KU NGA twanani ni vatswari va munghana wa wena wa vukati ku nga va mhaka leyi hlekisaka eka vaendli va mafenya, kambe entiyisweni yona a yi hlekisi. Reena, wansati la tekiweke wa le Indiya u ri: “Ku hundze malembe mana wa nuna wa mina a ri karhi a nghenelela evukatini bya hina. Minkarhi yo tala a ndzi byela nuna wa mina loko ndzi hlundzukile hikuva a ndzi nga ta swi kota ku vulavula ni mana wakwe. Swi vonaka onge nkarhi na nkarhi a a fanele a hlawula exikarhi ko va nuna lonene ni ku va n’wana lonene.”

I yini lexi endlaka leswaku vatswari van’wana va nghenelela etimhakeni ta vukati bya vana va vona? Jenny, loyi a nga tshahiwa eku sunguleni ka xihloko lexi, u nyikela xivangelo xin’we. U ri: “Swi nga ha endleka leswaku swa va tikela ku vona munhu la ha riki muntshwa naswona a nga riki na ntokoto a sungula ku khathalela n’wana wa vona.” Dilip, nuna wa Reena u nyikela xivangelo xin’wana. U ri: “Vatswari lava nga kulula va n’watseka va tlhela va titsona swo karhi hikwalaho ka n’wana wa vona va nga ha vona onge va hambanisiwa ni n’wana wa vona. Xin’wana lexi nga ha endlaka leswaku va nga dyi byi rhelela i ku ehleketa leswaku n’wana wa vona a nga na byona vutlhari lebyi nga ta n’wi pfuna leswaku a va ni vukati lebyinene.”

Entiyisweni minkarhi yin’wana mpatswa hi wona lowu endlaka leswaku vatswari va nghenelela evukatini bya wona. Xiya xikombiso xa Michael na Leanne, mpatswa lowu tekaneke wa le Australia. Michael u ri: “Leanne u kulele endyangwini lowu swirho swa wona swi tolovelaneke swinene naswona swi phofulelanaka ta le mbilwini hi ku ntshunxeka. Kutani endzhaku ka loko hi tekanile, a a vulavula ni tata wakwe malunghana ni swiboho leswi hi faneleke hi swi endla. Tata wakwe a hi nyika swiringanyeto  swo tala, kambe a swi nga ndzi tsakisi loko nsati wa mina a ya eka tata wakwe loko a ri ni xiphiqo ematshan’weni yo byela mina!”

Swi le rivaleni leswaku ku va vatswari va nghenelela evukatini bya vana va vona swi nga vanga swiphiqo. Xana swi tano evukatini bya wena? Mi hanyisana njhani wena ni vatswari va munghana wa wena wa vukati naswona byi njhani vuxaka exikarhi ka munghana wa wena wa vukati ni vatswari va wena? Xiya mintlhontlho yimbirhi leyi nga ha vaka kona ni leswi u nga swi endlaka.

Munghana wa wena wa vukati u vonaka a tolovelane ngopfu ni vatswari vakwe. Luis, nuna la tekeke wa le Spain, u ri: “Nsati wa mina a a vona onge loko hi nga tshami ekusuhi ni vatswari vakwe, u ta va a nga tshembeki eka vona. Hi hala tlhelo, loko n’wana wa hina wa jaha a ha ku velekiwa, vatswari va mina a va hi endzela masiku hinkwawo naswona sweswo a swi nga n’wi tsakisi nsati wa mina. Leswi a swi endla leswaku hi tshamela ku holova.”

Tsundzuka leswi:

Loko Bibele yi hlamusela lunghiselelo ra vukati yi vula leswaku “wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u fanele ku namarhela nsati wakwe, kutani va fanele va va nyama yin’we.” (Genesa 2:24) Ku va “nyama yin’we” a swi vuli ku tshama swin’we ntsena. Swi vula leswaku nuna ni nsati va sungula ndyangu lowuntshwa, lowu va faneleke va rhangisa wona ku tlula mindyangu ya ka vona. (1 Vakorinto 11:3) I ntiyiso leswaku havumbirhi bya vona va ha fanele va xixima vatswari va vona naswona sweswo swi vula leswaku va fanele va kombisa leswaku va khathala ha vona. (Vaefesa 6:2) Kambe ku vuriwa yini loko u vona onge ndlela leyi munghana wa wena wa vukati a va khathalelaka ha yona vatswari vakwe yi ku endla u vona onge a nga na mhaka na wena?

Leswi u nga swi endlaka:

Languta xiyimo lexi hi ndlela leyinene. Xana hakunene munghana wa wena wa vukati u tolovelane swinene ni vatswari vakwe kumbexana sweswo swi vangiwa hileswi wena u nga va tolovelangiki ngopfu vatswari va wena? Loko swi ri tano, xana swi nga ha endleka leswaku ndlela leyi u kurisiweke ha yona yi hoxa xandla eka ndlela leyi u xi langutaka ha yona xiyimo lexi? Xana swi nga ha endleka leswaku sweswo swi vangiwa hi mavondzo?—Swivuriso 14:30; 1 Vakorinto 13:4; Vagalatiya 5:26.

Swi lava leswaku munhu a tikambisisa hi ku tshembeka leswaku a hlamula swivutiso sweswo. Kambe i swa nkoka leswaku munhu a swi hlamula. Loko ku ri leswaku timhaka ta vatswari va n’wina hi tona leti endlaka leswaku mi tshamela ku holova, sweswo swi kombisa leswaku mi ni xiphiqo evukatini bya n’wina naswona a xi vangiwi hi vatswari va n’wina.

Swiphiqo swo tala evukatini swi vangiwa hileswi vatekani va nga voniki timhaka hi ndlela leyi fanaka. Xana u nga ringeta ku vona swilo hilaha munghana wa wena wa vukati a swi vonaka hakona? (Vafilipiya 2:4; 4:5) Leswi hi swona leswi Adrián wanuna la tekeke wa le Mexico a swi endleke. U ri: “Nsati wa mina u kulele endyangwini lowu nga ni nkucetelo wo biha naswona leswi swi endle leswaku ndzi fambela ekule ni vatswari vakwe. Eku heteleleni, ndzi hete malembe ndzi nga tihlanganisi na vona. Leswi swi vange timholovo evukatini bya hina hikuva nsati wa mina a ha lava ku va namarhela, ngopfu-ngopfu mana wakwe.”

Hi ku famba ka nkarhi, Adrián u cince langutelo rakwe. U ri: “Hambileswi a ndzi swi tiva leswaku nsati wa mina u kuma nkucetelo wo biha loko a tihlanganisa ngopfu ni vatswari vakwe, ndzi tlhele ndzi swi xiya leswaku ku fambela ekule na vona, swi nga nyanyisa swiphiqo. Hikwalaho, ndzi ringete ku tlhela ndzi aka vuxaka lebyinene na vona.” *

Vatswari va munghana wa wena wa vukati va nghenelela eka xin’wana ni xin’wana evukatini bya n’wina naswona va mi nyika switsundzuxo leswi nga riki swa nkoka. Nelya, wansati la tekiweke wa le Kazakhstan u ri: “Mina ni nuna wa mina hi hete malembe ya nkombo hi ri karhi hi tshama ni vatswari vakwe. A ku tshama ku ri ni timholovo malunghana ni ndlela  leyi hi kurisaka vana va hina ha yona, ndlela leyi ndzi swekaka ha yona hambi ku ri ku basisa. Ndzi vulavule ni nuna wa mina swin’we ni mana wakwe hi mhaka leyi kambe sweswo swi lo nyanyisa timholovo!”

Tsundzuka leswi:

Loko u nghenela vukati a wa ha ri ehansi ka vulawuri bya vatswari va wena. Ematshan’weni ya sweswo, Bibele yi vula leswaku “nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna,” ku nga nuna wakwe. (1 Vakorinto 11:3) Hambiswiritano, hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, mpatswa wu fanele wu xixima vatswari va wona. Entiyisweni Swivuriso 23:22 yi hi byela leswi: “Yingisa tata wa wena la ku velekeke, naswona u nga n’wi languteli ehansi mana wa wena hileswi a kuleke.” Kambe ku vuriwa yini loko vatswari va wena kumbe vatswari va munghana wa wena wa vukati va nga ri na mhaka na swona leswaku nuna hi yena nhloko ya ndyangu kutani va sindzisa leswaku ku tirha mavonelo ya vona?

Leswi u nga swi endlaka:

Ringeta ku twisisa leswaku i yini lexi endlaka leswaku vatswari va nghenelela evuton’wini bya vana va vona. Ryan loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi u ri: “Minkarhi yin’wana vatswari va lava leswaku vana va vona va va katsa eka swiboho swin’wana leswi va swi endlaka.” Ku nghenelela ka vona ku nga va ku nga bohi naswona mi nga ha langutana na kona hi ku yingisa xikhutazo xa Bibele lexi nge: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana.” (Vakolosa 3:13) Nakambe ku vuriwa yini loko ku ri leswaku ku nghenelela ka vatswari va munghana wa wena wa vukati ku endla leswaku wena ni munghana wa wena wa vukati mi holova?

Mimpatswa yin’wana leyi tekaneke yi dyondze ku ka yi nga tihlanganisi ngopfu ni vatswari va yona. Leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u vulavula na vona u hlundzukile. * Hakanyingi u fanele u swi kombisa hi swiendlo leswaku u rhangisa swilaveko swa munghana wa wena wa vukati. Masayuki wanuna la tekeke wa le Japani u ri: “Loko vatswari va vula mavonelo ya vona u nga hatliseli ku pfumelelana na wona. Tsundzuka leswaku u aka ndyangu lowuntshwa. Hikwalaho, sungula hi ku twa leswaku munghana wa wena wa vukati u titwa njhani hi mavonelo ya vona.”

Minkarhi yo tala ku nga twanani ni vatswari va munghana wa wena wa vukati swi nga herisiwa hi ku ringeta ku twisisa xikongomelo xa vona naswona mi nga pfumeli leswaku sweswo swi mi holovisa. Malunghana ni mhaka leyi, Jenny u ri: “Minkarhi yin’wana loko mina ni nuna wa mina hi vulavula hi vatswari va hina a hi va twela vusiwana, naswona a hi swi vona leswaku hi ta va twisa ku vava loko hi tshamela ku vulavula hi ku nga hetiseki ka vona. Eku heteleleni, hi tshike ku vulavula hi ku nga hetiseki ka vona kambe hi tlhantlha xiphiqo lexi nga kona hi nkarhi wolowo. Leswi swi endle leswaku hi rhandzana swinene tanihi nuna ni nsati.”