Leswi Yehovha A Swi Vulaka Ka Ha Ri eMahlweni Swa Hetiseka

“HI MINA Loyi a nga ni Vukwembu kutani a ku na Xikwembu xin’wana, kumbe la fanaka na mina; Loyi a vulaka ka ha ri eku sunguleni leswi nga ta humelela emakumu, ku sukela khale swinene a vula leswi nga si tshamaka swi endliwa.” (Esaya 46:9, 10) Marito wolawo ma vuriwe hi Yehovha, loyi a kotaka ku vula ka ha ri emahlweni swilo leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka hi ndlela leyi pakanisaka.

Emisaveni hinkwayo swa tiveka leswaku munhu wa tsandzeka ku vula hi ndlela leyi pakanisaka ka ha ri emahlweni swilo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka. Hikwalaho mhaka ya leswaku Bibele i buku ya vuprofeta swi fanele swi susumetela vanhu hinkwavo lava lavaka ku tiva ntiyiso ku lavisisa leswi Bibele yi swi vulaka swa leswaku yi tsariwe hi Xikwembu. A hi kambisiseni vuprofeta byin’wana bya Bibele lebyi se byi hetisekeke.

Matiko Ya Khale

Xikwembu xi vule ka ha ri emahlweni leswaku muti wa Babilona, wa Edomu, wa Mowabu ni wa Amone, a yi ta loviseriwa makumu. (Yeremiya 48:42; 49:17, 18; 51:24-26; Obadiya 8, 18; Sofaniya 2:8, 9) Leswi vanhu va matiko wolawo va nga ha riki kona swi kombisa ku pakanisa ka Rito ra Xikwembu ra vuprofeta.

Ina, munhu a nga ha vula leswaku munhu wihi na wihi a nga vhumbha leswaku tiko ro karhi ku nga khathariseki leswaku ri ni matimba ku fikela kwihi, ri ta hetelela ri lovisiwile ri nga ha vi kona. Kambe sweswo swi honisa mhaka ya nkoka ya leswaku Bibele yi hlamusela vuxokoxoko byo tala. Hi xikombiso, yi hlamusele vuxokoxoko byo tala malunghana ni ndlela leyi muti wa Babilona a wu ta hluriwa ha yona. Bibele yi profete leswaku muti lowu a wu ta hluriwa hi Vameda, ni leswaku masocha lama nga ta hlasela a ma ta rhangeriwa hi Korexe naswona milambu leyi a yi sirhelela muti lowu a yi ta omisiwa.​—Esaya 13:17-19; 44:27–45:1.

A hi minkarhi hinkwayo laha Bibele yi profeteke leswaku matiko kumbe vanhu lava a va ta hluriwa, a va ta loviseriwa makumu. Ku hambana ni sweswo, loko Xikwembu xi vule ka ha ri emahlweni hi ta ku hluriwa ka muti wa Yerusalema hi Vababilona, xi vule leswaku muti wolowo a wu ta tlhela wu pfuxetiwa ku nga khathariseki leswi muti wa Babilona a wu dume hi ku ka wu nga ma ntshunxi mahlonga ya wona. (Yeremiya 24:4-7; 29:10; 30:18, 19) Leswi swi hetisekile, kutani xitukulwana xa Vayuda xi hambete xi va kona ku fikela namuntlha.

 Ku tlula kwalaho, Yehovha u vule ka ha ri emahlweni leswaku tiko ra Egipta a ri ta hluriwa tanihi mfumo wa misava kambe “endzhaku ka sweswo ku ta tshamiwa eka [rona] ku fana ni le masikwini ya khale.” Hi ku famba ka nkarhi, mfumo lowu wa khale a wu ta va “mfumo lowu nga ehansi.” (Yeremiya 46:25, 26; Ezekiyele 29:14, 15) Ni sweswo swi hetisekile. Ku engetela kwalaho, Yehovha u vule ka ha ri emahlweni leswaku tiko ra Grikiya a ri ta hluriwa tanihi mfumo wa misava, kambe a nga vulanga leswaku tiko rero a ri ta loviseriwa makumu. Hi dyondza yini malunghana ni ku nyamalala ka matiko lawa Yehovha a vuleke ka ha ri emahlweni leswaku ma ta loviseriwa makumu ni ku pona ka matiko man’wana lawa a nga vulangiki leswaku ma ta loviseriwa makumu? Hi dyondza leswaku Rito ra Xikwembu ri ni vuprofeta lebyi pakanisaka ni lebyi tshembekaka.

Vuxokoxoko Lebyi Hlamarisaka

Hilaha swi boxiweke hakona laha henhla, Yehovha u hlamusele vuxokoxoko byo tala malunghana ni ndlela leyi muti wa Babilona a wu ta lovisiwa ha yona. Hilaha ku fanaka, loko buku ya Ezekiyele yi profeta hi ta ku lovisiwa ka muti wa Tiri, yi vule leswaku maribye ya wona ni leswi endliweke hi mintsandza ni ritshuri ra wona a swi ta vekiwa “exikarhi ka mati.” (Ezekiyele 26:4, 5, 12) Vuprofeta lebyi byi hetiseke hi 332 B.C.E. loko Alekzanda Lonkulu a lerise vuthu rakwe leswaku ri tirhisa maribye ni mintsandza ya muti wolowo lowu hluriweke ku aka buloho ro ya exiphen’wini xa muti wa Tiri lexi nga xihlala lexi na xona xi lovisiweke hi nkarhi wolowo.

Vuprofeta lebyi tsariweke eka Daniyele 8:5-8, 21, 22 na 11:3, 4 na byona byi ni vuxokoxoko lebyi hlamarisaka malunghana ni “hosi ya Grikiya” leyi a yi tlharihile hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. Mufumi loyi a a ta dlayiwa hi nkarhi lowu mfumo wakwe a wu ri ni matimba swinene, naswona mfumo wakwe a wu ta aviwa wu va swiphemu swa mune kambe a wu nga ta averiwa vana vakwe. Endzhaku ka malembe lama tlulaka 200 vuprofeta lebyi byi tsariwile, mufumi yoloye wa matimba u ve Alekzanda Lonkulu. Matimu ma hi byela leswaku u fe hi xitshuketa naswona mfumo wakwe wu hetelele wu averiwa tindhuna takwe ta mune​—ku nga ri vana vakwe.

Vaxopaxopi va vule leswaku vuprofeta lebyi byi fanele byi tsariwe endzhaku ka loko mhaka leyi yi endlekile. Kambe tlhela u languta mhaka leyi nga  ebukwini ya Daniyele leyi tshahiweke laha henhla. Loko u yi teka yi ri vuprofeta, vuxokoxoko bya kona bya hlamarisa. Kambe loko u yi teka yi ri matimu lama endliwaka onge i vuprofeta, swi le rivaleni leswaku vuxokoxoko bya wona a byi helelanga. Loko mukanganyisi loyi a hanyeke endzhaku ka ku fa ka Alekzanda a a ringeta ku tsakisa vahlayi hi matimu lama endliwaka onge i vuprofeta, ha yini a nga vulanga leswaku endzhaku ka loko Alekzanda a ha ku fa, vana vakwe vambirhi a va ta ringeta ku simeka mimfumo ya vona kambe a va ta dlayiwa? Ha yini a nga boxaka leswaku a ku ta hundza malembe yo tala emahlweni ko va tindhuna hinkwato ta mune ti tisimekela mimfumo ya tona etindhawini to hambana ta mfumo wa Alekzanda? Ina, ha yini a nga ri boxanga vito ra hosi leyikulu ni mavito ya tindhuna takwe ta mune?

Mhaka ya leswaku vuprofeta bya Bibele byi tsariwe endzhaku ka loko swiendlakalo swa kona leswi profetiweke swi endlekile i dyondzo ya khale kambe leyi ku nga riki na vumbhoni byo yi seketela, leyi dyondzisiwaka hi lava gimeteke hileswaku ku vula ka ha ri emahlweni swilo leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka i nchumu lowu nga kotekiki, handle ko va va rhanga hi ku kambisisa vumbhoni bya kona. Leswi va alaka ku pfumela leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu, va boheka ku hlamusela xin’wana ni xin’wana hi ku ya hi langutelo ra munhu. Nilokoswiritano, Xikwembu xi byi huhutele hi vutlhari vuxokoxoko lebyi ringaneke bya vuprofeta ku kombisa leswaku hi xona mutsari wa vuprofeta bya Bibele. *

Vuprofeta bya Bibele byi nga tiyisa ripfumelo ra wena loko u tinyika nkarhi wo anakanyisisa hi byona ni ku hetiseka ka byona. Ha yini u nga tivekeli pakani yo dyondza hi vuprofeta bya Bibele? Tichati leti nga eka matluka 343 ku ya eka 346 ya buku leyi nge, “Matsalwa Hinkwawo Ma Huhuteriwe Hi Xikwembu Naswona Ma Pfuna” ti nga ha ku pfuna emhakeni leyi. * Loko u landzela xiringanyeto lexi, xi landzele hi xikongomelo xo lava ku tiyisa ripfumelo ra wena. U nga hatliseli ku heta rungula leri u ri hlayaka. Ematshan’weni ya sweswo, anakanyisisa hi mhaka ya leswaku xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha a xi vulaka ka ha ri emahlweni xa hetiseka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi/Xifaniso eka tluka 24]

MISINYA YA MILAWU YA MAHANYELO

Hi leyi mhaka yin’wana leyi u nga anakanyisisaka ha yona. Xikwembu lexi vuleke ka ha ri emahlweni hi ndlela leyi pakanisaka hi ta ku humelela ni ku wa ka mimfumo ya misava, xi tlhela xi va Xihlovo xa misinya ya milawu ya Bibele ya mahanyelo. Yin’wana ya yona hi leyi landzelaka:

U tshovela leswi u swi byaleke.​—Vagalatiya 6:7.

Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.​—Mintirho 20:35.

Ntsako wu tisiwa hi ku enerisa swilaveko swa ku lava ku tiva Xikwembu ni ku xi gandzela.​—Matewu 5:3.

Loko u tirhisa misinya leyi ya milawu evuton’wini bya wena u nga tiyiseka leswaku yi ta ku tisela ntsako.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 22]

Rito ra Xikwembu ri profeta hi ta ku loviseriwa makumu ka matiko lawa . . .

EDOMU

BABILONA

. . . kambe ku nga ri lawa

GRIKIYA

EGIPTA

[Swihlovo Swa Kona]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

WHO photo by Edouard Boubat

[Xifaniso eka tluka 23]

Alekzanda Lonkulu