1. Hlamusela ndlela leyi ntsumi yin’wana yi veke Sathana ha yona.

U TSHAME a va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Kambe hi ku famba ka nkarhi, xivumbiwa lexi xa moya kumbe ntsumi a xi lava leswaku vanhu va xi gandzela. Ematshan’weni ya leswaku xi hatla xi bakanya ku navela koloko ko biha, xi ku pfumelerile leswaku ku kula kukondza xi dyoha. (Yakobo 1:14, 15) A hi ri tivi vito leri a xi vitaniwa ha rona eku sunguleni, kambe sweswi hi xi vitana Sathana. “A nga yimanga a tiyile entiyisweni.” U xandzukele Yehovha kutani a va “tata wa mavunwa.”—Yohane 8:44.

2, 3. Marito lama nge “Sathana,” “Diyavulosi,” “nyoka” na “dragona” ma kombisa yini malunghana ni nala lonkulu wa Yehovha?

² Ku sukela loko Sathana a xandzukile, u ve nala lonkulu wa Yehovha ni wa vanhu hinkwavo. Hi nga vona ndlela leyi Sathana a hombolokeke ha yona loko hi kambisisa ndlela leyi Bibele yi n’wi hlamuselaka ha yona. Rito leri nge Sathana ri vula “Mukaneti,” leswi kombisaka leswaku ntsumi leyi yo homboloka yi venga vulawuri bya Xikwembu naswona yi lwisana na byona hi matimba ya yona  hinkwawo. Sathana u lava ntsena ku vona vulawuri bya Yehovha byi nga ha ri kona.

³ Eka Nhlavutelo 12:9, Sathana u vitaniwa Diyavulosi, leswi vulaka “Mulumbeti.” Sathana u onhe Xikwembu vito hi ku xi vitana muhembi. Marito lama nge “nyoka ya khale,” ma hi tsundzuxa ndlela leyi Sathana a yi tirhiseke ha yona nyoka ku kanganyisa Evha. Xiga lexi nge “dragona leyikulu” na xona xi n’wi hlamusela kahle Sathana. Wa leva, u ni tihanyi naswona u hombolokile. U lava ku sivela xikongomelo xa Yehovha leswaku xi nga hetiseki naswona u lava ku lovisa vanhu va Xikwembu.

4. Hi ta bula hi yini exihlokweni lexi?

⁴ Swi le rivaleni leswaku Sathana u yi xungeta swinene ndlela leyi hi tshembekaka ha yona. Hi yona mhaka Bibele yi hi lemuxaka yi ku: “Hlayisani mianakanyo ya n’wina leyi hlutekeke, mi hiteka. Xirha xa n’wina, Diyavulosi, xa famba-famba ku fana ni nghala leyi vombaka, yi lava wa ku n’wi dya.” (1 Petro 5:8) Hikwalaho, exihlokweni lexi hi ta bula hi mikhuva yinharhu ya Sathana leyi kombisaka xivangelo lexi endlaka hi boheka ku tisirhelela eka nala loyi wo homboloka wa Yehovha ni wa vanhu va Yena.

5, 6. (a) Vula swikombiso leswi kombisaka leswaku tintsumi ti ni “matimba lamakulu.” (b) Sathana u ni “tindlela to vanga rifu” hi ndlela yihi?

⁵ Tintsumi ti ni “matimba lamakulu.” (Pisalema 103:20) Ti tlharihe swinene ti tlhela ti va ni matimba yo tlula ya vanhu. Tintsumi leti tshembekaka ti tirhisa matimba ya tona hi ndlela leyinene. Hi xikombiso, ntsumi yin’wana ya Yehovha yi dlaye masocha ya Vaasiriya ya 185 000 lawa a ma ri valala va vanhu va yena. Munhu un’we wa nyama a a nga ta swi kota ku swi endla sweswo ni vuthu rin’we a ri nga ta swi kota. (2 Tihosi 19:35) Siku rin’wana, ntsumi yi tirhise vuswikoti ni matimba ya yona yi ntshunxa vaapostola va Yesu ekhotsweni. Hambileswi a ku ri ni varindzi, a va swi vonanga leswaku ntsumi yi pfule tinyangwa, yi ntshunxa vaapostola yi tlhela yi lotlela tinyangwa leti vaapostola va humeke hi tona!—Mintirho 5:18-23.

⁶ Tintsumi to tshembeka ti tirhisa matimba ya tona leswaku ti endla swilo leswinene, kasi Sathana u tirhisa matimba yakwe leswaku a endla leswo biha. Entiyisweni Sathana u ni matimba swinene ni nkucetelo lowukulu. Bibele yi n’wi vitana “mufumi wa misava leyi” ni “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” (Yohane 12:31; 2 Vakorinto 4:4) Sathana u ni “tindlela to vanga rifu.” (Vaheveru 2:14) Leswi a swi vuli swona leswaku vanhu hinkwavo va dlayiwa hi yena hi ku kongoma. Hikwalaho, swi vula yini? Xo sungula, misava leyi yi tele hi langutelo ra Sathana ra rivengo ni ra ku rhandza madzolonga. Xa vumbirhi, vanhu hinkwavo va dyoha va tlhela va fa hileswi Evha a tshembeke mavunwa ya Sathana ni leswi Adamu a nga yingisangiki Xikwembu. (Varhoma 5:12) Sathana i “mudlayi,” hilaha Yesu a n’wi vitaneke hakona. (Yohane 8:44) Hakunene i nala la nga ni matimba swinene.

7. Madimona ma swi kombise njhani leswaku ma ni matimba swinene?

⁷ Loko hi kaneta Sathana, hi kaneta ni vanhu hinkwavo lava n’wi seketelaka va tlhela va xandzukela vulawuri bya Xikwembu. Vanhu volavo va katsa ntlawa lowukulu wa tintsumi tin’wana leti xandzukeke, leti vuriwaka madimona.  (Nhlavutelo 12:3, 4) Ma swi kombise ko tala leswaku ma ni matimba yo tlula ya vanhu hi ku va ma va xanisa swinene. (Matewu 8:28-32; Marka 5:1-5) U nga rivali leswaku madimona ni mufumi wa wona va ni matimba swinene. (Matewu 9:34) Hi nga kota ku hlula Sathana loko hi pfuniwa hi Yehovha.

8. (a) Hi xihi xikongomelo xa Sathana? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Hi ku ya hi leswi u swi voneke, misava leyi yi swi kombisa njhani leswaku yi ni tihanyi ku fana na Sathana?

⁸ Muapostola Petro u fanise Sathana ni “nghala leyi vombaka.” Buku yin’wana ya tinhlamuselo yi vula leswaku rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “vombaka” ri vula “ku bonga ka xiharhi lexi nga ni ndlala leyikulu.” Sweswo swi yi hlamusela kahle ndlela leyi Sathana a nga ni tihanyi ha yona a tlhela a homboloka! Se u lawula misava hinkwayo, kambe a nga eneriseki hi sweswo. Sathana u fana ni nghala leyi ya ha lavaka ku dlaya swiharhi leswi engetelekeke. (1 Yohane 5:19) U lava ku hlasela swinene vatotiwa lava va ha riki laha misaveni, lava va tirhisanaka ni “tinyimpfu tin’wana.” (Yohane 10:16; Nhlavutelo 12:17) Xikongomelo xa Sathana i ku lovisa vanhu va Yehovha. Ndlela leyi Vakreste va ntiyiso va le nkarhini wa vaapostola va xanisiweke ha yona ni leyi Vakreste va namuntlha va xanisiwaka ha yona yi kombisa ndlela leyi Sathana a nga ni tihanyi ha yona.

9, 10. (a) Sathana u ri hlasele njhani tiko ra Israyele? (Vula swikombiso swa kona.) (b) Ha yini Sathana a a ri ni xivangelo xo hlawuleka xo hlasela Vaisrayele va khale? (c) U anakanya leswaku Diyavulosi u titwa njhani loko un’wana wa malandza ya Yehovha a endla xidyoho lexikulu namuntlha?

⁹ Sathana u tlhele a swi kombisa hi ndlela  yin’wana leswaku u ni tihanyi. Nghala leyi khomiweke hi ndlala a yi xi tweli vusiwana xiharhi lexi yi xi dlayaka. A yi xi tweli vusiwana loko yi nga si xi dlaya naswona a yi tivoni nandzu ni loko se yi xi dlayile. Hilaha ku fanaka, Sathana a nga va tweli vusiwana vanhu lava a va hlaselaka. Hi xikombiso, u anakanya leswaku Sathana a a titwa njhani loko a vona Vaisrayele va tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu va tlhela va va ni makwanga? Xana wa yi anakanya ndlela leyi a a tsake ha yona loko a vona vuyelo byo vava bya ku tikhoma hi ndlela yo biha ka Zimri ni lebyi kumiweke hi Gehazi hikwalaho ko va ni makwanga?—Tinhlayo 25:6-8, 14, 15; 2 Tihosi 5:20-27.

¹⁰ Sathana a a ri ni xivangelo xo hlawuleka xo hlasela Vaisrayele va khale. Tsundzuka leswaku Mesiya a a ta huma eka rixaka rolero naswona hi yena loyi a a ta lovisa Sathana a tlhela a kombisa leswaku Yehovha u ni mfanelo yo fuma. (Genesa 3:15) Sathana a a lava leswaku Vaisrayele va nga amukeleki eka Xikwembu, hikwalaho u endle leswi a nga swi kotaka leswaku a va endla va dyoha. U nga anakanyi leswaku Sathana u n’wi twerile Davhida loko a endle vuoswi. U nga anakanyi leswaku u n’wi twele vusiwana Muxe loko a lahlekeriwe hi lunghelo ro nghena eTikweni leri Tshembisiweke. Entiyisweni Sathana u tsaka swinene loko a vona un’wana wa malandza ya Xikwembu a endla xidyoho lexikulu. Diyavulosi u tirhisa swiendlakalo swo fana ni sweswo leswaku a tlhontlha Yehovha.—Swivuriso 27:11.

11. Ha yini swi nga kanakanisi leswaku Sathana a a lava ku hlasela Sara?

¹¹ Sathana a a wu venga swinene ndyangu lowu Mesiya a a ta tswaleriwa eka wona. Hi xikombiso, anakanya hi leswi humeleleke endzhaku ka loko Yehovha a byele Abrahama leswaku a a ta va “tiko lerikulu.” (Genesa 12:1-3) Loko Abrahama na Sara va ri aEgipta, Faro u teke Sara a n’wi yisa endlwini yakwe naswona a a lava leswaku a va nsati wakwe. Hambiswiritano, Yehovha u sirhelele Sara naswona u n’wi kutsurile exiyin’weni lexi xo tika. (Hlaya Genesa 12:14-20.) Ku humelele nchumu lowu fanaka emutini wa Gerara loko Isaka a nga si velekiwa. (Genesa 20:1-7) Xana swi nga ha endleka leswaku Sathana hi yena a vangeke swilo swoleswo? Tsundzuka leswaku Sara a a sukele muti lowu fuweke wa Ura kutani a ya tshama ematendeni. Hikwalaho, xana Sathana a a lava ku n’wi ringa hi yindlu ya vuhosi yo saseka ya Faro ni ya Abimeleke? Xana Sathana a a anakanya leswaku Sara a a nga ta tshembeka eka nuna wakwe ni le ka Yehovha ivi a tekana ni yin’wana ya tihosi toleto? Bibele a yi hi byeli, kambe Diyavulosi a a ta tsaka swinene loko Sara a a lahlekeriwe hi lunghelo ro va xiphemu xa ndyangu lowu Mesiya a a ta huma eka wona. Sathana a a nga ta tivona nandzu nikatsongo loko vukati bya wansati yoloye lonene, ndhuma yakwe ni vuxaka byakwe na Yehovha a swi lo onhaka. Hakunene Sathana u ni tihanyi a tlhela a homboloka!

12, 13. (a) Sathana u swi kombise njhani leswaku u ni tihanyi endzhaku ka loko Yesu a velekiwile? (b) U anakanya leswaku Sathana u titwa njhani hi vantshwa lava rhandzaka Yehovha naswona va ringetaka ku N’wi tirhela namuntlha?

¹² Yesu u velekiwe endzhaku ka madzana ya malembe Abrahama a file. U nga anakanyi leswaku Sathana a a teka n’wana loyi tanihi loyi a sasekeke kumbe a ri la rhandzekaka. Sathana a a swi tiva leswaku n’wana loyi a a ta kula  ivi a va Mesiya la tshembisiweke. Yesu a a ri xirho xa nkoka xa mbewu ya Abrahama, naswona eku heteleleni a a ta “herisa mintirho ya Diyavulosi.” (1 Yohane 3:8) Xana Sathana a a ta swi teka ku ri tihanyi letikulu ku dlaya n’wana? Doo! A nga na mhaka ni leswinene kumbe leswo biha. Naswona u hatle a teka goza leswaku a ringeta ku dlaya Yesu loko a ha ri ntsongo. Njhani?

¹³ Loko Hosi Heroda a twe vangoma va swilo swa le mpfhukeni va vula leswaku ku velekiwe “hosi ya Vayuda,” u hlundzuke ngopfu naswona a a lava ku dlaya n’wana yoloye. (Matewu 2:1-3, 13) Hikwalaho u lerise leswaku ku dlayiwa vana hinkwavo va vafana va le Betlehema ni va le migangeni hinkwayo ya yona, lava a va sukela eka malembe mambirhi ku ya ehansi. (Hlaya Matewu 2:13-18.) Yesu a nga dlayiwanga loko ku yayarheriwa vana volavo, kambe xana leswi swi hi byela yini hi nala wa hina Sathana? Diyavulosi a nga byi teki byi ri bya nkoka vutomi bya vanhu. A nga khathali ni hi vana. Hakunene Sathana u fana ni “nghala leyi vombaka.” U nga rivali leswaku u ni tihanyi swinene!

14, 15. Sathana u ‘yi dlaye njhani mianakanyo ya lava nga riki vapfumeri’?

¹⁴ Ndlela yin’we ntsena leyi Sathana a nga hambukisaka vanhu ha yona leswaku va nga ha tirheli Yehovha Xikwembu xa hina xa rirhandzu, i ku va kanganyisa. (1 Yohane 4:8) Sathana u kanganyisa vanhu leswaku va nga “[khathali] hi xilaveko xa vona xa moya,” hi marito man’wana, a va swi xiyi leswaku va fanele va va ni vuxaka ni Xikwembu. (Matewu 5:3) Diyavulosi u ‘dlaye mianakanyo ya lava nga riki vapfumeri’ leswaku va nga wu voni ntiyiso malunghana na Yehovha.—2 Vakorinto 4:4.

¹⁵ Ndlela yin’wana leyikulu leyi Sathana a yi tirhisaka ku kanganyisa vanhu i vukhongeri bya mavunwa. Wa swi tiva leswaku Yehovha “[u lava] ku tinyiketela loku hlawulekeke.” (Eksoda 20:5) Hikwalaho anakanya ndlela leyi Sathana a tsakaka ha yona loko a vona vanhu va gandzela vakokwa wa vona lava feke kumbe swilo leswi tumbuluxiweke, hileswaku munhu un’wana ni un’wana kumbe nchumu wihi ni wihi ematshan’weni yo gandzela Yehovha. Khombo ra kona, ni vanhu vo tala lava anakanyaka leswaku vugandzeri bya vona bya amukeleka eka Xikwembu, entiyisweni va lawuriwa hi tidyondzo ta mavunwa ni mikhuva leyi nga pfuniki nchumu. Vaisrayele va le nkarhini wa Esaya a va ri exiyin’weni lexi fanaka. Yehovha u va vutisile a ku: “Ha yini mi tshamela ku hakela mali eka leswi nga riki xinkwa, naswona ha yini mi tikarhatela leswi nga enerisiki? Ndzi yingiseni kahle, mi dya leswinene, moya-xiviri wa n’wina wu kuma ntsako lowu heleleke emafurheni.”—Esaya 55:2.

16, 17. (a) Ha yini Yesu a byele Petro a ku: “Yana endzhaku ka mina, Sathana”? (b) Sathana a nga hi kanganyisa njhani leswaku hi tshika ku tshama hi xalamukile?

¹⁶ Sathana a nga kanganyisa ni malandza ya Yehovha lama hisekaka. Hi xikombiso, anakanya hi leswi endlekeke loko Yesu a byele vadyondzisiwa vakwe leswaku a a ta dlayiwa ku nga ri khale. Muapostola Petro, loyi a a rhandza Yesu u te: “Titsetselele, Hosi; khombo leri ri nga ka ri nga ku weli nikatsongo.” Yesu u byele Petro a ku: “Yana endzhaku ka mina, Sathana!” (Matewu 16:22, 23) Ha yini Yesu a vule  leswaku Petro i “Sathana”? Hikuva Yesu a a swi tiva leswi a swi ta n’wi humelela ku nga ri khale. Yesu a a ta fa tanihi gandzelo ra nkutsulo ku nga ri khale naswona a a ta kombisa leswaku Diyavulosi i muhembi. Lowu a wu ri nkarhi wa nkoka ematin’wini ya vanhu naswona a wu nga ri nkarhi wa leswaku Yesu a ‘titsetselela.’ Sathana a a ta va a tsake swinene loko Yesu a a tshike ku tshama a rindzile.

¹⁷ Makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma kwala nyongeni, hikwalaho na hina hi hanya enkarhini wa nkoka swinene. Sathana u lava leswaku hi ‘titsetselela,’ hi dzikisa mianakanyo ya hina eku endleni ka leswaku swilo swi hi fambela kahle emisaveni leyi. U lava hi rivala leswaku hi hanya emasikwini ya makumu kutani hi tshika ku tshama hi xalamukile. U nga swi pfumeleli sweswo swi endleka eka wena. Ku ri na sweswo, ‘tshama u rindzile.’ (Matewu 24:42) U nga pfuki u ma tshembile mavunwa ya Sathana ya leswaku makumu ma ha ri ekule kumbe a ma nge pfuki ma fikile.

18, 19. (a) Sathana a nga ringeta njhani ku hi xisa kutani a hi endla hi anakanya leswaku a hi faneriwi hi ku rhandziwa hi Yehovha? (b) Yehovha u hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi xalamukile?

¹⁸ Sathana u ringeta ku hi xisa ni hi ndlela yin’wana. U lava hi anakanya leswaku a hi faneriwi hi ku rhandziwa hi Yehovha ni leswaku Xikwembu a xi nge pfuki xi hi rivalerile swidyoho swa hina. Kambe wolawo i mavunwa ya Sathana. Anakanya hi mhaka leyi, i mani loyi entiyisweni a nga faneriwiki hi ku rhandziwa hi Yehovha? I Sathana. I mani loyi Xikwembu xi nga taka xi nga pfuki xi n’wi rivalerile? I Sathana. Kambe hina Bibele yi hi byela leswi: “Xikwembu a xi pfumali ku lulama lerova xi nga rivala ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombiseke hikwalaho ka vito ra xona.” (Vaheveru 6:10) Yehovha u swi teka swi ri swa nkoka swilo hinkwaswo leswi hi swi endlaka leswaku hi n’wi tsakisa, naswona ntirho lowu hi n’wi endlelaka wona a wu nge pfuki wu ve wa hava. (Hlaya 1 Vakorinto 15:58.) Hikwalaho u nga xisiwi hi mavunwa ya Sathana.

¹⁹ Hilaha hi swi voneke hakona, Sathana u ni matimba swinene, u ni tihanyi naswona wa kanganyisa. Hi nga n’wi hlula njhani nala loyi? Yehovha u hi nyika mpfuno. Rito rakwe ri hi byela hi tindlela leti Sathana a ti tirhisaka leswaku hi “tiva makungu yakwe.” (2 Vakorinto 2:11) Loko hi twisisa tindlela to hambanahambana leti Sathana a ti tirhisaka ku hi hlasela, swi ta hi olovela ku tshama hi xalamukile. Kambe a swi ringananga ku tiva ntsena tindlela leti Sathana a ti tirhisaka. Bibele yi ri: “Mi kaneta Diyavulosi, kutani u ta mi balekela.” (Yakobo 4:7) Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela swilo swinharhu leswi hi nga lwisanaka na Sathana eka swona kutani hi n’wi hlula.