1, 2. I yini lexi endlaka vanhu va hambana ni swiharhi?

BYONGO bya munhu byi hlawulekile. Hi xikombiso, vanhu va ni vuswikoti byo dyondza ririmi. Naswona ririmi ri endla hi kota ku hlaya, ku tsala, ku vulavula ni ku twisisa leswi hi swi twaka. Byi endla leswaku hi kota ku khongela ni ku yimbelela tinsimu hi dzunisa Yehovha. Swilo sweswo hinkwaswo swi hi endla hi hambana ni swiharhi. Vativi va sayense a va swi twisisi leswaku byongo byi swi kotisa ku yini ku endla swilo leswi swo hlamarisa.

² Vuswikoti bya hina byo tirhisa ririmi i nyiko leyi humaka eka Yehovha. (Pisalema 139:14; Nhlavutelo 4:11) U tlhele a hi nyika nyiko yin’wana leyi hi endlaka hi hambana ni swiharhi. Vanhu va vumbiwe hi “xifaniso xa Xikwembu.” Hi ni ntshunxeko wo tihlawulela, ku nga ntshunxeko wo kota ku tiendlela swiboho. Naswona hi nga tirhisa ririmi leswaku hi tirhela Yehovha hi tlhela hi n’wi dzunisa.—Genesa 1:27.

3. I yini lexi Yehovha a hi nyikeke xona leswaku hi ta tlhariha?

³ Yehovha u hi nyike Bibele leswaku a hi komba ndlela leyi hi nga n’wi tirhelaka ha yona hi tlhela hi n’wi dzunisa. Bibele ya  kumeka yi helerile kumbe yi nga helelanga hi tindzimi to tlula 2 800. Loko hi anakanyisisa hi leswi Bibele yi swi vulaka, hi nga sungula ku anakanya hi ndlela leyi Xikwembu xi anakanyaka ha yona. (Pisalema 40:5; 92:5; 139:17) Naswona mianakanyo ya Yehovha yi hi endla hi tlhariha naswona yi nga endla leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki.—Hlaya 2 Timotiya 3:14-17.

4. Swi vula yini ku anakanyisisa, naswona hi swihi swivutiso leswi nga ta hlamuriwa?

⁴ Ku anakanyisisa swi vula ku dzikisa mianakanyo eka nchumu wo karhi ni ku anakanya hi vuenti ni hi vukheta ha wona. (Pisalema 77:12; Swivuriso 24:1, 2) Hi vuyeriwa ngopfu loko hi anakanyisisa hi leswi hi swi dyondzaka hi Yehovha na Yesu. (Yohane 17:3) Exihlokweni lexi hi ta hlamula swivutiso leswi landzelaka: Hi nga hlaya njhani hi ndlela leyi nga ta endla leswaku swi hi olovela ku anakanyisisa? Hi nga anakanyisisa hi yini? Naswona i yini leswi nga hi pfunaka ku anakanyisisa nkarhi ni nkarhi hi tlhela hi swi tsakela?

5, 6. I yini leswi nga ku pfunaka ku tsundzuka ni ku swi twisisa kahle leswi u swi hlayeke?

⁵ Xana u tshame u swi xiya leswaku ku ni swilo swin’wana leswi u nga swi endlaka handle ko anakanya ha swona, swo tanihi ku hefemula, ku famba kumbe ku khandziya xikanyakanya? Khombo ra kona, minkarhi yin’wana u nga ha hlaya handle ko anakanya hi leswi u swi hlayaka. Kumbexana u nga ha sungula ku anakanya hi swilo swin’wana loko u ri eku hlayeni. U nga endla yini leswaku u sivela sweswo? I swa nkoka ku dzikisa mianakanyo eka leswi u swi hlayaka ni ku anakanyisisa hi leswi swi vulaka swona. Kutani loko u fika emakumu ka ndzimana kumbe xihlokwana loko u hlaya nkandziyiso wo karhi, yimanyana u anakanyisisa hi leswi wa ha ku swi hlayaka. Anakanya hi leswi u swi dyondzeke, ivi u tiyiseka leswaku u swi twisisa kahle.

⁶ Vativi va sayense va kume leswaku swa olova ku tsundzuka mhaka yo karhi loko u nga yi hlayeli embilwini, kambe u yi hlaya hi rito leri twalaka. Muvumbi wa hina wa yi tiva mhaka leyi, hi yona mhaka a byeleke Yoxuwa leswaku a hlaya buku ya Nawu “hi rito ra le hansi.” (Hlaya Yoxuwa 1:8.) Ku hlaya Bibele hi rito leri twalaka swi ta tlhela swi ku pfuna leswaku u nga kavanyeteki loko u ri karhi u hlaya naswona u ta tsundzuka swo tala leswi u swi hlayeke.

7. Hi wihi nkarhi lowunene wo anakanyisisa hi leswi u swi hlayeke eBibeleni? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁷ Swi lava matshalatshala lamakulu ku anakanyisisa ni ku dzikisa mianakanyo eka leswi hi swi hlayaka. Hi yona mhaka swi nga swinene ku anakanyisisa hi nkarhi lowu u nga karhalangiki naswona u ri endhawini leyi ku nga riki na pongo, laha ku nga riki na swilo swo tala leswi nga ku kavanyetaka. Loko mupisalema Davhida a xalamukile nivusiku emubedweni wakwe u anakanyisisile. (Pisalema 63:6) Yesu, loyi a a hetisekile, a a ya etindhawini  leti nga riki na pongo leswaku a ya anakanyisisa a tlhela a khongela.—Luka 6:12.

8. (a) I yini leswi hi nga anakanyisisaka ha swona? (b) Yehovha u titwa njhani loko hi vulavula ni van’wana ha yena?

⁸ Ku ni swilo swin’wana leswi u nga anakanyisisaka ha swona, ku engetela eka leswi u swi hlayaka eBibeleni. Hi xikombiso, loko u vona swilo swin’wana swo hlamarisa leswi tumbuluxiweke hi Yehovha, yimanyana ivi u tivutisa, ‘Xana leswi swi ndzi dyondzisa yini hi Yehovha?’ Handle ko kanakana sweswo swi ta ku susumetela ku khensa Yehovha hi xikhongelo. Naswona loko u ri ni van’wana, u ta susumeteleka ku va byela ndlela leyi u titwaka ha yona. (Pisalema 104:24; Mintirho 14:17) Yehovha wa swi vona naswona wa tsaka loko hi anakanyisisa, hi khongela hi tlhela hi vulavula ha yena ni van’wana. Bibele ya hi tiyisekisa yi ku: “Buku ya xitsundzuxo yi sungula ku tsariwa emahlweni ka yena yi tsaleriwa lava va chavaka Yehovha ni lava va anakanyaka hi vito ra yena.”—Malakiya 3:16.

9. (a) Pawulo u byele Timotiya leswaku a anakanyisisa hi yini? (b) I yini leswi hi nga anakanyisisaka ha swona loko hi lunghiselela ku ya ensin’wini?

⁹ Muapostola Pawulo u byele Timotiya ku anakanyisisa hi mavulavulelo yakwe, ndlela leyi a tikhomaka ha yona ni leswi a a swi dyondzisa swi va pfuneke ha yona van’wana. (Hlaya 1 Timotiya 4:12-16.) Na wena u nga anakanyisisa hi swilo leswi. Hi xikombiso, u fanele u anakanyisisa loko u lunghiselela ku  ya fambisa dyondzo ya Bibele. Anakanya hi xichudeni xa wena naswona ringeta ku kuma xivutiso kumbe xifaniso lexi nga ta xi pfuna ku endla nhluvuko. Loko u lunghiselela hi ndlela leyi ku ya fambisa tidyondzo ta Bibele, ripfumelo ra wena ri ta tiya naswona u ta va mudyondzisi wa Bibele wo antswa ni la hisekaka swinene. Nakambe u ta vuyeriwa loko u anakanyisisa u nga si ya ensin’wini. (Hlaya Ezra 7:10.) Kumbexana u nga hlaya ndzima ebukwini ya Mintirho leyi nga ku pfunaka leswaku u hiseka swinene ensin’wini. U nga tlhela u anakanyisisa hi tindzimana ta Bibele leti u kunguhateke ku ti hlaya hi siku rero ni minkandziyiso leyi u kunguhateke ku yi fambisa. (2 Timotiya 1:6) Anakanya hi vanhu va le nsin’wini ya n’wina ni leswi u nga swi vulaka leswi nga ta va endla va tsakela rungula ra wena. Loko u lunghiselela hi ndlela leyi, u ta kota ku tirhisa Bibele hi ndlela leyinene leswaku u chumayela van’wana.—1 Vakorinto 2:4.

10. Hi swihi swilo swin’wana leswinene leswi hi nga anakanyisisaka ha swona?

¹⁰ I yini swin’wana leswi u nga anakanyisisaka ha swona? Loko u tsala tinhla loko ku nyikeriwa nkulumo ya le rivaleni ni loko u ri etinhlengeletanweni, tinyike nkarhi wo ti pfuxeta. Loko u ri karhi u endla tano, tivutise, ‘Ndzi dyondze yini eRitweni ra Xikwembu ni le ka nhlengeletano ya xona?’ U nga tlhela u anakanyisisa hi rungula leri kumekaka eka magazini wa n’hweti yin’wana ni yin’wana wa Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! ni le ka minkandziyiso leya ha ku humesiwaka enhlengeletanweni. Loko u hlaya Buku Ya Lembe, yimanyana loko u heta ku hlaya ntokoto wo karhi, anakanyisisa ha wona leswaku wu ta ku khumba mbilu. Loko u hlaya minkandziyiso ya hina, u nga ha khwatihata tinhlankulu kumbe u tsala swo karhi hala tlhelo ka tluka ra nkandziyiso lowu u wu hlayaka. Leswi swi ta ku pfuna loko u lunghiselela ku ya endla riendzo ro vuyela, riendzo ra vurisi kumbe nkulumo. Xa nkoka swinene, loko u yimanyana kutani u anakanyisisa hi leswi u swi hlayeke, u endla leswaku rungula leri u ri hlayaka ri khumba mbilu ya wena naswona u ta kota ku khongela eka Yehovha u n’wi khensa hikwalaho ka swilo leswinene leswi u swi dyondzaka.

11. Hi yihi buku ya nkoka swinene leyi hi faneleke hi anakanyisisa ha yona, naswona hi ta vuyeriwa njhani loko hi endla tano? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹¹ I ntiyiso leswaku Bibele i buku ya nkoka swinene leyi hi faneleke hi anakanyisisa ha yona. Kambe ku vuriwa yini loko siku rin’wana u ta ka u nga pfumeleriwi ku va ni Bibele? * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) A nga kona munhu la nga ku sivelaka ku anakanyisisa hi  swilo leswi u swi nhlokohateke swo tanihi matsalwa lawa u ma rhandzaka swinene kumbe tinsimu ta Mfumo. (Mintirho 16:25) Naswona moya wa Xikwembu wu ta ku pfuna ku tsundzuka swilo leswi u swi dyondzeke, leswi nga ta ku pfuna ku tshama u tshembekile.—Yohane 14:26.

12. Hi yihi ndlela yin’wana leyi u nga kunguhataka ku hlaya Bibele ha yona siku ni siku?

¹² Hi yihi ndlela yin’wana leyi u nga kunguhataka ku hlaya Bibele ha yona siku ni siku? Kumbexana masiku man’wana evhikini u nga hlaya u tlhela u anakanyisisa hi ku hlaya ka Bibele ka vhiki ni vhiki ka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Masiku man’wana u nga hlaya eka Evhangeli ya Matewu, ya Marka, ya Luka ni ya Yohane ivi u anakanyisisa hi leswi Yesu a swi vuleke a tlhela a swi endla. (Varhoma 10:17; Vaheveru 12:2; 1 Petro 2:21) Nakambe hi ni buku leyi hlamuselaka swiendlakalo swa vutomi bya Yesu hi ku landzelelana ka swona. Buku leyi yi nga ku pfuna leswaku u vuyeriwa swinene loko u hlaya Tievhangeli.—Yohane 14:6.

13, 14. Ha yini swi ri swa nkoka swinene leswaku hi tshama hi ri karhi hi anakanya hi Yehovha na Yesu, naswona sweswo swi ta hi susumetela ku endla yini?

¹³ Ku anakanyisisa hi Yehovha na hi Yesu swi nga pfuna munhu leswaku a va Mukreste la wupfeke naswona a tshama a ri ni ripfumelo leri tiyeke. (Vaheveru 5:14; 6:1) Munhu loyi a hetaka nkarhi wutsongo a anakanya hi Xikwembu u ta heleriwa hi vuxaka bya yena na Yehovha hakatsongotsongo kumbe a hetelela a n’wi fularherile. (Vaheveru 2:1; 3:12) Yesu u hi lemukisile leswaku loko hi nga ri twi kumbe ku ri amukela Rito ra Xikwembu “hi mbilu yo xonga, leyinene,” a hi nge ri ‘hlayisi.’ Ku ri na sweswo, hi nga “hluriwa hi ku karhateka, rifuwo ni ntsako wa vutomi lebyi.”—Luka 8:14, 15.

¹⁴ Hikwalaho a hi yeni emahlweni hi anakanyisisa hi Bibele ivi hi tiva Yehovha ku antswa. Leswi swi ta hi susumetela ku tekelela timfanelo takwe ni vumunhu byakwe swinene. (2 Vakorinto 3:18) Hi nga ya emahlweni hi dyondza leswi engetelekeke hi Tata wa hina wa le tilweni kutani hi n’wi tekelela hilaha ku nga heriki. A ku na lunghelo ra ku tlula rolero!—Eklesiasta 3:11.

15, 16. (a) U vuyeriwa njhani hi ku anakanyisisa hi Yehovha na Yesu? (b) Ha yini minkarhi yin’wana swi nga ha tikaka ku anakanyisisa, kambe ha yini hi fanele hi tshama hi ri karhi hi ringeta?

¹⁵ Ku anakanyisisa hi Yehovha na Yesu swi hi pfuna leswaku hi tshama hi ri karhi hi hisekela ntiyiso. Ku hiseka ka wena ku ta khutaza vamakwenu ni vanhu lava u hlanganaka na vona ensin’wini. Naswona loko u anakanyisisa hi leswi Yehovha a ku endleleke swona hi ku lunghiselela gandzelo ra nkutsulo ra Yesu, u ta ya emahlweni u teka vuxaka bya wena ni Xikwembu byi ri bya nkoka. (Varhoma 3:24; Yakobo 4:8) Mark, makwerhu un’wana wa xinuna wa laha Afrika Dzonga loyi a heteke malembe manharhu a ri ekhotsweni hikwalaho  ka ripfumelo rakwe, u te: “Ku anakanyisisa ku nga fanisiwa ni riendzo ro tsakisa. Loko hi ya hi anakanyisisa hi swilo swa moya, hi ta ya hi dyondza swilo leswintshwa malunghana ni Xikwembu xa hina, Yehovha. Minkarhi yin’wana loko ndzi titwa ndzi helenyana matimba kumbe ndzi vilela hi swa le nkarhini lowu taka, ndzi teka Bibele kutani ndzi anakanyisisa hi ndzimana yo karhi. Sweswo swi ndzi endla ndzi rhulisa mbilu.”

¹⁶ Emisaveni leyi ku tele swilo leswi kavanyetaka lerova swa tika ku kuma nkarhi wo anakanyisisa hi Bibele. Patrick, makwerhu un’wana wa laha Afrika u te: “Mianakanyo ya mina yi fana ni bokisi ra poso leri teleke rungula ro hambanahambana, leri lavekaka ni leri nga lavekiki, leri faneleke ri hleriwa kahle siku ni siku. Loko ndzi ri karhi ndzi ri hlela, minkarhi yo tala ndzi va ni ‘miehleketo leyi ndzi karhataka,’ ivi ndzi boheka ku khongela eka Yehovha malunghana na yona ndzi nga si anakanyisisa hi mianakanyo leyi hlutekeke. Hambileswi ku endla sweswo swi nga ha tekaka nkarhinyana emahlweni ka ku va ndzi sungula ku anakanyisisa hi timhaka ta moya, ndzi titwa ndzi ri ekusuhi na Yehovha. Sweswo swi endla leswaku mianakanyo ya mina yi twisisa ntiyiso ku antswa.” (Pisalema 94:19) Hi vuyeriwa hi tindlela to tala loko hi hlaya hi tlhela hi anakanyisisa hi Bibele siku ni siku.—Mintirho 17:11.

17. U wu kuma rini nkarhi wo anakanyisisa?

¹⁷ Van’wana va pfuka nimixo swinene leswaku va hlaya, va anakanyisisa ni ku khongela. Van’wana va endla tano hi nkarhi wa vona wa swakudya swa ninhlikanhi. Kumbexana wena u kota ku hlaya Bibele nimadyambu kumbe loko u nga si ya eku etleleni. Van’wana va tsakela ku hlaya Bibele nimixo ivi va tlhela va yi hlaya loko va nga si ya eku etleleni. (Yoxuwa 1:8) Nchumu wa nkoka i ku ‘wu tirhisa hi vutlhari nkarhi wa wena,’ u tshika ku endla swilo leswi nga riki swa nkoka leswaku u ta anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu siku ni siku.—Vaefesa 5:15, 16.

18. Bibele yi va tshembisa yini lava anakanyisisaka hi Rito ra Xikwembu siku ni siku va tlhela va tirhisa leswi va swi dyondzaka?

¹⁸ Bibele yi tshembisa leswaku Yehovha u ta katekisa vanhu hinkwavo lava anakanyisisaka hi Rito rakwe va tlhela va ringeta hi matimba ku tirhisa leswi va swi dyondzaka. (Hlaya Pisalema 1:1-3.) Yesu u te: “Va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!” (Luka 11:28) Kambe xa nkoka swinene, ku anakanyisisa hi Rito ra Yehovha siku ni siku swi ta hi pfuna leswaku hi endla swilo hi ndlela leyi nga ta yisa ku dzuneka eka yena. Loko hi endla tano, Yehovha u ta hi nyika ntsako sweswi ni vutomi lebyi nga heriki emisaveni ya yena leyintshwa.—Yakobo 1:25; Nhlavutelo 1:3.