VUKATI byi nga ha va ni mintlhontlho yo karhi, kambe loko munghana un’wana wa vukati a khomiwa hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki kambe loyi un’wana a tama a ha hanye kahle sweswo swi nga ha endla leswaku swiyimo swi nyanya. * Xana u khathalela nkataku loyi a vabyaka? Loko swi ri tano, xana ku ni xivutiso lexi ku karhataka eka swin’wana swa leswi landzelaka: ‘Xana ndzi ta swi kota ku langutana ni xiyimo lexi, loko vuvabyi lebyi byi ya emahlweni ni ku tshikilela nkatanga? Xana ndzi ta hambeta ndzi n’wi khathalela ku fikela rini, ndzi sweka, ndzi basisa yindlu ndzi tlhela ndzi ya entirhweni wo tihanyisa? Ha yini ndzi titwa nandzu hileswi mina ndzi nga hanyiki byo lomba?’

Hi hala tlhelo, loko ku ri wena munghana wa vukati loyi a vabyaka, u nga ha tivutisa: ‘Xana ndzi nga tixixima njhani loko ndzi tsandzeka ku hetisisa vutihlamuleri bya mina? Xana nkatanga u ndzi helela mbilu hikwalaho ka leswi ndzi vabyaka? Xana ntsako lowu a hi ri na wona tanihi vatekani se wu herile?’

Lexi khomisaka gome, mindyangu yin’wana yi hahlukile hikwalaho ka vuvabyi lebyi nga tshungulekiki. Kambe leswi a swi vuli swona leswaku vukati bya wena a byi nge humeleli.

Vatekani vo tala va swi kota ku tshama swin’we, swi tlhela swi va fambela kahle ku nga khathariseki vuvabyi lebyi nga tshungulekiki lebyi va langutanaka na byona. Xiya xikombiso xa Yoshiaki na Kazuko. Ku tshoveka longo swi endle leswaku Yoshiaki a nga ha koti ku endla nchumu handle ko pfuniwa hi munhu un’wana. Kazuko wa hlamusela: “Nuna wa mina u lava ku pfuniwa hi nchumu wun’wana ni wun’wana. Nhamu ya mina, makatla swin’we ni mavoko swa vava hikwalaho ko n’wi khathalela naswona ndzi tshamela ku landza mirhi exibedlhele hikwalaho ka switlhavi leswi. Hakanyingi swa ndzi tikela ku khathalela nkatanga.” Hambiswiritano, ku nga khathariseki ntlhontlho lowu a langutaneke na wona, Kazuko u ri: “Vukati bya hina byi ye byi tiya swinene.”

Kutani hi yihi ndlela yo kuma ntsako ehansi ka swiyimo leswi? Nchumu wun’wana hi leswaku, lava hlayisaka moya wa ku eneriseka evukatini bya vona va languta vuvabyi tanihi nchumu lowu hlaseleke havumbirhi bya vona tanihi vatekani, ku nga ri nchumu lowu karhataka ntsena munghana wa vona  wa vukati loyi a vabyaka. Phela loko munghana wa vukati a vabya havumbirhi bya vona va khumbeka swinene hambi ku ri hi tindlela leti nga faniki. Ku khomisana ko tano ka nuna ni nsati ku hlamuseriwa eka Genesa 2:24: “Wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u fanele ku namarhela nsati wakwe, kutani va fanele va va nyama yin’we.” Hikwalaho, loko nkataku a ya emahlweni ni ku vabya, i swa nkoka leswaku havumbirhi bya n’wina mi khomisana leswaku mi kota ku langutana ni xiyimo lexi xo tika.

Ku engetela kwalaho, ndzavisiso wu komba leswaku vatekani lava hlayisaka vuxaka lebyinene loko un’wana wa vona a ri ni vuvabyi lebyi nga tshungulekiki, va amukela xiyimo xa vona naswona va dyondza tindlela leti va faneleke va ti tirhisa leswaku va ta kota ku langutana ni xiyimo lexi. Tindlela tin’wana leti va ti dyondzeke to langutana ni xiyimo lexi, ti kombisa ndzayo leyi kumekaka ebukwini leyi nga hundzeriwiki hi nkarhi, ku nga Bibele. Xiya swiringanyeto swinharhu leswi landzelaka.

Tsalwa ra Eklesiasta 4:9 ri ri: “Vambirhi va antswa ku tlula un’we.” Ha yini? Hikuva ndzimana ya 10 yi vula leswaku, “loko un’we wa vona o wa, loyi un’wana a nga pfuxa munghana wakwe.” Xana wa n’wi ‘pfuxa munghana wa wena’ hi ku n’wi byela marito lama kombisaka leswaku u n’wi teka a ri wa nkoka?

Xana ma swi kota ku lava tindlela leti mi nga pfunanaka ha tona? Yong, loyi nsati wa yena a lamaleke u ri: “Ndzi ringeta ku anakanyela nsati wa mina eka swiyimo swin’wana ni swin’wana. Loko ndzi twa torha, ndzi anakanya leswaku na yena a nga ha va a twa torha. Loko ndzi lava ku ya ehandle leswaku ndzi ya hlalela ku saseka ka ntumbuluko ndza n’wi vutisa leswaku a nga swi tsakela ku famba na mina. Ku vava loku a ku twaka na mina ndza ku twa naswona hi tiyiselela xiyimo lexi hi ri vambirhi.”

Hi hala tlhelo loko u khathaleriwa hi nkataku, xana swi kona swilo leswi u nga tiendlelaka swona handle ko veka rihanyo ra wena ekhombyeni? Loko swi ri tano, sweswo swi nga ku pfuna leswaku u hlula moya wa ku titwa u nga pfuni nchumu naswona swi nga ha seketela matshalatshala ya nkataku leswaku a ya emahlweni a ku khathalela.

Ematshan’weni yo ehleketa leswaku u tiva ndlela leyinene yo khathalela nkataku, ha yini u nga n’wi vutisi leswaku hi swihi swilo leswi a nga tsakelaka leswaku u n’wi pfuna ha swona? Nancy, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u hetelele a byele nuna wakwe ndlela a a titwa ha yona hi leswi a a nga xi tivi xiyimo xa timali ta ndyangu. Sweswi nuna wakwe u tikarhatela ku vulavula na nsati wakwe hi mhaka leyi.

Hosi yo tlhariha Solomoni u tsale a ku: “Xin’wana ni xin’wana xi ni nkarhi wa xona lowu vekiweke.” (Eklesiasta 3:1) Hambiswiritano, swi nga tikomba onge a swi nge koteki ku tshama u ri na xiyimiso lexi ringaniseriweke, tanihi leswi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki byi nga kavanyetaka ndlela leyi ndyangu wu toloveleke ku endla swilo ha yona. Xana u nga endla yini leswaku u va la ringaniselaka?

Havumbirhi bya n’wina mi nga ha tivekela etlhelo nkarhi wo wisa leswaku mi kota ku rivala swa xinkarhana hi xiyimo lexi mi langutaneke na xona. Xana mi nga ha swi kota ku tiphina hi swilo leswi a mi kota ku swi endla emahlweni ko hlaseriwa hi vuvabyi? Loko swi nga ri tano, xana swi kona swilo leswintshwa leswi mi nga tsakelaka ku swi endla mi ri vambirhi? Ku nga ha va nchumu wo olova wo tanihi ku hlayelana kumbe ku dyondza ririmi lerintshwa. Ku endla swilo leswi vuvabyi byi nga mi siveriki ku swi endla, swi ta tiyisa xiboho xa n’wina xa ku va “nyama yin’we”—swi tlhela swi engetela ntsako wa n’wina.

Ndlela yin’wana leyi u nga kombisaka ku ringanisela ha yona i ku va exikarhi ka vanhu van’wana. Bibele yi vula leswi eka Swivuriso 18:1: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena; u ta hambana ni vutlhari hinkwabyo lebyi pfunaka.” Xana u swi xiyile leswaku eka ndzimana leyi ku tihambanisa ni vanhu van’wana swi nga ha va ni vuyelo byo biha emianakanyweni? Ku tihlanganisa ni vanhu van’wana nkarhi na nkarhi swi nga ku endla leswaku u va la tsakeke naswona swi nga ha ku pfuna leswaku u va ni mianakanyo leyi dzikeke eka leswinene. Ha yini u nga teki goza ro rhamba un’wana leswaku a ku endzela?

Minkarhi yin’wana ku ringanisela swi va xiphiqo eka vatekani lava va faneleke va khathalela van’wana.  Van’wana va endla ntirho wo tala, lowu nga endlaka leswaku va karhala kutani va veka vutomi bya vona ekhombyeni. Ndlela leyi va tirhaka ha yona yi nga ha endla leswaku va nga ha swi koti ku ya emahlweni va khathalela munghana wa vona wa vukati la rhandzekaka. Kutani loko u khathalela nkataku loyi a khomiweke hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki u nga honisi swilaveko swa wena n’wini. Tivekele nkarhi etlhelo lowu rhuleke lowu u nga ti phyuphyisaka ha wona. * Van’wana va kume swi pfuna ku va nkarhi na nkarhi va phofulela munghana loyi va n’wi tshembaka wa rimbewu leri fanaka, swilo leswi va karhataka.

Bibele ya hi tsundzuxa: “U nga vuli u ku: ‘Swi endlekisa ku yini leswaku masiku yo sungula ma antswa ku tlula lawa?’” (Eklesiasta 7:10) Kutani papalata ku anakanya hileswi vutomi a byi ta va byi ri xiswona loko a ku nga ri ni loyi a vabyaka. Tsundzuka leswaku emisaveni leyi, mintsako hinkwayo yi ringaniseriwile hi ndlela yo karhi. Lexi nga ku pfunaka i ku amukela xiyimo xa wena naswona u lava ndlela yo langutana na xona hi ndlela leyi humelelaka.

I yini lexi nga pfunaka wena ni nkataku emhakeni leyi? Bulani hi mikateko leyi mi nga na yona. Tsakelani nhluvuko wutsongo lowu vaka kona eka rihanyo ra loyi a vabyaka. Tshamani mi ri ni swo karhi leswi mi nga tsakelaka ku swi vona swi humelela, mi tlhela mi ti vekela tipakani leti mi nga kotaka ku ti fikelela.

Shoji na Akiko lava nga nuna ni nsati va yi tirhisile ndzayo leyi nga laha henhla naswona va ve ni vuyelo lebyinene. Loko Akiko a khomiwe hi vuvabyi bya fibromyalgia, [ku nga vuvabyi lebyi vangaka ku vava ka misiha leyi hlanganisaka marhambu], va boheke ku tshika xiavelo xa vona xo hlawuleka eka ntirho wa Vukreste wo chumayela nkarhi hinkwawo. Xana va hele matimba? Hi ntumbuluko swi tano. Shoji u khutaza un’wana ni un’wana loyi a nga eka xiyimo lexi fanaka hi ku vula a ku: “U nga ti heti matimba hi ku anakanya hi swilo leswi u nga ta ka u nga ha swi koti ku swi endla. Vana ni langutelo lerinene. Hambiloko havumbirhi bya n’wina mi ri na ntshembo wa leswaku siku rin’wana mi nga ha tlhelela eka ndlela leyi a mi tolovele ku endla swilo ha yona, dzikisani miehleketo ya n’wina eka vutomi lebyi mi byi hanyaka sweswi. Eka mina leswi swi vula ku dzikisa miehleketo ya mina eka nsati wa mina ni ku n’wi pfuna.” Xitsundzuxo xo tano lexi tirhaka xi nga ku pfuna na wena loko nkataku a lava ku khathaleriwa hileswi a vabyaka.