Ku Endla Ku Rhandza Ka Xikwembu Swi Ndzi Nyike Ntsako Lowu Nga Heriki

Hi ku vula ka Bill Yaremchuk

Hi March 1947, a ndzi ri endleleni yo ya exiavelweni xa mina xa le tikweni rimbe, le Singapore, endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani ndzi thwasele ku va murhumiwa eka ntlawa wa vunhungu wa Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower, lexi hi nkarhi wolowo a xi ri eSouth Lansing le xifundzheni xa New York, eU.S.A.

DAVE FARMER, loyi mina na yena a hi huma eCanada, loyi a a thwase eka ntlawa wa vunkombo wa Giliyadi, a a ta tirha na mina. Hi khandziye khale ka xikepe xa masocha lexi vuriwaka Marine Adder, lexi a xi sukela edorobeni ra San Francisco, exifundzheni xa California.

Hlaluko ro sungula leri hi fikeke hi yima eka rona eAsia Vuxa, hi le Hong Kong. Leswi hi swi voneke kwalaho a swi tsema nhlana. Maxangu lama vangiweke hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a ma ri kona hinkwako—vanhu a va etlele ematlhelo ka magondzo, va ri karhi va sika naswona va vonaka va ri eku feni. Hi ku hatlisa hi tlhelele exikepeni kutani hi kongoma edorobeni ra Manila, leri nga ntsindza wa tiko ra Philippines.

Ni kwalaho hi vone vuyelo lebyi vangiweke hi nyimpi. Ehlalukweni a ku ri ni tinsika to leha leti ku boheleriwaka maseyila ya swikepe leswi mbombomeleke hikwalaho ka tibomo leti bulukisiweke hi swihaha-mpfhuka swa matiko lama nga ehansi ka ntwanano wa Allied naswona vusweti a byi tinyike matimba etikweni hinkwaro. Hi hlangane ni Timbhoni ta Yehovha leti nga tatiki ni xandla, leti hi tekeke ti hi yisa eHolweni ya tona ya Mfumo. A ti tsakile ku nga khathariseki swiphiqo leswi a ti langutane na swona.

Hlaluko rin’wana leri hi yimeke eka rona i ra le edorobeni ra Batavia (laha sweswi ku vitaniwaka Jakarta) etikweni ra Indonesia. A ku ri ni nyimpi ya xin’wana-manana leyi a yi lwiwa ekusuhi ni kwalaho, kutani a hi pfumeleriwanga ku chika exikepeni. Loko xikepe xi ri karhi xi kongoma eSingapore, ndzi sungule ku tivutisa leswaku xiyimo a xi ri njhani kwalaho. Xana leswi hi swona leswi a swi sele ematikweni lawa yo saseka ya le Asia Vuxa lama a hi hlaya ha wona eka timagazini leti vulavulaka hi matiko lawa u nga ma endzelaka?

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, ku kanakana ka mina ku herile. Ku nga ri khale a ku ta endleka mhaka leyi a yi ta swi kombisa erivaleni leswaku mina na Dave a hi endla ntirho lowu tsakeriwaka hi Xikwembu.

Ndlela Leyi Hi Pfumeleriweke Ha Yona Ku Nghena eTikweni

Endzhaku ka n’hweti hi sukile eSan Francisco, xikepe xa hina xi hetelele xi fika eXihlaleni xa St. John, laha swikepe leswi yaka eSingapore swi yimaka kona kukondza swi pfumeleriwa ku nghena ehlalukweni ra kona. Vatirhela-mfumo lava tirhaka hi vanhu lava nghenaka etikweni va nghene exikepeni leswaku va sayina maphepha ya vakhandziyi naswona tiphasipoto ta hina ti biwe xitempe lexi nge “U Pfumeleriwile Ku Nghena eTikweni.” Mixo  lowu landzeleke xikepe xi nghene ehlalukweni leswaku xi layicha ni ku chicha mindzhwalo. Endzhaku ka loko mufambisi wa xikepe a kambele maphepha ya hina, hi chikile.

Hi xa mundzuku xa kona hi tlhelele ehlalukweni leswaku hi ya lela varhumiwa-kulorhi lava a hi famba na vona hi xikepe. A va ha ya emahlweni ni riendzo ra vona ro ya etikweni ra India ni ra Ceylon (leri sweswi ku nga Sri Lanka). Loko mufambisi wa xikepe a hi vona, u te ehlalukweni leswaku a ta vulavula na hina. A a hlundzukile naswona u huwelerile a vula leswaku a hi nga fanelanga hi chikile exikepeni. Emahlweni ka kwalaho loko ha ha ri exikepeni, Nkul.  Haxworth, ndhuna ya vatirhela-mfumo lava tirhaka hi vanhu lava nghenaka etikweni, a a n’wi lerise leswaku a nga hi pfumeleli ku chika exikepeni loko xi fika ehlalukweni. A hi nga tivi nchumu hi xileriso xexo hikuva mutirhela-mfumo hi yena la hi pfumeleleke ku chika exikepeni.

Loko hi yisiwa eka Nkul. Haxworth u hi holovele ngopfu. U vule hi rito leri tlakukeke leswaku a hi pfumeleriwanga ku nghena eSingapore. Leswi a hi nga tivi nchumu hi ku aleriwa ka hina ku nghena etikweni, hi n’wi kombe tiphasipoto ta hina leti biweke xitempe xa le nawini lexi nge “U Pfumeleriwile Ku Nghena eTikweni.” Hi ku nyangatseka u hi vutlele tiphasipoto ta hina kutani a ba nkhwati ehenhla ka marito wolawo. Kambe khombo ra kona xikepe se a xi fambile! Nkul. Haxworth u tshame ni tiphasipoto ta hina ku ringana lembe hinkwaro, kambe u hetelele a ti vuyisile ti biwe xitempe lexintshwa lexi nge “U Pfumeleriwile Ku Nghena eTikweni.”

Ntirho Wo Chumayela eSingapore Wu Tswale Mihandzu

Loko hi fika hi April 1947, wanuna la vuriwaka Joshua a ku ri yena ntsena Mbhoni eSingapore. U ve mutirheli wa nkarhi hinkwawo kukondza loko a fa eku sunguleni ka va-1970. Hi ku hatlisa van’wana lava dyondzeke ntiyiso wa Bibele va sungule ku dyondzisa van’wana. Swikhongelo swa hina swa leswaku ku va ni vatirhi lava engetelekeke entirhweni wo  chumayela swi sungule ku hlamuriwa.—Matewu 9:37, 38.

Hi 1949, loko Nkul. Haxworth a endzele eNghilandhi laha a a ta heta nkarhi wo leha, varhumiwa va tsevu lava a va thwase eka ntlawa wa vu-11 wa Giliyadi va fike eSingapore. Hi nkarhi wolowo, Dave, loyi a ndzi tirha na yena eka ntirho wa vurhumiwa ku ringana malembe yo hlayanyana, u vone swi fanerile ku rhurha eSingapore hikwalaho ka leswi a a vabya. U rhurhele eAustralia, laha a tirheke hi ku tshembeka kukondza a fa hi 1973. Eka varhumiwa lavantshwa va tsevu lava fikeke a ku ri na Aileen Franks, loyi ndzi tekaneke na yena hi 1956.

Eka malembe lawa hinkwawo, hi dyondze Bibele ni vanhu vo tala lava vona ni vana va vona va veke Timbhoni. Hambi ku ri namuntlha, van’wana va vona va ha ri vatirheli va nkarhi hinkwawo ematikweni mambe. Ntokoto wun’wana wo tsakisa i wa Lester na Joanie va ka Haynes, mpatswa wa le Amerika lowu a wu tshama eSingapore. Hi sungule ku dyondza na vona Bibele hi va-1950. Va hatle va amukela ntiyiso wa Bibele kutani va khuvuriwa endzhaku ka loko va tlhelele eAmerika. Endzhakunyana, Lester na Joanie va tiphine hi ntirho wo chumayela lowu tswalaka mihandzu. Va pfune vanhu vo tala leswaku va va Timbhoni, ku katsa ni vana va vona vanharhu.

Joanie u tsale a ku: “Loko ndzi tsundzuka leswi endlekeke hi lembe rero eSingapore, hakunene swi cince ndlela leyi a hi hanya ha yona. Loko n’wina a mi nga hi amukelanga tanihi vana va n’wina, a hi ta va ha ha tsendzeleka emisaveni leyi hinkwayo. Ndza tsaka hikuva hi n’wina mi dyondziseke Les ntiyiso hikuva a ku ri ro sungula ku va a kuma mudyondzisi la n’wi dyondzisa ku rhandza Yehovha ni vamakwerhu va hina va Vakreste. Ni sweswi wa ha wu khome hi mandla mambirhi.”

Hi Tirha Hi Ri Ndyangu eSingapore

Hi 1962 ku humelele xiendlakalo lexi nga languteriwangiki lexi a xi ta cinca vutomi bya hina hi ku helela. Dokodela wa hina u byele Aileen leswaku u tikile. A hi lava ku ya emahlweni ni ntirho wa hina wa ku va varhumiwa, kambe xana a hi ta swi endlisa ku yini sweswo hi hala tlhelo hi ri karhi hi kurisa n’wana? Nathan H. Knorr, loyi hi nkarhi wolowo a a langutela ntirho wa Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo, u hi tsalele papila a hi khutaza ku lava ntirho wa ku tihanyisa leswaku hi hambeta hi tshama eSingapore. Wolowo a ku ri nchumu wo tika.

Vanhu vo tala lava humaka ematikweni mambe a va thoriwa ku va vakongomisi va tikhampani ta matiko mambe. A ndzi nga tivi nchumu hi ta mabindzu, hikuva ndzi nghenele vutirheli bya nkarhi hinkwawo endzhaku ka loko ndzi hete xikolo eka malembe ya kwalomu ka 23 lama hundzeke. Kutani ndzi hakele nhlangano wa le dorobeni ra London lowu lavelaka vanhu ntirho leswaku wu ndzi tsalela phepha ro kombela ntirho leri sekeriweke eka ntirho wa mina wa ku va mutirheli wa vukhongeri ematikweni mambe, kutani va ri rhumele etikhampanini to tala leti nga ni marhavi eSingapore ni le matikweni man’wana.

A ndzi tshamela ku kuma nhlamulo leyi nge, “U ta hi khomela, ha tsandzeka ku ku kumela ntirho wa leswi u swi dyondzeleke.” A va ndzi teka ndzi dyondzeke ngopfu! Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani n’wana wa hina Judy u velekiwile. Hi nkarhi wolowo makwerhu Knorr u endzele eSingapore, hiloko a ya exibedlhele leswaku a ya vona Judy ni mana wakwe. U hi tiyisekise a ku, “Mi nga tshama ekaya ra varhumiwa kukondza Bill a kuma ntirho.”

Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, ndzi kume ntirho wa ku va muyimeri wa bindzu ra swihaha-mpfhuka leswi yaka ematikweni yo hambana-hambana. Muholo wa kona a wu ri wutsongo. Endzhaku ka malembe mambirhi, ndzi thoriwe eka khampani ya swihaha-mpfhuka swa le Amerika laha muholo wa mina wu andzisiweke kambirhi. Eku heteleleni ndzi tiviwe ngopfu etikhampanini ta swihaha-mpfhuka naswona ndzi kote ku heta nkarhi wo tala ni ndyangu wa mina ni le ntirhweni wo chumayela.

Vutomi bya hina a byi dzike entirhweni wa Yehovha, hi rhangisa timhaka ta mfumo wa Xikwembu. Leswi swi endle leswaku ndzi va ni vutihlamuleri byo tala enhlengeletanweni. Aileen u tlhele a nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Hi nkarhi lowu fanaka, ntirho wo chumayela hi Mfumo wu ye wu kula eSingapore. Exikarhi ka va-1960 hi xave yindlu leyi nga ni swithezi swimbirhi edorobeni, leyi veke Holo ya Mfumo. Yi tirhisiwe hi mavandlha ya mune.

Ku Yirisiwa Ka Ntirho Wa Hina Wo Chumayela!

Ku nga ri khale a ku ta fika nkaneto lowukulu. Hi January 14, 1972, hi ye eHolweni ya Mfumo leswaku hi ya khoma minhlangano, tanihi leswi a ku ri mukhuva wa hina. Kambe gede a yi khiyiwe hi gancu. A ku namarhetiwe phepha leri vulaka leswaku Vandlha  ra Timbhoni ta Yehovha eSingapore ri suriwile. A hi yirisiwile! *

Ku pfariwa ka Holo ya Mfumo a swi hi tshikisanga ku gandzela Yehovha, kambe a ndzi tivutisa, ‘Xana Xikwembu xi lava leswaku ndyangu wa mina wu endla yini?’ A ndzi tibyela leswaku loko ho hlongoriwa etikweni, a hi nga ha ta swi kota ku tlhela hi vuya ni ku endzela vanghana va hina eSingapore. Kutani ndzi kombele mininjhere wa mina leswaku ndzi ya tirha edorobeni ra Kuala Lumpur, etikweni ra Malaysia. Xisweswo ndyangu wa mina a wu ta swi kota ku nghena ni ku huma etikweni handle ka swiphiqo. Lexi ndzi hlamariseke, mininjhere wa mina u ndzi thole ku va mininjhere wa hofisi ya le Kuala Lumpur, leswi a swi ta endla leswaku muholo wa mina wu andzisiwa kambirhi ni ku kuma swilo swin’wana.

Kutani ndzi tivutisile, ‘Xana i ku rhandza ka Xikwembu leswaku hi rhurha eSingapore hi siya vamakwerhu va hina?’ Hi khongele hi mhaka leyi eka Yehovha hi ri ndyangu. Hinkwerhu hi pfumelelane hileswaku Yehovha hi yena loyi a hi tiseke laha. Kutani ndzi endle xiboho xo hetelela xa leswaku hi ta tshama etikweni leri. Mininjhere wa mina u hlamarile leswi ndzi aleke ku amukela ntirho lowu a wu ta ndzi holela mali yo tala.

A swi tshikilela ku tirha etikweni leri ntirho wa hina wo chumayela wu yirisiweke, hikuva a hi tshamela ku xungetiwa hi ku khomiwa ni ku khotsiwa. Ku ve ni swiendlakalo leswi hi endleke hi tlangela marito ya Pisalema 34:7 lama nge: “Ntsumi ya Yehovha yi aka nxaxa ku rhendzela hinkwavo lava n’wi chavaka, naswona ya va ponisa.”

Xiavelo Lexintshwa

Eku heteleleni hi 1993, endzhaku ko tirha malembe yo tlula 46 eSingapore, hi komberiwe ku ya etikweni ra eNew Zealand, laha a hi ta tirha handle ko tshikileleka. A hi ri ni gome loko hi siya vanghana va hina lava rhandzekaka swinene va le Singapore. Kambe swi hi khutazile ku tiva leswaku ripfumelo ra vona ri akiwe eka masungulo lama tiyeke hi swilo swo aka leswi nga tshwiki. Leswi swi va endle va yima va tiyile loko va langutana ni miringo leyi va hambeteke va yi tiyisela.—1 Vakorinto 3:12-14.

Sweswi endzhaku ka loko mina na Aileen hi tshame eNew Zealand malembe yo tlula 14, ha ha tiphina hi ntirho wa hina wo chumayela hambi leswi hi dyuhaleke. Vabuti wa mina—Mike, loyi a nga ni malembe ya 94 na Peter loyi a nga ni malembe ya 90—va ha hanya naswona va tirhela Yehovha hi ku tshembeka eCanada.

Hi 1998, n’wana wa hina wanhwana, Judy u tlhelele eAsia Vuxa naswona u tirhe kwale ku ringana malembe yo hlayanyana. Eka rin’wana ra mapapila leri a hi tsaleleke rona, u te: “Ndza n’wi nkhensa Yehovha siku ni siku hikwalaho ka lunghelo lerikulu leri ndzi nga na rona ro tirha laha! Na n’wina ndza mi nkhensa hileswi mi ndzi leteleke hi rirhandzu ni leswi mi titsoneke swilo swo tala naswona mi hambetaka mi titsona leswaku ndzi kota ku tirha laha.” Hi 2003 u tlhele a vuya eNew Zealand leswaku a ta hi pfuna. *

Ha n’wi nkhensa Yehovha leswi swiyimo swa hina swi hi pfumeleleke ku amukela xirhambo xakwe xo lava vatirhi lava engetelekeke entirhweni wa ntshovelo. Ku endla tano swi hi nyike ntsako lowukulu. Naswona loko “misava [yi] hundza” hilaha Bibele yi vulaka hakona, hi ta tsakela ku vona ku hetiseka ka xitshembiso lexi tsakisaka xa Xikwembu lexi nge: “Loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.”—1 Yohane 2:17.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Joshua a ku ri yena ntsena Mbhoni eSingapore loko hi fika hi 1947

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ndzi ri na Dave Farmer eHong Kong, loko hi ri endleleni yo ya Singapore, hi 1947

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ndzi ri na Aileen, hi 1958

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Loko hi ri ni n’wana wa hina wa nhwanyana, Judy, namuntlha

[Xihlovo Xa Kona]

Kimroy Photography

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 28]

Kimroy Photography