wana ni un’wana loyi a a khandziye byatso. Loko a ri ekusuhi na hina, u kume khamba leri a ri laviwa hi maphorisa. Mhaka yoleyo yi kavanyete vanhu hinkwavo, hiloko n’wini wa byatso a tshika ku kambela makhadi ya vandla ra politiki. Hi nkarhi wolowo hi tlhele hi swi xiya leswaku Yehovha a a hi seketela hi ndlela ya rirhandzu.

Hi February 1984, a ndzi ri endleleni ndzi ya eLilongwe ndzi yisa swiviko swa hofisi ya rhavi le Zambia. Ndzi yimisiwe hi phorisa ivi ri secha bege ya mina. Ri kume minkandziyiso yin’wana leyi sekeriweke eBibeleni, hi loko ri ndzi yisa exitichini xa maphorisa kutani ri fika ri sungula ku ndzi ba. Endzhaku ka sweswo ri ndzi bohe hi tintambhu kutani ri ndzi pfalela ekamareni leri a ku ri ni vabohiwa lava a va ri makhamba.

Hi siku leri landzelaka, ndhuna ya maphorisa yi ndzi yise ekamareni rin’wana ivi yi ndzi sindzisa leswaku ndzi sayina phepha leri a ri tsariwe leswi: “Mina Trophim R. Nsomba, ndzi tshike ku va Mbhoni ya Yehovha leswaku ndzi ta ntshunxiwa.” Ndzi arile ku sayina phepha rolero kutani ndzi ku eka yona: “Ndzi tiyimisele ku bohiwa ni ku fa. Ndza ha ri Mbhoni ya Yehovha.” Mhaka yoleyo yi hlundzukise ndhuna yoleyo, hiloko yi hima desika ra yona lerova phorisa leri a ri ri eka kamara ra le kusuhi ri te hi ku tsutsuma ri lava ku vona leswaku ku humelele yini. Ndhuna yoleyo yi te: “Wanuna loyi wa ala ku sayina leswaku u tshike ku chumayela. Hikwalaho n’wi sayinise leswaku i Mbhoni ya Yehovha, kutani hi ta n’wi rhumela eLilongwe leswaku a ya bohiwa.” Hi nkarhi wolowo, nsati wa mina a a nga swi tivi leswaku ndzi le kwihi. Endzhaku ka masiku ya mune, vamakwerhu van’wana va hetelele va swi kotile ku n’wi byela leswi humeleleke.

Maphorisa ya le xitichini xa le Lilongwe ma ndzi khome kahle. Ndhuna ya maphorisa yi te: “Hi leyi puleti ya rhayisi hikuva u pfaleriwe hikwalaho ko chumayela Rito ra Xikwembu. Vabohiwa lavan’wana i makhamba.” Endzhaku ka sweswo u ndzi rhumele eKhotsweni ra Kachere laha ndzi tshameke tin’hweti ta ntlhanu.

Mulanguteri wa khotso rolero a a tsakile hileswi ndzi rhumeriweke kwalaho hikuva a a lava leswaku  ndzi va “mufundhisi” wa le khotsweni rolero. U suse mufundhisi loyi a a ri kona kwalaho, a ku eka yena: “A ndza ha swi lavi leswaku u tlhela u dyondzisa Rito ra Xikwembu laha, hikuva u pfaleriwe hikwalaho ka leswi u yiveke ekerekeni ya wena!” Hikwalaho vhiki ni vhiki a ndzi dyondzisa vabohiwa Bibele emihlanganweni.

Hi ku famba ka nkarhi, xiyimo xi nyanye ku biha. Valanguteri va khotso va ndzi konanisile hikuva a va lava ku tiva leswaku a ku ri ni Timbhoni tingani eMalawi. A ndzi va hlamulanga hi ndlela leyi a va lava ha yona, hikwalaho va ndzi be ndzi kala ndzi titivala. Siku rin’wana a va lava ku tiva laha ntsindza wa hina a wu ri kona. Ndzi te: “Mi ndzi vutise xivutiso xo olova, kutani ndzi ta mi byela.” Ndzi va byele leswaku ntsindza wa hina wu hlamuseriwe eBibeleni. Va hlamarile kutani va vutisa va ku: “Wu hlamuseriwe kwihi eBibeleni?”

Ndzi te: “Eka Esaya 43:12.” Va yi pfurile kutani va yi hlaya hi vukheta: “‘Mi timbhoni ta mina,’ ku vula Yehovha, ‘mina ndzi Xikwembu.’” Va hlaye tsalwa rolero kanharhu. Endzhaku ka sweswo va ndzi vutisile va ku: “Swi endlekisa ku yini leswaku ntsindza wa n’wina Timbhoni ta Yehovha wu va eBibeleni ku nga ri eAmerika?” Ndzi te: “Timbhoni ta Yehovha ta le Amerika na tona ti twisisa tsalwa leri tanihi leri hlamuselaka ntsindza wa tona.” Leswi a ndzi va byela leswi a va nga lavi ku twa swona, ndzi rhumeriwe eKhotsweni ra Dzaleka, en’walungwini wa Lilongwe.

Loko ndzi fika eKhotsweni ra Dzaleka hi July 1984, a ku ri ni Timbhoni ta 81. Vabohiwa lava a va ri kwalaho a va tele swinene lerova vabohiwa va 300 a va fanele va etlela ehansi ekusuhi na kusuhi. Eku heteleleni, Timbhoni hinkwato ti kote ku hlangana hi mintlawa leyitsongo leswaku ti burisana hi tsalwa ro karhi siku ni siku, kutani sweswo swi hi khutaze swinene.

Hi October 1984, hinkwerhu ka hina hi yisiwe ehubyeni kutani hi gweviwe ku tshama malembe mambirhi ekhotsweni. Hi pfaleriwe ni vanhu lava a va nga ri Timbhoni ku fana ni hi minkarhi yin’wana. Kambe mulanguteri wa khotso u byele vanhu hinkwavo a ku: “Timbhoni ta Yehovha a ti dzahi. Hikwalaho, varindzi mi nga ti karhati hi ku ti kombela fole naswona mi nga ti rhumi leswaku ti ya mi tekela kala leri pfurhaka leswaku mi ta lumeka fole ra n’wina. I vanhu va Xikwembu! Timbhoni ta Yehovha hinkwato ti fanele ti nyikiwa swakudya kambirhi hi siku, hikuva a ti khomeriwanga ku endla vugevenga byo karhi kambe hikwalaho ka leswi ti pfumelaka eBibeleni.”

Ku ve ni vuyelo lebyi engetelekeke lebyinene hikwalaho ka mahanyelo ya hina lamanene. Loko se ku dzwiharile kumbe ku na mpfula, varindzi a va nga va pfumeleli vabohiwa leswaku va humela ehandle. Kambe hina a va hi pfumelela ku ya ehandle ka muako hikuva a va hi tshemba naswona a va swi  tiva leswaku a hi nga ta ringeta ku baleka. Hi xikombiso, siku rin’wana a hi tirha emasin’wini ivi murindzi a sungula ku vabya. Hi n’wi rhwarile hi n’wi tlherisela ekhotsweni. Leswi hi yeke emahlweni hi tikhoma hi ndlela leyinene, hi ri vonile vito ra Yehovha loko ri dzunisiwa hi vavanuna lava a va hi rindza.—1 Petro 2:12. * (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

Hi May 11, 1985, ndzi ntshunxiwile eKhotsweni ra Dzaleka naswona ndzi tsakele ku tlhela ndzi va ni ndyangu wa mina. Hi nkhensa Yehovha hileswi a hi pfuneke leswaku hi tshama hi tshembekile eka yena eminkarhini yoleyo yo tika. Hi titwa ku fana na muapostola Pawulo la tsaleke a ku: “A hi naveli leswaku mi nga tivi nchumu vamakwerhu, malunghana ni nhlomulo lowu wu hi endlekeleke . . . A hi nga tiyiseki nikatsongo ni hi vutomi bya hina. Entiyisweni, a hi titwa endzeni ka hina leswaku hi kume xigwevo xa rifu. Leswi swi endleke hi xikongomelo xa leswaku hi nga titshembi, kambe hi tshemba Xikwembu lexi pfuxaka lava feke. Xi hi ponisile eka nchumu lowukulu ngopfu wo tanihi rifu.”—2 Vakorinto 1:8-10.

Minkarhi yin’wana a swi vonaka onge a hi nge poni. Kambe minkarhi hinkwayo a hi kombela Yehovha leswaku a hi nyika xivindzi, vutlhari ni ku titsongahata leswaku hi ta ya emahlweni hi dzunisa vito rakwe lerikulu.

Yehovha u katekise ntirho wa hina “hi nguva leyinene [ni] hi nguva ya ku karhateka.” Namuntlha, ha tsaka ku vona hofisi ya rhavi leyintshwa yo saseka le Lilongwe ni Tiholo ta Mfumo letintshwa ta 1 000 le Malawi! Mikateko leyi leyi humaka eka Yehovha ya hi hlamarisa swinene mina na Lidasi, lerova onge hi loko yi ri norho! *—Vona nhlamuselo ya le hansi.