Xana A Wu Swi Tiva?

Eka Vaefesa 2:11-15, xana muapostola Pawulo a a kombetela eka khumbi ra xiviri loko a vulavula hi khumbi leri hambanisaka Vayuda ni Vamatiko?

Loko muapostola Pawulo a tsalela Vaefesa papila, u hlamusele ndlela leyi Vaisrayele va hambaneke ha yona ni vanhu vambe. U vule leswaku a ku ri ni “khumbi” leri a ri “hambanisa” mintlawa leyimbirhi. (Vaefesa 2:11-15) Pawulo a a kombetela eka “Nawu wa swileriso” lowu nyikiweke Vaisrayele hi ku tirhisa Muxe, kambe ku tirhisa ka yena rito leri nge “khumbi” swi nga ha va swi tsundzuxe vahlayi hi khumbi ro hambanisa leri a ri ri kona.

Hi lembe-xidzana ro sungula C.E., tempele ya Yehovha ya le mutini wa Yerusalema a yi ri ni swivava swo hlayanyana leswi a ku nghena ntsena vanhu vo karhi eka swona. Un’wana ni un’wana a a pfumeleriwa ku nghena eXivaveni xa Vamatiko, kambe i Vayuda ni vanhu lava amukeleke vukhongeri bya Xiyuda ntsena lava a va pfumeleriwa ku nghena eswivaveni swihi na swihi swa tempele. A ku ri ni khumbi lerikulu leri ku vuriwaka leswaku a ri lehe timitara ta 1,3 leri vitaniwaka Soreg, leri a ri hambanisa tindhawu leti a ku nghena Vayuda ni vanhu lava amukeleke vukhongeri bya Xiyuda ni leti a ku nghena Vamatiko. Hi ku ya hi n’wamatimu wa Muyuda Flavius Josephus, wa hi lembe-xidzana ro sungula, eka khumbi leri a ku namarhetiwe mabodo lama nga ni marito ya Xigriki ni ya Xilatini, lama a ma lemukisa Vamatiko leswaku va nga ngheni etindhawini leti kwetsimaka.

Ku kumiwe man’wana ya marito wolawo lama heleleke ya Xigriki lama a ma namarhetiwe ekhumbini leri hambanisaka tindhawu leti. Ma hlayekisa xileswi: “Ku nga vi na munhu la nga muluveri la tsemakanyaka khumbi ni rihlampfu leri rhendzeleke ndhawu yo kwetsima. Un’wana ni un’wana la nga ta tsemakanya khumbi leri u ta dlayiwa.”

Kahle-kahle Pawulo u tirhise khumbi leri vuriwaka Soreg ku fanekisela ntwanano wa Nawu wa Muxe, lowu a ku ri khale wu hambanisa Vayuda ni Vamatiko. Rifu ra Yesu ra nkutsulo ri herise ntwanano wa Nawu xisweswo ri “mbundzumuxa khumbi leri nga exikarhi.”

Ha yini hi ntolovelo ku vulavuriwa hi tinyimba ta 12 ta Israyele kasi entiyisweni a ku ri 13 wa tona?

Tinyimba kumbe mindyangu ya Israyele a yi huma eka vana va Yakobe loyi vito rakwe ri cinciweke ri va Israyele. Wanuna loyi a a ri ni vana va 12—Ruveni, Simiyoni, Levhi, Yuda, Dani, Neftali, Gadi, Axere, Isakara, Zebuloni, Yosefa na Benjamini. (Genesa 29:32–30:24; 35:16-18) Vamakwavo lava va 11 va ve ni tinyimba leti thyiweke mavito ya vona, handle ka Yosefa. Kambe tinyimba timbirhi ti thyiwe mavito ya vana vakwe, ku nga Efrayimi na Manase, lava ha un’we wa vona a a tekiwa a ri nhloko ya nyimba yakwe. Kutani nhlayo ya tinyimba hinkwato ta Israyele yi ve 13. Kutani ha yini hi ntolovelo Bibele yi vulavula hi tinyimba ta 12?

Eka Vaisrayele, vavanuna va nyimba ya Levhi a va hlawuriwe ku tirha etabernakeleni ya Yehovha naswona endzhakunyana va tirhe etempeleni. Xisweswo a va nga fanelanga ku ya enyimpini. Yehovha u byele Muxe a ku: “Nyimba ya Levhi hi yona ntsena leyi u nga fanelangiki u yi tsarisa ni ntsengo wa yona u nga tshuki u wu nghenisa eka vana va Israyele. Kutani wena, veka Valevhi va lawula tabernakela ya Vumbhoni ni swingolongondzwana swa yona hinkwaswo ni hinkwaswo swa yona.”—Tinhlayo 1:49, 50.

Valevhi a va nyikiwanga ndhawu leyi nga ndzhaka ya vona eTikweni leri Tshembisiweke. Kambe va nyikiwe miti ya 48 leyi hangalakeke ni ndhawu hinkwayo ya Israyele.—Tinhlayo 18:20-24; Yoxuwa 21:41.

Hikwalaho ka swivangelo leswimbirhi, nyimba ya Levhi hi ntolovelo a yi nga katsiwi loko ku hlayiwa tinyimba ta Israyele. Xisweswo tinyimba ta Israyele hi ntolovelo a ti ri 12.—Tinhlayo 1:1-15.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 21]

Archaeological Museum of Istanbul