Xana A Wu Swi Tiva?

Ha yini Pontiyo Pilato a chavile loko a twa leswaku Yesu u hehliwa hileswaku u “tiendle n’wana wa Xikwembu”?—Yohane 19:7.

Endzhaku ka loko Julius Caesar a file, Huvo ya Milawu ya le Rhoma yi vule leswaku a a ri xikwembu. Endzhaku ka sweswo, Octavian n’wana loyi a a n’wi wundla tlhelo mutlhandlami wakwe, u vitaniwe divi filius, leswi vulaka leswaku “N’wana wa La nga Tilweni,” kumbe “N’wana wa Xikwembu.” Vito leri ra Xilatini leri a ri kwetsima eka Varhoma ri ve xithopo xa vafumi va vona. Leswi swi tiyisekisiwa hi marito yo tala lama tsariweke eka tialitari, titempele, swifaniso ni le ka swingwece swa Varhoma. Loko Vayuda va vona Yesu nandzu wa leswaku u tiendla “n’wana wa Xikwembu,” kahle-kahle a va n’wi hehla hileswaku u tinyika xithopo xa le nawini, leswi a swi fana ni ku xenga tiko.

Hi nkarhi wa ku tengisiwa ka Yesu, Tiberiyo a a nyikiwe xithopo lexi nge divi filius. Mufumi loyi a a chaviwa swinene hileswi a a dume hi ku dlaya vanhu lava a a va teka va ri valala vakwe. Kutani loko Vayuda va vule leswaku loko Pilato a nga n’wi voni nandzu Yesu a swi ta kombisa leswaku a nga tshembekanga eka Khezari, sweswo swi endle leswaku ndhuna-nkulu loyi wa le Rhoma a “khomiwa hi ku chava lokukulu.” Hikwalaho ko tshikileriwa hi vanhu, u hetelele a lerisa leswaku Yesu a dlayiwa.—Yohane 19:8, 12-16.

Ha yini Zakariya a profete hi ta ku lovisiwa ka muti wa Tiri endzhaku ka malembe yo tala wu lovisiwile hi Vababilona?

Muti wa khale wa Tiri, lowu a wu ri eRibuweni ra Mediteraniya, kahle-kahle a wu vumbiwe hi swiyenge swimbirhi. Xiyenge xin’wana a xi akelane ni matiko man’wana kasi lexin’wana a xi ri xihlala.

Vaaki va muti wa Tiri va tshame va va vanghana va Vaisrayele. Hambiswiritano, endzhaku ka nkarhi vaaki va muti wa Tiri va ve ni rifuwo ro tala kutani va sungula ku xandzukela Yehovha Xikwembu, lerova va kala va yiva nsuku ni silivhere etempeleni yakwe va tlhela va xavisa Vaisrayele van’wana evuhlongeni. (Yuwele 3:4-6) Leswi swi endle leswaku Yehovha a avanyisa muti wa Tiri. Hi ku tirhisa vaprofeta vakwe, Yehovha u vule ka ha ri emahlweni leswaku muti wa Tiri a wu ta lovisiwa hi Nebukadnetsara Hosi ya Babilona, loyi a yeke eTiri ni mavuthu yakwe endzhaku ka loko a lovise muti wa Yerusalema hi 607 B.C.E.—Esaya 23:13, 14; Yeremiya 27:2-7; Ezekiyele 28:1-19.

Loko vaaki va muti wa Tiri va vona leswaku va ta hluriwa, va rhwale swilo swa vona va balekela emutini lowu nga xihlala. Vababilona va lovise muti lowun’wana. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 100, Yehovha u huhutele muprofeta wakwe Zakariya leswaku a tivisa hi ta vuavanyisi Byakwe lebyi a byi ta wela muti wa Tiri: “Waswivo! Yehovha u ta wu hlongola, kunene vandla ra wona ra nyimpi u ta ri dlaya elwandle; wona wu ta lovisiwa hi ndzilo.”—Zakariya 9:3, 4.

Hi 332 B.C.E., muti lowu nga xihlala wu lovisiwe hi Alekzanda Lonkulu, xisweswo ku hetiseka vuprofeta lebyi vuriweke hi Zakariya. Leswaku Alekzanda a kota ku endla tano, u endle ndlela leyi leheke 800 wa timitara yi suka emutini lowun’wana yi tsemakanya lwandle yi ya emutini lowu nga xihlala, a tirhisa mintsandza ni maribye ya muti wa khale wa Tiri lowu mbundzumuxiweke. Mhaka leyi yi tlhele yi profetiwa hi Ezekiyele.—Ezekiyele 26:4, 12.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

“Ku rhendzeriwa ka muti wa Tiri”

[Xihlovo Xa Kona]

Drawing by Andre Castaigne (1898-1899)