Masa Ya Makhatoliki​—Kahle-kahle Yi Vula Yini?

EMISAVENI hinkwayo vanhu va tlangela xiendlakalo lexi nkarhi na nkarhi—kumbexana minkarhi yo hlayanyana elembeni, vhiki ni vhiki hambi ku ri siku ni siku. Kambe xiendlakalo lexi xi vuriwa xihundla xa ripfumelo naswona vanhu vo tala lava xi tlangelaka va vula leswaku a va xi twisisi. Vanhu va xi teka xi ri lexi kwetsimaka naswona xi ri singita.

Xiendlakalo lexi i Masa ya kereke ya Khatoliki laha muprista a khongelelaka xinkwa ni vhinyo kutani a rhamba vandlha leswaku ri amukela Kreste eka Ntwanano wo Kwetsima. * Mupapa Benedict wa vu-16 u vule leswaku nkhuvo lowu i “xiphemu xa nkoka swinene eka ripfumelo ra hina Makhatoliki.” A hi khale ngopfu kereke ya Khatoliki yi tlangele “Lembe ra Masa” tanihi matshalatshala yo pfuna vanhu leswaku “va pfuxeta ripfumelo ra vona eka Masa.”

Hambi ku ri Makhatoliki lawa swi ma tikelaka ku hlayisa milawu yin’wana ya ripfumelo ra wona, ma xi hisekela xiendlakalo lexi. Hi xikombiso, eka xitsalwana xa sweswinyana xa le ka magazini wa Time, wansati un’wana wa Mukhatoliki la hlamuseriweke tanihi loyi a ha riki muntshwa la nga ni mavonelo lamantshwa yo endla swilo, u tsale a ku: “Ku nga khathariseki leswi hina hi swi ehleketaka malunghana ni milawu ya kereke ya Khatoliki, ha ha khomelela eka swilo leswi hi hlanganisaka eka vukhongeri bya Khatoliki: ku nga ku tinyiketela ka hina eku tlangeleni ka Masa.”

Kambe Masa i yini? Xana ku languteriwe leswaku valandzeri va Kreste va yi tlangela? A hi rhangeni hi ku kambisisa ndlela leyi xiendlakalo lexi xa Masa xi sunguleke ha yona. Kutani hi kona hi nga ta kambisisa xivutiso xa nkoka ngopfu lexi nge: Xana kahle-kahle Masa yi fambisana ni Xilalelo lexi simekiweke hi Yesu Kreste eka malembe ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke?

Masa Ni Vukhongeri Lebyi Tivulaka Bya Vukreste

Swa olova ku vona leswaku ha yini Masa ya Makhatoliki yi tekiwa yi ri singita. Nkarhi wo hlawuleka eka xiendlakalo lexi hiloko muprista a endla xikhongelo xa Masa emahlweni ko nyika vandlha xinkwa ni vhinyo. Hi ku ya hi buku ya Makhatoliki, hi nkarhi wolowo “matimba ya marito ni xiendlo xa Kreste ni matimba ya Moya lowo Kwetsima” swi endla miri ni ngati ya Yesu swi va “nyiko yo kwetsima.” (Catechism of the  Catholic Church) Endzhaku ka loko muprista a dye xinkwa a tlhela a nwa vhinyo, u rhamba lavo tshembeka leswaku va amukela Ntwanano, hakanyingi hi ku dya xinkwa ntsena.

Kereke ya Khatoliki yi dyondzisa leswaku xinkwa ni vhinyo swi hundzuka hi ndlela ya singita swi va miri ni ngati ya xiviri ya Kreste. Dyondzo leyi yi sungule hakatsongo-tsongo naswona rito leri hlamuselaka ku hundzuka koloko ka xinkwa ni vhinyo ri sungule ku tirhisiwa ximfumo ro sungula hi lembe-xidzana ra vu-13. Eminkarhini ya Tsima ra Maprotestente ro Lwela Fambiselo Lerintshwa eKerekeni ya Khatoliki, ku soriwe timhaka tin’wana ta Masa ya Makhatoliki. Martin Luther a a nga pfumeli eka dyondzo ya leswaku xinkwa ni vhinyo swi hundzuka miri ni ngati ya xiviri ya Kreste kambe a a pfumela eka dyondzo ya leswaku xinkwa ni vhinyo swi pfangane ni miri ni ngati ya Kreste hi nkarhi wolowo. Ku hambana exikarhi ka tidyondzo leti ka tika ku ku twisisa. Luther u dyondzise leswaku eka xinkwa ni le ka vhinyo ku va ni miri swin’we ni ngati ya Yesu ya xiviri, ku nga ri leswaku swa hundzuka swi va miri ni ngati ya xiviri ya Yesu.

Hi ku famba ka nkarhi, ku tlhele ku va ni ku hambana kun’wana exikarhi ka vukhongeri lebyi tivulaka bya Vukreste malunghana ni nhlamuselo ya Masa, maendlelo ya yona swin’we ni leswaku a yi ta tlangeriwa kangani. Nilokoswiritano, hi ndlela yo karhi xiendlakalo lexi xi hambete xi va xa nkoka swinene eka vukhongeri lebyi tivulaka bya Vukreste. Kambe, xana a xi ri njhani Xilalelo xo sungula lexi simekiweke hi Yesu?

Ku Simekiwa Ka “Xilalelo Xa Hosi”

Yesu hi byakwe u simeke “xilalelo xa Hosi” kumbe Xitsundzuxo xa rifu rakwe. (1 Vakorinto 11:20, 24) Hambiswiritano, xana u sungule xiendlakalo lexi nga twisisekiki laha vadyondzisiwa vakwe entiyisweni a va ta dya miri wakwe ni ku nwa ngati yakwe?

Yesu a ha ku heta ku tlangela Paseka ya Xiyuda kutani a hlongola Yudasi Iskariyota, muapostola loyi a a ta n’wi xenga ku nga ri khale. Matewu, ku nga un’wana wa vaapostola va 11 lava a va ri kwalaho, u vike a ku: “Loko va ri karhi va dya, Yesu a teka xinkwa, loko a nkhensile, a xi phema ivi a nyika vadyondzisiwa, a ku: ‘Tekani, mi dya. Leswi swi vula miri wa mina.’ Nakambe, a teka xinwelo, loko a nkhensile, a va nyika xona, a ku: ‘Nwanani eka xona, hinkwenu ka n’wina; hikuva leswi swi vula “ngati ya ntwanano” ya mina, leyi nga ta halateriwa vo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho.’”—Matewu 26:26-28.

Eka Yesu ni le ka malandza hinkwawo ya Xikwembu, ku khongelela swakudya a ku ri mukhuva wa vona wa siku ni siku. (Deteronoma 8:10; Matewu 6:11; 14:19; 15:36; Marka 6:41; 8:6; Yohane 6:11, 23; Mintirho 27:35; Varhoma 14:6) Xana xi kona xivangelo xo pfumela leswaku loko Yesu a khongelele xinkwa ni vhinyo, u endle ni singita a swi hundzula swi va nyama ni ngati yakwe ya xiviri leswaku valandzeri vakwe va swi dya?

Xana “Leswi Swi Vula” Kumbe “Leswi I”?

I ntiyiso leswaku Tibibele tin’wana ti hundzuluxela marito ya Yesu hi ndlela leyi: “Tekani mi dya, leswi i miri wa mina,” naswona “Nwelani ka xona hinkwenu; hikuva leswi i ngati ya mina.” (Matewu 26:26-28, Bibele—Mahungu Lamanene; Bibele Ya Xitsonga) Nakambe i ntiyiso leswaku rito ra Xigriki leri nge e·stin΄, leri nga riendli, entiyisweni ri vula leswaku “i.” Kambe riendli rero ri nga tlhela ri vula “ku fanekisela.” Lexi tsakisaka hileswaku eka Tibibele to tala riendli leri ri tala ku hundzuluxeriwa va ku “swi vula” kumbe “swi yimela.” * Mongo wa mhaka hi wona wu kombisaka loko riendli leri ri hundzuluxeriwe hi ndlela leyi pakanisaka swinene. Hi xikombiso, eka Matewu 12:7 rito leri nge e·stin΄ ri hundzuluxeriwe va ku “swi vula” eka Tibibele to tala: “Loko a mi twisise leswi marito lawa ma swi vulaka [Hi Xigriki, e·stin]: Ndzi lava tintswalo, ku nga ri xitlhavelo, a mi ta va mi nga va gwevanga lava pfumalaka nandzu.”—CEI; Douay Version.

Emhakeni leyi, vakambisisi va Bibele lava  xiximiwaka va pfumerile leswaku rito leri nge “i” a ri yi hundzuluxeli hi ndlela leyi pakanisaka mhaka leyi Yesu a a vulavula ha yona laha. Hi xikombiso, Jacques Dupont u kambisise ndhavuko ni ndhawu leyi Yesu a a tshama eka yona kutani a gimeta hileswaku “ndlela leyi pakanisaka swinene” yo hundzuluxela ndzimana leyi yi fanele yi ku: “Leswi swi vula miri wa mina” kumbe “Leswi swi yimela miri wa mina.”

Kahle-kahle Yesu a a nga vuli swona leswaku valandzeri vakwe a va fanele va dya nyama yakwe ni ngati yakwe ya xiviri. Ha yini? Endzhaku ka Ndhambi ya siku ra Nowa, loko Xikwembu xi pfumelele vanhu ku dya nyama ya swiharhi, xi va alele hi ku kongoma ku dya ngati. (Genesa 9:3, 4) Xileriso lexi xi tlhele xi vuriwa eka Nawu wa Muxe, lowu Yesu a wu yingiseke hi ku helela. (Deteronoma 12:23; 1 Petro 2:22) Nakambe vaapostola va huhuteriwe hi moya lowo kwetsima leswaku va phindha xileriso xexo lexi yirisaka ku dya ngati, va endla leswaku xi tirha eka Vakreste hinkwavo. (Mintirho 15:20, 29) Xana Yesu a a ta simeka xiendlakalo lexi a xi ta lava leswaku valandzeri vakwe va tshova nawu wo kwetsima wa Xikwembu xa Matimba Hinkwawo? Doo!

Kutani swi le rivaleni leswaku Yesu u tirhise xinkwa ni vhinyo tanihi swifanekiselo. Xinkwa xo kala comela xi vula kumbe xi yimela miri wakwe lowu pfumalaka xidyoho, lowu a wu ta nyikeriwa wu va gandzelo. Vhinyo yo tshwuka yi yimela ngati yakwe leyi a yi ta halateriwa “vo tala leswaku va rivaleriwa swidyoho.”—Matewu 26:28.

Xikongomelo Xa Xilalelo Xa Hosi

Yesu u gimete Xilalelo xa Hosi xo sungula hi marito lawa: “Tshamani mi ri karhi mi endla leswi leswaku mi ndzi tsundzuka.” (Luka 22:19) Hakunene xiendlakalo lexi xi hi pfuna leswaku  hi tsundzuka Yesu swin’we ni swilo leswi tsakisaka leswi hetisisiweke hi rifu rakwe. Xi hi tsundzuxa leswaku Yesu u seketele vuhosi bya Tata wakwe Yehovha. Xi tlhela xi hi tsundzuxa leswaku leswi Yesu a feke a ri munhu la hetisekeke la nga riki na xidyoho, u nyikele “moya-xiviri wakwe wu va nkutsulo wa lavo tala.” Nkutsulo wu endla leswaku un’wana ni un’wana la kombisaka ripfumelo eka gandzelo rakwe a kota ku ntshunxiwa eka xidyoho kutani a kuma vutomi lebyi nga heriki.—Matewu 20:28.

Kambe entiyisweni Xilalelo xa Hosi i swakudya swa ntwanano. Lava katsekaka i (1) Yehovha Xikwembu, loyi a lunghiseleleke nkutsulo, (2) Yesu Kreste, “Xinyimpfana xa Xikwembu” loyi a nyikeleke nkutsulo, ni (3) vamakwavo va moya va Yesu. Loko vamakwavo va moya va Yesu va dya xinkwa ni ku nwa vhinyo va kombisa leswaku va ni vun’we lebyi heleleke na Kreste. (Yohane 1:29; 1 Vakorinto 10:16, 17) Nakambe va kombisa leswaku va le ka “ntwanano lowuntshwa” tanihi vadyondzisiwa va Yesu lava totiweke hi moya lowo kwetsima. Vadyondzisiwa volavo hi lava va nga ta fuma na Kreste etilweni tanihi tihosi ni vaprista.—Luka 22:20; Yohane 14:2, 3; Nhlavutelo 5:9, 10.

Xana Xitsundzuxo xi fanele xi tlangeriwa rini? Nhlamulo yi le rivaleni loko hi tsundzuka leswaku Yesu u hlawule siku ro karhi leswaku a simeka nkhuvo lowu, ku nga siku ra Paseka. Ku tlula malembe ya 1 500, vanhu va Yehovha a va tlangela nkhuvo wolowo lembe na lembe hi siku ra Nisani 14 eka khalendara ya vona, leswaku va tlangela ndlela leyi hlamarisaka leyi Yehovha a poniseke vanhu vakwe ha yona. Swi le rivaleni leswaku Yesu a a lerisa valandzeri vakwe leswaku va tirhisa siku leri fanaka leswaku va tlangela ndlela leyikulu swinene leyi Xikwembu a xi ta va ponisa ha yona hi ku tirhisa rifu ra Kreste. Xisweswo, valandzeri va ntiyiso va Yesu va tlangela Xilalelo xa Hosi lembe ni lembe hi siku leri fambisanaka ni Nisani 14 eka khalendara ya Xiheveru.

Xana sweswo va swi endla hileswi va lavaka ku tlangela xiendlakalo lexi ntsena? Entiyisweni sweswo hi leswi vanhu vo tala va vonakaka va swi endla loko va tlangela Masa. Mutsari wa xitsalwana xa le ka magazini wa Time lowu boxiweke laha henhla u ri: “Ku ni nchumu lowu chavelelaka swinene malunghana ni ku hlanganyela eka mikhuva ya khale leyi a yi endliwa hi vanhu vo tala.” Ku fana ni Makhatoliki yo tala namuntlha, mutsari loyi u tsakela leswaku xiendlakalo lexi xi fambisiwa hi ririmi ra Xilatini hilaha a swi ri hakona enkarhini lowu hundzeke. Ha yini? U tsale a ku: “Ndzi lava ku twa vuyimbeleri bya Masa byi yimbeleriwa hi ririmi leri ndzi nga ri tiviki hikuva hakanyingi a ndzi swi rhandzi leswi vuriwaka loko byi yimbeleriwa hi Xinghezi.”

Timbhoni ta Yehovha swin’we ni vanhu va timiliyoni lava tsakelaka rungula leri ti ri chumayelaka, va swi tsakela ku tlangela Xilalelo xa Hosi hi ririmi ra rikwavo, ku nga khathariseki leswaku va tshama kwihi. Va tsakela ku antswisa ndlela leyi va twisisaka leswi rifu ra Kreste ri vulaka swona swin’we ni ndlela leyi ri nga ra nkoka ha yona. Swa fanela ku anakanyisisa hi timhaka teto ni ku bula ha tona lembe hinkwaro. Timbhoni ti kuma leswaku ku tlangela Xitsundzuxo i ndlela leyinene ya ku tshama ti ri karhi ti tsundzuka rirhandzu lerikulu ra Yehovha Xikwembu ni ra N’wana wakwe Yesu Kreste. Sweswo swi ti pfuna ku “hambeta [ti] huwelela rifu ra Hosi, yi kondza yi fika.”—1 Vakorinto 11:26.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Nkomiso eka tluka 27]

Xana a xi ri njhani Xilalelo xo sungula lexi simekiweke hi Yesu?

[Xifaniso eka tluka 28]

Yesu u simeke Xitsundzuxo xa rifu rakwe

[Xifaniso eka tluka 29]

Ku tlangela Xitsundzuxo xa rifu ra Yesu Kreste