Munhu U Vumbiwe A Ri N’wana Wa Xikwembu

YEHOVHA Xikwembu u vumbe munhu wo sungula hi ntshuri wa misava ni ku huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini takwe, “hiloko munhu a va moya-xiviri lowu hanyaka.” (Genesa 2:7; 1 Vakorinto 15:45) Endzhaku ka loko Adamu a vumbiwile naswona se a thye swiharhi mavito, Yehovha u n’wi etlerise vurhongo lebyikulu; loko a ha etlele, a teka rin’we ra timbambu takwe kutani a tirhisa rona ku vumba wansati. Kutani loko Adamu a n’wi amukela, a swi fanerile ku va a vula a ku: “Eku heteleleni leri i rhambu ra marhambu ya mina.” Hiloko a n’wi vitana Wansati, “hikuva u tekiwe eka wanuna.” (Genesa 2:21-23) Hi ku famba ka nkarhi Adamu u n’wi thye vito ra Evha (leri vulaka “Lava Hanyaka”).—Genesa 3:20.

Loko muapostola Pawulo a tiyisekisa mhaka ya leswaku munhu u vumbiwe hi Yehovha Xikwembu u byele Vaatena a ku: “Hi munhu un’we xi endle matiko hinkwawo ya vanhu, leswaku va tshama ehenhla ka vuandlalo hinkwabyo bya misava.” (Mintirho 17:26) Kutani matiko hinkwawo ni tinxaka hinkwato ti ni masungulo lama fanaka.

Wanuna Wo Sungula Ni Wansati Wo Sungula

Adamu na Evha va vumbiwe eku heleni ka “siku” ra vutsevu ra ku tumbuluxa. (Genesa 1:24-31) A ku na tirhekhodo ta vanhu va khale leti kombisaka leswi vanhu va nga swi tsala, leti vulavulaka hi vurimi ni swilo swin’wana leswi vanhu va nga swi endla emahlweni ka 4026 B.C.E., ku nga siku leri Adamu a nga vumbiwa ha rona. Leswi Matsalwa ma hlamuselaka matimu ya vanhu ku sukela loko ku vumbiwe mpatswa wo sungula, swi le rivaleni leswaku a ku na “munhu la hanyeke emahlweni ka matimu.” Tirhekhodo ta khale ti kombisa leswaku a ku na ku yelana exikarhi ka vanhu ni swiharhi. A ku na tirhekhodo leti kombisaka leswaku vanhu va tshame va hanya ku fana ni swiharhi, ku nga va leti nga tsariwa ehansi, leti nga mpfampfarhutiwa, leti vatliweke emaribyeni kumbe swin’wana swo fana na swona.

Hambi ku ri Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku munhu u vumbiwe hi Xikwembu kambe hi yena la nga tihambukela. (Eklesiasta 7:20; 1 Yohane 1:8-10) O. D. Miller mutivi wa vuyimburi u tshame a ku: “Ndhavuko wa vanhu va khale a ku nga ri ntsheketo. Dyondzo ya khale ya leswaku vanhu va sungule ku tikhoma hi ndlela yo biha, leyi nyenyetsaka, va lahlekeriwa hi ntsako ni ku tenga loku a va ri na kona eku sunguleni, yi tamele ntiyiso wa risima kambe lowu twisaka ku vava. Filosofi ya hina ya manguva lawa ya matimu, leyi kombisaka leswaku vanhu vo sungula a va ri swivumbiwa leswi nga ni tihanyi, swi le rivaleni leswaku yi fanele yi cinca. . . . Kambe leswi a swi vuli swona leswaku munhu wo sungula a nga ri na mahanyelo.”—Har–Moad, 1892, tluka 417.

Bibele yi vula leswaku kaya ra munhu ro sungula a ku ri ‘ntanga wa Edeni.’ (Genesa 2:8) Ndhawu leyi ku vuriwaka leswaku a yi ri eka yona a yi ri ekusuhi ni kaya ra vanhu vo sungula lava hanyeke emahlweni ka Ndhambi. Mavonelo ya swidyondzi swo tala ma hlamuseriwe kahle hi P. J. Wiseman loko a ku: “Vumbhoni hinkwabyo lebyi hi nga na byona, ku sukela eka lebyi nga eka Genesa, lebyi humaka eka vayimburi ni le ka mindhavuko ya vanhu byi kombisa leswaku kaya ra khale ra vanhu i rivala ra Mesopotamiya. Ndhavuko wa vaaki va le Vuxeni, ku nga va ku ri Machayina kumbe Maindiya, a hi nchumu loko wu pimanisiwa ni mindhavuko ya vanhu va le ndhawini leyi, laha nhluvuko wu sunguleke kona.”—New Discoveries in Babylonia About Genesis, 1949, tluka 28.

Munhu U Endliwe “Hi Xifaniso Xa Xikwembu”

Loko Xikwembu xi paluxa “mutirhi [wa xona] la nga ni vuswikoti” malunghana ni xikongomelo xa xona xo vumba munhu xi te: “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina.” (Genesa 1:26, 27; Swivuriso 8:30, 31; ringanisa na Vakolosa 1:15-17) Xiya leswaku Matsalwa a ma vuli leswaku Xikwembu xi vumbe munhu hi ku tirhisa xifaniso xa xiharhi, xifuwo kumbe nhlampfi. Munhu u vumbiwe “hi xifaniso xa Xikwembu”; a ri “n’wana wa Xikwembu.”  (Luka 3:38) Leswaku Xikwembu xi ni xivumbeko xa njhani kumbe miri wa njhani a swi tiveki hikuva “a nga kona ni un’we la tshameke a vona Xikwembu.” (1 Yohane 4:12) A nga kona munhu ni un’we laha misaveni la tivaka ndlela leyi wu langutekisaka xiswona miri lowu vangamaka wa Xikwembu xa le matilweni, lowu hi hala tlhelo wu nga wa moya, hikuva “Xikwembu i Moya.”—Yohane 4:24.

Nilokoswiritano, munhu u endliwe “hi xifaniso xa Xikwembu,” xisweswo u vumbiwe a ri ni timfanelo leti fanaka ni ta Xikwembu to tanihi rirhandzu ni vululami. (Ringanisa na Vakolosa 3:10) Nakambe u ni matimba ni vutlhari byo tlula bya swiharhi, leswi hi swona leswi endlaka leswaku a kota ku tlangela swilo leswi Xikwembu xi swi tsakelaka, swo tanihi vuxongi ni vutshila, ku vulavula, ku anakanya ni swilo swo fana ni ku tirhisa mianakanyo ni mbilu, ku nga swilo leswi swiharhi swi nga swi kotiki ku swi endla. Ku engetela kwalaho, munhu u vumbiwe a ri ni xilaveko xa moya, ku nga ku tiva Xikwembu ni ku vulavula na xona. (1 Vakorinto 2:11-16) Hikokwalaho ka swivangelo sweswo, munhu wa faneleka ku va muyimeri wa Xikwembu ni ku lawula swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka, ku nga etilweni, emisaveni ni le lwandle.

Leswi munhu a vumbiweke hi Xikwembu, eku sunguleni a a hetisekile. (Deteronoma 32:4) Kutani Adamu a a fanele a tiphine swinene hi vutomi tanihi leswi a a hetisekile ni hi lunghelo leri a a ri na rona ro hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni. (Esaya 45:18) Yena na Evha a va byeriwe leswi: “Tswalanani mi andza, mi tata misava, mi yi fuma.” (Genesa 1:28) Loko ndyangu wa vona wu ya wu andza, a va ta khathalela ni ku sasekisa misava hilaha Muvumbi wa vona a a swi lave hakona.

Ntshunxeko Wo Tihlawulela

Leswi munhu a vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu u ni ntshunxeko wo tihlawulela. A nga ha hlawula ku endla leswinene kumbe swo biha. Loko Adamu a a lo yingisa Muvumbi wakwe hi ku tirhandzela, a a ta fundzha ni ku dzunisa Xikwembu hi ndlela leyi tlulaka leyi swiharhi swi nga n’wi dzunisaka ha yona. A a ta dzunisa Xikwembu hikwalaho ka timfanelo ta xona letinene naswona a a ta seketela vuhosi bya xona.

Kambe ntshunxeko lowu Adamu a a ri na wona a wu pimiwile. A a ta tshama a tsakile, ntsendze loko a seketela vuhosi bya Yehovha. Leswi swi kombisiwe hi murhi wo tiva leswinene ni leswo biha, lowu Adamu a a yirisiwe ku wu dya. Ku wu dya, a swi kombisa ku nga yingisi, ku nga ku xandzukela vuhosi bya Xikwembu.—Genesa 2:9, 16, 17.

Leswi Adamu a a ri “n’wana wa Xikwembu,” vuxaka byakwe ni Xikwembu a byi fana ni bya n’wana ni tata wakwe, kutani a a fanele a xi yingisile. (Luka 3:38) Ku engetela kwalaho, Xikwembu xi vumbe munhu a ri ni xilaveko xo gandzela. Loko munhu a nga xi tirhisi hi ndlela leyi faneleke xilaveko lexi, xi nga n’wi hambukisa xi tlhela xi endla leswaku a nga wu tirhisi hi ndlela leyi faneleke ntshunxeko wakwe naswona xi nga endla leswaku a xaniseka ematshan’weni ya leswaku a va ekusuhi ni Muvumbi wakwe. Leswi swi nga endla leswaku munhu a nga xiximeki.

Ku xandzuka ka n’wana wa Xikwembu wa moya ku endle leswaku Evha nsati wa Adamu, a dyoha kutani a ringa Adamu, loyi a nga xandzukela Xikwembu hi vomu. (Genesa 3:1-6) Hikwalaho ko tlula nawu, Adamu u lahlekeriwe hi vuxaka lebyi a a ri na byona ni Xikwembu ni ku hetiseka loku a ri na kona kutani a hundzisela xidyoho, ku nga hetiseki ni rifu eka vana vakwe, ku nga vanhu va tinxaka hinkwato. Kutani vanhu va tswariwa va fana ni tata wa vona Adamu, va nga hetisekanga naswona va dyuhala kutani va fa.—Genesa 3:17-19; Varhoma 5:12.

Yehovha u endle lunghiselelo ra rirhandzu ro ntshunxa vanhu evuhlongeni bya xidyoho ni rifu. Leswaku a hetisisa nawu wakwe lowu hetisekeke, a swi boha leswaku munhu la hetisekeke a nyikela vutomi byakwe leswaku a siva leswi swi nga lahlekela Adamu loyi a a hetisekile hikwalaho ka ku nga yingisi. (1 Vakorinto 15:22) Xikwembu xi rhumele n’wana wa xona la nga tswariwa a ri swakwe, ku nga Yesu Kreste, leswaku a velekiwa emisaveni tanihi munhu la hetisekeke. U amukele xiavelo lexi hi ku titsongahata naswona hikwalaho ko fa rifu leri hlomulaka mbilu emhandzini ya nxaniso, u ntshunxe vanhu kutani a endla leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va langutela ku va ni vumundzuku lebyinene tanihi vana va Xikwembu.—Varhoma 8:20, 21.