Papila Leri Humaka eAfrika Dzonga

“Ha Yini Un’wana Ni Un’wana A Yime Laha?”

“NDHAWU LEYI YI NI KHOMBO SWINENE—YI NI VUGEVENGA NI VUNGHWAVAVA,” lexi i xilemukiso lexi a xi ri eka bodo leyi nga etlhelo ka patu ro lala. Hi hume epatwini ra xikontiri ivi hi nghena eka ro pfumala xikontiri, hi ya laha ku nga ni timovha tin’wana leti yimeke ekusuhi ni bodo leyikulu, leyi un’wana ni un’wana a kotaka ku yi vona naswona yi navetisaka ndhawu ya manyunyu yo wisela eka yona tlhelo yo gembulela eka yona, leyi nga emahlweni loko u famba hi patu rero. Timovha ta mavayivayi a ti hundza kwalaho hi rivilo, naswona a hi swi xiya leswaku vanhu lava nga endzeni ka tona a va tikomba va hlamarisiwa hileswi hi yimeke kwalaho. Vo tala a va tivutisa leswaku ‘Ha yini un’wana ni un’wana a yime laha?’

Hi fike hi yimisa timovha ta hina kutani hi xika hi ya laha a ku ri ni ntlawa wa vanhu lava a va ambale kahle, lava a va yime endzhutini wa bodo yoleyo. Vanhu lava a hi yime na vona a va ri va tinxaka-xaka ni mindhavuko yo hambana-hambana, ku nga nchumu lowu nga tolovelekangiki ku wu vona laha Afrika Dzonga. Hi fambe mpfhuka wa kwalomu ka 100 wa tikhilomitara hi ta endhawini leyi nga en’walungu-vupela-dyambu bya Johannesburg, hi xikongomelo xo ta vulavula ni vanhu lava tshamaka eswimitanini sweswo hi ntiyiso wa le Bibeleni.

Hi khome nhlangano wo koma etlhelo ka patu ivi hi bula hi Tsalwa ro karhi kutani hi hlela ndlela leyi hi nga ta chumayela ha yona hi yindlu ni yindlu. Endzhaku ka sweswo hi khongerile ivi hi tlhelela etimovheni ta hina. Ekulenyana ni ndhawu leyi nga rivala a ku ri ni tindlu ni mikhukhu leyi akiweke hi ndlela leyi nga hlelekangiki. Tindlu ta kona a ti vonaka ti ri tintsongo loko ti ringanisiwa ni tintshava ta timayini ta platinum. Endhawini yoleyo ku ni vusweti lebyikulu hambileswi ku nga ni rifuwo ro tala ra swicelwa.

Mina ni nkatanga swin’we ni mpatswa wun’wana lowu humaka eJarimani, hi sungule ku chumayela hi yindlu ni yindlu nimixo. Tindlu ta le ndhawini yoleyo a ti nyawuli hikuva vanhu vo tala lava tshamaka kwalaho a va tirhi. To tala ta tona i mikhukhu leyi akiweke hi mazenge lama beleriweke eka mapulanga hi swipikiri leswi beleriweke ehenhla ka tipaniki ta mabodlhela ya tibiya.

Emutini wun’wana ni wun’wana lowu a hi nghena eka wona, a hi ndzawuta ha ha ri egedeni, naswona a hi tala ku hlanganisiwa hi manana wa muti. Lava a hi va chumayela, a va ri ni torha ro yingisela rungula ra hina naswona a va hi amukela tanihi vaendzi va xiyimo xa le henhla. Leswi dyambu a ri dlaya ni vusokoti ni ku vavula mazenge, minkarhi yo tala a ku rhumiwa vana leswaku va hi vekela switulu ehansi ka murhi leswaku hi ta tshama endzhutini.

Vandyangu va tile ivi va tshama ehenhla ka mabokisi ya tibiya kumbe ya tikholidirinki. Hambi  ku ri vana lava a va ri eku tlangeni hi tithoyi leti endliweke ekaya na vona va vitaniwile leswaku va ta yingisela. Hi hlaye Matsalwa yo karhi ivi hi kombela vana lava ha nghenaka xikolo leswaku va hlaya minkandziyiso ya hina leyi sekeriweke eBibeleni. Vanhu vo tala lava a hi va kuma a va yi tsakela minkandziyiso ya hina naswona a va lava leswaku hi tlhela hi va endzela.

Ninhlikanhi, hi fambile hi ya kuma swo miyeta nyoka ni swo timula torha hi nga si tlhelela eka lava hi va tshembiseke ku tlhela hi va endzela. Munhu wo sungula loyi a hi fanele hi tlhelela eka yena a ku ri Jimmy, muhlapfa loyi a a huma eMalawi loyi a a tirha eka yin’wana ya migodi ya platinum ya laha tikweni. Se a ku hele tin’hweti to hlaya hi ri karhi hi n’wi endzela. A a tsaka swinene loko a hi vona, naswona a hi heta nkarhi wo tala hi ri karhi hi bula na yena hi Bibele. Jimmy a a ri ni nsati wa Mutswana wa laha Afrika Dzonga naswona va ni vana vambirhi vo saseka. Leswi hi nga n’wi kumangiki eka riendzo leri hundzeke, a hi swi langutele hi mahlo-ngati ku tlhela hi n’wi vona.

Loko hi tshinelela ximutana xa Jimmy, hi nambe hi swi vona leswaku ku na leswi nga fambiki kahle. Xirhapa xakwe xo saseka a xi nga ha languteki, swimilana leswi a a swi byarile a swi vunile naswona tihuku leti a ti hamba ti handza-handza kwalaho a ti nga ha ri kona. Rivanti a ri lotleriwe hi nketana. Muakelani wakwe u te a ta hi pfuxela. Hi n’wi vutise leswaku Jimmy u kwihi. U hi byele mhaka leyi tsemaka nhlana a ku: Jimmy u file naswona nsati ni vana vakwe va tlhelele eka rikwavo.

A swi tikomba swi nga fanelanga ku vutisa, kambe hi vutise xivangelo xa rifu. U te: “U dlayiwe hi mavabyi hikuva namuntlha ku ni mavabyi yo tala naswona vanhu vo tala va hela.” Hambileswi a nga ma vulangiki hi ku kongoma mavabyi ya kona, leswi wansati yoloye a nga hi byela swona swi tikomba onge se mavabyi lawa ma hete vanhu vo tala. Hi bule na yena hi ntshembo wa ku pfuka ka vafi ivi hi timbilu leti tshovekeke hi hambana na yena hi ya eka un’wana loyi a nga te hi tlhela hi vuya.

Hi fike eximutanini xin’wana laha hi nga ya eka layini yo hetelela ya tindlu leti a ti ri ekusuhi ni ntshava ya mayini. Loko hi jika hi xitarata xo hetelela xa kwalaho, hi vone ribye leri a ri pendiwe hi muvala lowu vonakaka leri a ri ri exirhapeni naswona a ri tsariwe marito lama nge, “Loko munhu a nga endli xiboho; u hetelela a tlangise nkarhi wo tala.” David * loyi a nga mutsari wa marito wolawo, loyi a a ri eku lunghiseni ka njhini ya movha wakwe wa khale wa Volkswagen Beetle, u suke a yima kutani a hi languta. Loko a swi xiya leswaku hi hina, u sungule ku n’wayitela ivi dyambu ri tlhava nsuku lowu a a wu ri emenweni yakwe ivi wu sungula ku hatima. U tisule mavoko kutani a ta hi xeweta.

U te: “Xewani vanghana va mina, i khale hi nga si vonana?” A hi tsakile ku tlhela hi vona David. U kombele ku khomeriwa leswi a nga ta ka a nga heti nkarhi wo leha na hina, tanihi leswi a saleke a kuma ntirho wa le mayini endzhaku ka riendzo ra hina leri hundzeke naswona a a fanele a tsutsumela kona hi xihatla. Loko hi ri karhi hi bula na yena a a n’wayitela. U vulavule na hina a tsakile a ku: “Riendzo ra n’wina ro sungula, ri cince vutomi bya mina. Kahle-kahle, a ndzi tivi leswaku a ndzi ta va ndzi ri kwihi namuntlha loko a mi nga ndzi endzelanga.”

A swi hi tikela ku hambana na yena. Loko dyambu ri pela hi tlhelele ekaya. Loko hi ri endleleni, a hi ri karhi hi anakanya hi ndhawu yoleyo naswona a hi tivutisa leswaku vanhu lava tshamaka endhawini yoleyo va ta fikeleriwa njhani hi mahungu lamanene. Hi vone nkoka wa marito ya Yesu lama nge: “Hakunene, ntshovelo i wukulu, kambe vatirhi a hi vangani.”—Luka 10:2.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 17]

Kind permission given by the South African Post Office