Aka Ndyangu Wa Wena Hi “Marito Lama Tsakisaka”

LOKO minete yin’wana ni yin’wana yi ri karhi yi hundza, David a a ya a hlundzuka swinene. Loko a ha rindze nsati wakwe emovheni, a a tshamela ku languta nkarhi eka wachi yakwe. Hi nkarhi lowu nsati wakwe Diane a nga huma hi wona endlwini, a a nga ha swi koti ni ku tikhoma hi ku hlundzuka.

U huwelerile a ku: “Ha yini u ndzi rindzisa nkarhi wo leha hi ndlela leyi? Minkarhi hinkwayo u na vulongeta! Ha yini u nga ringeti ku heta swilo hi nkarhi hambi ko va siku rin’we ntsena?”

Marito wolawo ya pfatlanye mbilu ya Diane. U tsutsumele endlwini a ri karhi a khavaxela mihloti. Hi nkarhi wolowo, David u xiye leswaku ndlela leyi a anguleke ha yona a yi hoxile. Ku hlundzuka kakwe ku lo nyanyisa timhaka ntsena. Xana a a ta endla yini sweswi? U time movha, a hefemulela ehenhla kutani a landza nsati wakwe endlwini a ri karhi a famba hi ku nonoka.

Xikombiso lexi xi kombisa mhaka leyi endlekaka hakunene, a swi tano ke? Xana u tshame u twa onge a wu fanele u nga ma vulanga marito lawa u ma vuleke? Loko hi vulavula handle ko rhanga hi ku ehleketa, hakanyingi hi vula mhaka leyi endzhaku hi tisolaka ha yona. Swi fanerile leswi Bibele yi nge: “Mbilu ya lowo lulama ya anakanyisisa leswaku a ta hlamula.”​—Swivuriso 15:28.

Kambe swi nga tika ku rhanga hi ehleketa kahle hi nga si vulavula, ngopfu-ngopfu loko hi hlundzukile, hi chuhile kumbe hi twisiwe ku vava. Ngopfu-ngofu loko hi ringeta ku hlamusela swirho swa ndyangu ndlela leyi hi titwaka ha yona, hi nga tikuma hi swi sola-sola ngopfu. Sweswo swi nga ha swi twisa ku vava kumbe swi pfuxa timholovo.

Hi nga endla yini leswaku ku va ni vuyelo lebyinene? Xana hi nga ku lawula njhani ku hlundzuka ka hina? Hi nga kuma switsundzuxo leswi pfunaka eka Solomoni mutsari wa tibuku tin’wana ta Bibele.

Anakanyisisa Hi Leswi U Nga Ta Swi Vula Ni Ndlela Leyi U Nga Ta Swi Vula Ha Yona

Hilaha Solomoni mutsari wa buku ya Bibele ya Eklesiasta a tsaleke hakona hi ndlela leyi a a titwa ha yona hi vuhava bya vutomi, swi le rivaleni leswaku mhaka leyi a yi n’wi karhata swinene. U te: “Ndzi venge vutomi.” Kasi siku rin’wana u vule leswaku vutomi i “vuhava lebyikulu.” (Eklesiasta 2:17; 12:8) Kambe, buku ya Eklesiasta a yo vulavula ntsena hi ku karhateka ka Solomoni. U vone swi nga fanelanga ku vulavula ntsena hi swilo swo biha swa vutomi. Loko buku leyi yi gimeta, Solomoni u vule leswaku “a a lava ku kuma marito lama tsakisaka ni ku tsala marito lama lulameke ya ntiyiso.” (Eklesiasta 12:10) Bibele yin’wana yi vula leswaku u “ringete ku hlamusela swilo leswi hi ndlela leyinene ngopfu ni leyi pakanisaka swinene.”​—Contemporary English Version.

Swi le rivaleni leswaku Solomoni u xiye leswaku a a fanele a lawula ndlela leyi a a titwa ha yona. Entiyisweni a a tshamela ku tivutisa leswi: ‘Xana leswi ndzi kunguhataka ku swi vula i ntiyiso hakunene kumbe swa pakanisa? Loko ndzi tirhisa marito lawa, xana van’wana va ta ma tsakela ni ku ma amukela?’ Ku lavisisa ka yena “marito lama tsakisaka” swi n’wi pfune  ku lawula ndlela leyi a a titwa ha yona leswaku yi nga pfilunganyi miehleketo yakwe.

Hikwalaho ka ku tikarhata ka yena, buku ya Eklesiasta a ko va buku leyi tsariweke hi vutshila lebyikulu ntsena kambe yi tlhela yi va xihlovo xa vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu malunghana ni xikongomelo xa vutomi. (2 Timotiya 3:16, 17) Ku va Solomoni a vulavule hi mhaka leyi a yi n’wi karhata swinene, xana swa hi pfuna leswaku hi vulavula kahle ni varhandziwa va hina? Xiya xikombiso lexi.

Dyondza Ku Lawula Ndlela Leyi U Titwaka Ha Yona

Hi xikombiso, a hi nge mufana u vuya ekaya a huma exikolweni a khome ripoto ya yena naswona a vonaka a nga tsakanga. Tata wakwe u languta nxaxamelo wa tidyondzo kutani a xiya leswaku u feyile yin’wana ya tidyondzo teto. Tata wakwe u nambe a hlundzuka, a tsundzuka minkarhi yo tala leyi mufana loyi a a nga tsali ntirho wakwe wa xikolo lowu a a fanele a wu endla ekaya. Tata wakwe a a twa onge a ngo namba a ku: “Wa loloha! Loko wo hambeta u endla hi ndlela leyi, a wu nge pfuki u humelerile evuton’wini!”

Emahlweni ko va Tatana a pfumelela ku hlundzuka kakwe ku n’wi endla a hlamula hi ndlela yoleyo, i swa nkoka leswaku a tivutisa, ‘Xana leswi ndzi swi ehleketaka i ntiyiso hakunene?’ Xivutiso lexi xi nga n’wi pfuna leswaku ndlela leyi a titwaka ha yona yi nga n’wi siveli ku languta mhaka hi ndlela leyinene. (Swivuriso 17:27) Xana hakunene mufana loyi a a nga ta humelela evuton’wini byakwe hinkwabyo hikwalaho ka leswi a feyileke dyondzo yin’we ntsena? Xana mufana loyi a a loloha eka swilo hinkwaswo kumbe a a loloha ntsena ku tsala ntirho wakwe wa xikolo hikwalaho ka leswi dyondzo ya kona a yi n’wi tikela? Bibele yi tshamela ku kandziyisa nkoka wa ku va ni langutelo lerinene ni leri twisisekaka hi timhaka. (Tito 3:2; Yakobo 3:17) Leswaku mutswari a khutaza n’wana wakwe u fanele a vulavula “marito lama lulameke ya ntiyiso.”

Lavisisa Marito Lamanene

Hi ku hatlisa loko Tatana se a hlawule leswi a nga swi vulaka, a nga tivutisa, ‘Xana marito lawa ndzi nga ma veka hi ndlela yihi leyi n’wana wa mina a nga ta yi tsakela ni ku yi amukela?’ Ina, ku hlawula marito lamanene a hi matlangwana. Kambe vatswari va fanele va tsundzuka leswaku vantshwa hakanyingi va ni mboyamelo wa leswaku leswi va nga hetisekangiki swi vula leswaku a va pfuni nchumu. Ku tsandzeka ka vona kumbe ku tsana ka vona va nga ha ku hundzeleta kutani va sungula ku tilangutela ehansi. N’wana a nga ha khorwiseka leswaku a nga pfuni nchumu loko mutswari wakwe a n’wi hlundzukela. Vakolosa 3:21 yi ri: “Mi nga dyisi vana va n’wina mbitsi, leswaku va nga heli mbilu.”

Xiga lexi nge “minkarhi hinkwayo” ni lexi nge “a wu si tshama” hakanyingi swi hundzeleta timhaka. Loko mutswari a ku, “A wu nge pfuki u pfune nchumu,” n’wana a nge he swi koti ku vuyisa xindzhuti lexi a a ri na xona. Loko minkarhi yo tala n’wana a tshamela ku byeriwa marito wolawo yo sapatela, a nga ha sungula ku tivona a nga pfuni nchumu. Hakunene, marito wolawo a mo heta matimba ntsena kambe ni leswi ma swi vulaka a hi ntiyiso.

Hakanyingi swa pfuna swinene ku vulavula hi swilo leswinene eka xiyimo xin’wana ni xin’wana. Tatana loyi ku vulavuriweke ha yena eka xikombiso xa hina a nga ha vula marito yo fana ni lawa: “N’wananga, ndza swi vona leswaku u khunguvanyekile hikwalaho ka leswi u feyileke yin’wana ya tidyondzo ta wena. Kambe ndza swi tiva leswaku hi ntolovelo u tirha hi matimba entirhweni wa wena wa xikolo. Kutani a hi vulavule hi dyondzo leyi u yi feyileke ivi hi vona ndlela leyi hi nga swi tlhantlhaka ha yona swiphiqo swihi na swihi leswi u nga ha vaka u langutana na swona.” Leswaku Tatana a kuma ndlela leyinene yo pfuna n’wana wakwe, a nga ha tlhela a vutisa swivutiso swo karhi ku vona loko ku ri ni swiphiqo swihi na swihi leswikulu.

Swi le rivaleni leswaku ndlela yo tano ya musa ni ya vutswatsi yo vulavurisana ni n’wana yi nga pfuna swinene ku tlula ku n’wi hlundzukela. Bibele ya hi tiyisekisa: “Marito lamanene . . . ma tsokombela eka moya-​xiviri naswona ma hanyisa marhambu.” (Swivuriso 16:24) Entiyisweni vana, hambi ku ri swirho hinkwaswo swa ndyangu swi kula kahle loko swi tshama endyangwini lowu nga ni ku rhula ni rirhandzu.

“Nomu Wu Vulavula Leswi Mbilu Yi Taleke Swona”

Ehleketa hi nuna loyi a boxiweke eka xikombiso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi. Xana a swi ta va swi nga antswanga loko a a lo tinyika nkarhi wo lavisisa “marito lama tsakisaka” ya ntiyiso ematshan’weni yo namba a holovela nsati wakwe? Nuna loko a ri eka xiyimo xo tano u fanele a tivutisa:  ‘Hambiloko nsati wa mina a fanele a tikarhatela ku endla swilo hi nkarhi, xana i ntiyiso hakunene leswaku minkarhi hinkwayo u va ni vulongeta? Xana lowu i nkarhi lowunene wo vulavula hi leswi a tsandzekaka eka swona? Xana ku n’wi hlundzukela ni ku n’wi sola-sola swi nga n’wi endla a lava ku antswisa?’ Loko hi tivutisa swivutiso swo tano swi nga hi pfuna ku papalata ku va twisa ku vava handle ko swi xiya lava hi va rhandzaka.​—Swivuriso 29:11.

Kambe, xana hi nga endla yini loko mabulo lawa hi vaka na wona endyangwini ma tshamela ku pfuxa timholovo? Hi nga ha boheka ku anakanyisisa hi vuenti, hi kambisisa leswaku marito lawa hi hlawulaka ku ma vula ma nga va ni vuyelo byihi. Leswi hi swi vulaka, ngopfu-ngopfu loko hi vavisekile kumbe hi tshikilelekile, swi nga ha vula swo tala malunghana ni leswi entiyisweni hi nga swona endzeni. Yesu u te: “Nomu wu vulavula leswi mbilu yi taleke swona.” (Matewu 12:34) Hi marito man’wana, marito ya hina hakanyingi ma kombisa miehleketo ya hina leyi dzikeke, ku navela ka hina ni langutelo ra hina.

Xana langutelo ra hina hi vutomi ra twisiseka naswona i rinene? Kutani ndlela hi vulavulaka ha yona ni timhaka leti hi vulavulaka ha tona swi ta swi kombisa sweswo. Xana hi sindzisa leswaku swilo swi endliwa hi ndlela ya hina, hi heleriwe hi ntshembo kumbe ha sola-sola? Loko swi ri tano, hi nga heta van’wana matimba hi leswi hi swi vulaka kumbe hi ndlela leyi hi swi vulaka ha yona. Hi nga ha va hi nga swi xiyi leswaku leswi hi swi ehleketaka kumbe leswi hi swi vulaka a swi khutazi. Hi nga ha pfumela leswaku ndlela leyi hi langutaka swilo ha yona i yinene. Kambe hi fanele hi tivonela leswaku hi nga tixisi.​—Swivuriso 14:12.

Lexi tsakisaka hileswaku hi ni Rito ra Xikwembu. Bibele yi nga hi pfuna ku kambisisa miehleketo ya hina ku vona loko yi lulamile ni loko yi lava ku lulamisiwa. (Vaheveru 4:12; Yakobo 1:25) Ku nga khathariseki vumunhu lebyi hi tswariweke hi ri na byona kumbe ndlela leyi hi kurisiweke ha yona, hinkwerhu ka hina hi nga hlawula ku cinca ndlela leyi hi ehleketaka ha yona ni leyi hi endlaka swilo ha yona loko hakunene hi tiyimisele ku endla tano.​—Vaefesa 4:23, 24.

Handle ko tirhisa Bibele ntsena, hi nga endla xo karhi ku kambisisa ndlela leyi hi vulavulaka ha yona ni van’wana. Vutisa van’wana. Hi xikombiso, vutisa munghana wa wena wa vukati kumbe vana va wena leswaku va ku byela ntiyiso malunghana ni ndlela leyi mavulavulelo ya wena ma nga xiswona. Vulavula ni munghana wa wena la wupfeke loyi a ku tivaka kahle. Swi ta lava u titsongahata leswaku u ta amukela leswi va swi vulaka ni ku endla mindzulamiso yihi na yihi leyi nga ha lavekaka.

Rhanga U Ehleketa U Nga Si Vulavula!

Eku heteleleni, loko hakunene hi lava ku papalata ku vavisa van’wana hi mavulavulelo ya hina, hi fanele hi endla leswi Swivuriso 16:23 yi swi vulaka: “Vanhu lava nga ni ku twisisa va rhanga va ehleketa va nga si vulavula; kutani leswi va swi vulaka swa khorwisa swinene.” (Today’s English Version) A hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku lawula ndlela leyi hi titwaka ha yona. Kambe loko hi lava ku twisisa van’wana ematshan’weni yo va hehla kumbe ku va chicha xiyimo, swi nga ha olova ku kuma marito lama faneleke yo tiphofula.

I ntiyiso leswaku ku hava ni un’we wa hina la hetisekeke. (Yakobo 3:2) Minkarhi yin’wana hinkwerhu hi vulavula handle ko anakanya. (Swivuriso 12:18) Kambe hi ku pfuniwa hi Rito ra Xikwembu hi nga dyondza ku rhanga hi ehleketa hi nga si vulavula ni ku rhangisa swilaveko swa van’wana emahlweni ka swa hina ni ndlela leyi va titwaka ha yona. (Vafilipiya 2:4) A hi tiyimiseleni ku lavisisa “marito lama tsakisaka” ya ntiyiso, ngopfu-ngopfu loko hi vulavula ni swirho swa ndyangu. Kutani mavulavulelo ya hina a ma nge va twisi ku vava lava hi va rhandzaka kambe ma ta va horisa ni ku va aka.​—Varhoma 14:19.

[Xifaniso eka tluka 12]

U nga swi papalata njhani ku vula swilo leswi endzhaku u nga ta tisola ha swona?