Papila Leri Humaka eGhana

Siku Leri Nghwazi Yi Tshikeke Ntlangu Wa Karati

A A NGA languteki hi ndlela leyi a ndzi ehleketa leswaku a a ta languteka ha yona. A a ambele swiambalo swo basa, a tikhame masenge hi bandhi ra ntima leri anameke tisentimitara ta ntlhanu, a yime hi ndlela leyi kombisaka leswaku u lunghekele ku lwa, a yimise mavoko naswona a a nga ambalanga tintangu. Xikandza xakwe a xi bohanile; mombo wu khwanyanile hileswi a a xiyaxiya. Mahlo yakwe a ma pfaleke katsongo naswona a ma chavisa—a ku ri hava nchumu ni wun’we lowu a wu n’wi endla a vonakala onge u tsanile.

Hi xitshuketa ku twakale rito leri tlakukeke loko a ri karhi a ba goza. “Hiya!” Voko ra yena ri tsema emoyeni hi rivilo lerikulu ku twakala mpfumawulo lowu nge Whuuushi! Hiloko ku twakala mpfumawulo lowukulu wa ku tshoveka ka pulanga ri wela ehansi. Hiloko a tlula nakambe, milenge ni mavoko yakwe swi ri karhi swi jika-jika emoyeni leswaku a n’wi kongoma kahle munhu loyi a lwaka na yena loyi a a ha pfule mahlo hi ku hlamala. Xana wanuna loyi hi yena loyi a kombeleke ku dyondza Bibele ni Timbhoni?

Ndzi tshambulute voko ra mina leswaku ndzi n’wi qhavula. Kutani ndzi ku eka yena: “Xana hi wena Kojo? Ndzi ehleketa leswaku hi wena la lavaka ku dyondza Bibele.” Hiloko a ndzi qhavula kutani a n’wayitela, xikandza xakwe a xi kombisa leswaku u tsakile. Mahlo yakwe a ma nga ha pfalekanga ngopfu naswona a ma nga ha chavisi, kambe a a languteka a lava ku tiva swo tala. U hlamule a ku: “Ina, ndzi swi lava ngopfu ku dyondza Bibele. Xana hi nga sungula rini?”

Hi tshame erikupakupeni leritsongo leri hlanganisiweke ni yindlu yakwe hi ri ni Tibibele ni tibuku to dyondza ha tona. Ndhawu yoleyo a yi horile, yi nga ri na pongo naswona a ko va hina ntsena. Kahle-kahle a hi ri vanharhu: Mina, Kojo swin’we ni nkawu yakwe leyitsongo. Nkawu yoleyo a yi lehe tisentimitara ta 35, a yi ri ni xihuku leyi a xi ri ni voya byo tshwuka naswona a yi ri ni voyanyana byo basa exilepfini, leswi a swi yi endla yi languteka yi hlekisa ni ku phungela. A yi sasekile, yi rhandza ku tlanga ni ku khoma-khoma swilo, naswona a yi famba ehenhla ka maphepha ya hina yi wutla switsalo yi hoxa swivokwana swa yona eswikhwameni swa hina swa tihembe yi lava nchumu wo tlanga ha wona. Ku fana ni mutswari la toloveleke pongo ni ku tlula-tlula ka vana lavatsongo, Kojo a a nga ri na mhaka ni leswi nkawu leyi a yi swi endla kambe a a dzikise miehleketo yakwe eka leswi a hi swi dyondza. Swivutiso swo tala leswi a a swi vutisa a swi ndzi endla ndzi vona leswaku a a ehleketa hi mhaka leyi a hi dyondza ha yona naswona a a lava ku tiva. Kumbexana ntlangu wa karati wu n’wi dyondzise ku va ni vuxiyaxiya hikuva a a nga pfumeli mhaka yin’wana ni yin’wana handle ka loko a tiyiseka naswona a ri ni vumbhoni lebyi humaka eMatsalweni.

Dyondzo ya hina yi fambe kahle. Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi ndzi vone leswaku embilwini yakwe a a ri ni mhaka leyikulu leyi a yi n’wi karhata swinene. U ndzi byele leswi: “Nchumu wun’we ntsena lowu ndzi wu rhandzaka emisaveni leyi i ntlangu wa karati.” A ndzi swi vona leswaku nghwazi leyi a yi swi rhandza hi mbilu hinkwayo ku lwa naswona a yi tinyiketele ngopfu eka ntlangu wa karati lowu se a yi ri ni vutshila ni ntokoto eka wona. Loko a ri ni malembe ya 26 a a ngo yi rhandza ntsena karati kambe a a yi tiva  kahle lerova se a a kume bandhi ra ntima, ku nga xiyimo lexi va nga talangiki lava xi fikelelaka kumbe lexi van’wana va nga ta ka va nga pfuki va xi fikelerile.

A ndzi nga tiyiseki leswaku Kojo a a ta wu tshika ntlangu wa karati. Ndzi ehleketa leswaku a a swi xiya leswaku ku va mutlangi wa karati, ku vavisa van’wana hi mavoko ni hi milenge yakwe a swi nga fambisani ni rirhandzu, ntwela-vusiwana, musa ni ku khathalela van’wana, ku nga timfanelo leti Vakreste va ntiyiso va tiviwaka ha tona. Kambe ndza swi tiva leswaku ntiyiso wa Bibele wu hundzule vumunhu bya vanhu lava a va ri ni timbilu to nonon’hwa. Loko mbilu ya Kojo yi lulamile, a yi ta olova hakatsongo-tsongo, a cinca a va ni musa ni ntwela-vusiwana hikwalaho ko pfuniwa hi Rito ra Xikwembu. Mina a ndzi fanele ndzi lehisa mbilu ntsena.

Siku rin’wana ni nhlikanhi laha dyambu a ri dlaya ni vusokoti, loko hi ri ekusuhi ni ku heta dyondzo ya hina hi hlaye ndzimana ya Bibele leyi heteke Kojo matimba ku fana ni loko munhu a rahiwe hi matimba hi loyi a lwaka na yena. U hlaye a ku: “Yehovha u kambela wo lulama ni wo homboloka, kunene moya-xiviri Wakwe wa n’wi venga un’wana ni un’wana la rhandzaka madzolonga.” (Pisalema 11:5) U phindhe marito lawa hi rito ra le hansi, “un’wana ni un’wana la rhandzaka madzolonga.” Mahlo yakwe ya ntima lawa eku sunguleni a ma chavisa ma sungule ku olova. U ndzi langute ematihlweni kutani a sungula ku n’wayitela. “Se ndzi endle xiboho.”

Sweswi mina na Kojo hi endla ntirho lowu hi wu rhandzaka swinene—hi vadyondzisi va ku tirhandzela va Bibele lava va va dyondzisaka mahala vanhu lava swi tsakelaka. Siku rin’wana nimixo a hi fanele hi endzela jaha rin’wana leri vuriwaka Luke.

Loko hi ri karhi hi ya endlwini ya rona, hi fambe hi ndlela leyi nga ni mphesamphesa leyi hundzaka hi le makete. Ematlhelo ka ndlela a ku vekiwe matafula lamakulu ya madzana lama nga ni swilo leswi xavisiwaka swin’we ni vaxavisi: tinhulu ta biriviri ro tshwuka ni ra rihlaza, tibasikiti leti nga ni matamatisi lama wupfeke, mandhandha, swiya-ni-moya, swixambhulele, swigema swa xisibi, tiwiki, mapoto ni tinhulu ta tintangu ni swiambalo leswi nga riki swintshwa. Swinhwanyetana a swi ri karhi swi rhendzeleka swi dzenengele tisabelo letikulu ta nsimbi leti nga ni swakudya leswi cheriweke swinyunyeteri leswi nga ni biriviri. A swi swi kota ku hundza ntshungu, swi endla leswaku vaxavi lava khomiweke hi ndlala va phoma ni marha loko va vona murhu wo nandziha wa tihlampfi, minkokotso ni tihumba. Timbyana, timbuti ni tihuku leti nkenkelaka a ti ri karhi ti hundza-hundza hi le milengeni ya vanhu. Swiya-ni-moya a swi ri karhi swi mbvangamula, tibele ta timovha ti ri eku rileni naswona vanhu va ri karhi va huwelela.

Hi teke ndlela leyi nga ni ritshuri leyi hundzaka hi le dorobeni leri nga ni huwa kutani hi fika eka muako wun’wana wo hlakala lowu nga ni mfungho wo kwalala lowu nge: “Ndhawu Leyi Vanhu Lava Tekaka Riendzo Ro Leha Va Yimaka Kona.” Luke, jaha leri solekeke leri nga ni malembe ya kwalomu ka 20, u yime enyangweni kutani a hi vitana leswaku hi nghena endlwini, hi nga tshami emun’wini. Yindlu ya vona a yi tele hi tibege ni mabokisi ya mintsembyana ni timitsu leti omisiweke, matluka lama omisiweke lama boheleriweke hi tingoti ni swipetlu-petlu swa byevu—hinkwaswo ka swona a swi ri swa hahani wa Luke la dyuhaleke loyi a nga n’anga ya mintsembyana. U tiva ku hlanganisa mintsembyana hi ku ya hi leswi vakokwa wakwe va n’wi dyondziseke swona, ngopfu-ngopfu hi ku yi sila ni ku yi virisa, leyi a tiyisekaka leswaku yi nga tshungula mixaka hinkwayo ya vuvabyi. Luke a a hi rindzerile. A a veke swilo sweswo etlhelo kutani a veka switulu swinharhu swa mapulanga. Hi tshame kusuhi na kusuhi kutani hi sungula dyondzo ya hina ya Bibele.

Kojo hi yena loyi a a dyondzela Luke Bibele. A ndzi yingisela loko vavanuna lavambirhi va ri karhi va vulavurisana hi ndlela leyi Bibele yi xi hlamulaka ha yona xivutiso lexi nge, ha yini vanhu va xaniseka swonghasi emisaveni. Loko Kojo a pfuna Luke ku kuma ndzimana ya Bibele, a ndzi langute mavoko yakwe lama tsindziyeleke ma ri karhi ma wa phendla kahle matluka yo vevuka va lava ndzimana ya kona. Hiloko ndzi tsundzuka swin’wana. Tolweni wa masiku mavoko wolawo a ma ba karati. Matimba lawa Rito ra Xikwembu ri nga na wona ma kota ku tsuvula mikhuva yo biha leyi dzimeke timitsu etimbilwini ta vanhu va misava leyi leyi nga riki na mahanyelo kutani ma endla leswaku va hlakulela timfanelo letinene to fana ni tintswalo ni rirhandzu. Wolowo i nchumu wa nkoka swinene.

Loko hi tlhelela ekaya, hi kongome wanuna loyi a a tshame ehansi ka murhi wa mango. U yingisele hi vurhon’wana loko Kojo a ri karhi a pfula Bibele kutani a hlaya ndzimana. Loko wanuna loyi a xiye leswaku hi Timbhoni ta Yehovha, u yime hi milenge kutani a huwelela a karihile a ku: “A ndzi lavi ku twa nchumu hi n’wina.” Hi xitshuketa Kojo u visinganile. Hiloko a vohla kutani hi lela hi tifambela.

Loko hi ri karhi hi famba egondzweni, Kojo u ndzi hleverile a ku: “Mbilu ya mina a yi ba hi matimba loko wanuna luya a vule marito lawaya. Xana wa swi tiva leswaku a ndzi ta va ndzi n’wi endle yini?” Hiloko ndzi n’wayitela ndzi ku: “Ndza swi tiva.” Hiloko a n’wayitela kutani hi ya emahlweni ni riendzo ra hina.