Xana A Wu Swi Tiva?

Ha yini vanhu va ku “amen” loko va heta ku khongela?

Rito leri nge “amen” hi Xigriki ni hi Xitsonga ri hundzuluxeriwe hi ku landza mpfumawulo wa rito ra Xiheveru leri nge ʼa·menʹ. Rito leri leri hi ntolovelo ri vuriwaka hi nkarhi wun’we hi vanhu lava pfumelelanaka lava a va yingise xikhongelo, xihlambanyo, ku katekisiwa kumbe ku rhukaniwa, entiyisweni ri vula leswaku “a swi ve tano” kumbe “hakunene.” Loko lava yingiseleke xikhongelo va kombisa leswaku va pfumelelana ni leswi swi vuriweke eka xona va vula va ku amen. Hi ku ya hi buku yin’wana, “rito rero ri kombisa ku tiyiseka, ntiyiso, ku tshembeka ni ku nga kanakani.” Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, ku vula u ku “amen” eka xihlambanyo kumbe ntwanano a swi tekiwa ku ri ku pfumelelana ni nchumu wolowo hi ku ya hi nawu ni ku pfumela ku xupuriwa loko u nga wu hetisisi.—Deteronoma 27:15-26.

Loko Yesu a ri karhi a chumayela vanhu ni ku va dyondzisa, a a rhanga hi rito leri nge “amen” loko a lava ku vula timhaka to karhi. Hi ku endla tano, a a kandziyisa leswaku leswi a nga ta swi vula i ntiyiso. Loko a sungula timhaka takwe hi ndlela yoleyo, rito ra Xigriki leri nge a·menʹ ri hundzuluxeriwa ri va “hakunene” kumbe “ndzi tiyisile.” (Matewu 5:18; 6:2, 5) Loko Yesu a tirhisa tinhlamuselo timbirhi ta rito rero hi nkarhi wun’we, hilaha swi nga hakona ebukwini hinkwayo ya Evhangeli ya Yohane, ri hundzuluxeriwa ri va “hakunene ndzi tiyisile.” (Yohane 1:51) Ku vuriwa leswaku ku va Yesu a tirhise amen hi ndlela leyi i nchumu wo hlawuleka ematsalweni yo kwetsima.

Eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, xithopo lexi nge “Amen” xi kombetela eka Yesu hi xikongomelo xo kombisa leswaku leswi a swi chumayeleke swa ‘tshembeka naswona i ntiyiso.’—Nhlavutelo 3:14.

Xana a ku ri yini Urimi na Thumimi?

Swi tikomba onge Urimi na Thumimi a swi tirhisiwa eIsrayele wa khale loko vanhu va lava ku tiva leswi Yehovha a a lava leswaku swi endliwa etimhakeni leti khumbaka tiko kumbe varhangeri. Swilo leswi a swi nyikiwe muprista lonkulu naswona a swi vekiwa exinkwamanini “xa le xifuveni xa vuavanyisi.” (Eksoda 28:15, 16, 30) Hambileswi Matsalwa ma nga vuliki hi ku kongoma leswaku Urimi na Thumimi a ku ri yini kumbe ndlela leyi a swi tirhisiwa ha yona, kambe swi tikomba onge matsalwa yo hambana-hambana eBibeleni ma swi hlamusela tanihi vuhlolotwana lebyi hoxiwaka ehansi lebyi nhlamulo ya kona ku nga vaka “ina” kumbe “e-e” kumbe ku nga vi na nhlamulo nikatsongo leyi humaka eka Xikwembu.

Xikombiso xin’wana xa ku tirhisiwa ka Urimi na Thumimi leswaku ku kumiwa nhlamulo, a ku ri hi nkarhi lowu Davhida a byeleke Abiyatara leswaku a n’wi tisela efodi leyi kumbexana a yi ri ya muprista lonkulu leyi a yi ri ni Urimi na Thumimi. Davhida u vutise Yehovha swivutiso swimbirhi: ‘Xana Sawulo u ta ndzi sala endzhaku?’ ni lexi nge ‘Xana vini va ndhawu ya Keyila va ta ndzi nyiketa evokweni rakwe?’ Nhlamulo ya swivutiso leswi haswimbirhi ku ve ina, naswona sweswo swi endle leswaku Davhida a endla swiboho leswi faneleke.—1 Samuwele 23:6-12.

Emahlweninyana ka kwalaho, Hosi Sawulo u tirhise Urimi na Thumimi ro sungula ku lava ku tiva leswaku vanhu hi vona lava a va ri ni nandzu kumbe a wu ri na yena na Yonathani, kasi ra vumbirhi a a lava ku tiva loko nandzu wu ri na yena kumbe n’wana wakwe. (1 Samuwele 14:40-42) Endzhaku ka loko Xikwembu xi fularhele Sawulo, a xa ha n’wi nyikanga nkongomiso “hambi ku ri hi milorho kumbe hi Urimi kumbe hi vaprofeta.”—1 Samuwele 28:6.

Mukhuva lowu wa Vayuda wa ku tirhisa Urimi na Thumimi wu hele loko ku lovisiwa tempele ya Yehovha hi 607 B.C.E.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

“Amen,” nhlavutelo 3:14. Codex ya alexandrinus, lembe-xidzana ra vuntlhanu C.E.