Xana A Wu Swi Tiva?

Hi rihi gondzo leri muapostola Pawulo a fambeke ha rona eka riendzo rakwe ro sungula ro ya eRhoma?

▪ Mintirho 28:13-16 yi vula leswaku xikepe lexi Pawulo a tluteke ha xona ku ya eItaliya xi fikele ePuteyoli (laha sweswi ku vuriwaka Pozzuoli), eRibuweni ra Naples. Ku suka kona u ye eRhoma a famba hi gondzo leri vuriwaka Via Appia naswona gondzo leri hi rona lerikulu emutini wolowo.

Gondzo leri ri thyiwe vito leri nge Via Appia endzhaku ka loko Appius Claudius Caecus, murhangeri wa le Rhoma a sungule ku ri aka hi 312 B.C.E. Gondzo leri ri aname kwalomu ka ntlhamu ni hafu ku ya eka tsevu wa timitara ri tlhela ri va ni maribye yo tsindziyela ya vholkheno naswona hi ku famba ka nkarhi ri engeteriwe hi 583 wa tikhilomitara ku suka edzonga-vuxa bya Rhoma. Gondzo leri ri hlanganisa Rhoma ni nhlaluko ra Brundisium (leyi sweswi yi vitaniwaka Brindisi) naswona leyi hi yona ndlela yo nghena eVuxeni. Vanhu lava a va famba hi gondzo rero a va fika va yima endhawini yoleyo, leyi a yi pfuleke hi 24 wa tikhilomitara, leswaku va xava swilo swo hambana-hambana, va etlela kona, va cinca tihanci ta vona ni timovha ta vona.

Hambiswiritano, swi nga ha endleka leswaku Pawulo a a famba hi milenge. Mpfhuka lowu a nga wu heta a famba egondzweni ra Via Appia a ku ri 212 wa tikhilomitara. Loko a ri karhi a famba u hundze hi le Pontine Marshes, ku nga ndhawu leyi nga nhlangasi leyi nga endla leswaku mutsari un’wana wa Murhoma a vilerisiwa hi tinsuna ni risema leri a ri ri kwalaho. Ku suka en’walungwini wa Pontine Marshes a ku ri ni Ndhawu ya Vuxaviselo ya Appius—kwalomu ka 65 wa tikhilomitara ku suka eRhoma—ni Tihotela Tinharhu naswona ku suka emutini wolowo u nga famba kwalomu ka tikhilomitara ta 50 leswaku u kuma ndhawu yo wisela eka yona. Vakreste vo huma eRhoma a va yimele Pawulo etindhawini teto timbirhi. Loko a va vona, “Pawulo a nkhensa Xikwembu, a tiya nhlana.”—Mintirho 28:15.

I xiphepherhele xa muxaka muni xo tsalela eka xona lexi ku vulavuriwaka ha xona eka Luka 1:63?

▪ Evhangeli ya Luka yi vula leswaku vanghana va Zakariya va n’wi vutise leswaku hi rihi vito leri a ta ri thya n’wana wakwe loyi a ha ku velekiwa. Zakariya “[u kombele] xiphepherhele a tsala leswi: ‘Vito ra yena i Yohane.’” (Luka 1:63) Hi ku ya hi buku ya mukambisisi un’wana, xiga xa Xigriki lexi hundzuluxeriweke laha xi va “xiphepherhele” xi vula “xiphepherhele lexitsongo xo tsalela eka xona lexi endliweke hi mapulanga lexi totiweke mhula.” Xiphepherhele lexi a xi vekiwe eka vuhiri a xi totiwe mhula wa tinyoxi. Hi ku tirhisa nchumu wo tsala ha wona u nga swi kota ku tsala tinotsi eka xiphepherhele xexo. Leswi tsariweke swi nga ha rhabeka hi ku famba ka nkarhi naswona ku nga tlhela ku tsariwa swin’wana eka xona loko xi rhideriwe kahle.

Buku leyi nge Reading and Writing in the Time of Jesus yi ri: “Ku sukela eka mimpfampfarhuto ya Pompeii ku ya eka vuvatli bya maribye ya swilo swo hambana-hambana eka Mfumo wa Rhoma ni swilo leswi ceriweke etindhawini to tala leti hangalakeke ku suka aEgipta ku ya fika ni le ka Makhumbi ya Hadrian [eN’walungu wa Britain], swi kombisa leswaku swiphepherhele leswi a swi tirhisiwa emisaveni hinkwayo.” Swi nga ha endleka leswaku vanhu vo tala a va tshama va khome swiphepherhele leswi—vaxavisi, vatirhela-mfumo kumbexana ni Vakreste va lembe-xidzana ro sungula.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Via Appia

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Xiphepherhele xa mhula xa mufana wa xikolo, hi lembe-xidzana ra vumbirhi C.E.

[Xihlovo Xa Kona]

By permission of the British Library