Xana A Wu Swi Tiva?

A ku ri yini nyangwa ya muti leyi minkarhi yo tala a ku vulavuriwa ha yona eBibeleni?

▪ Eminkarhini ya Bibele, miti yo tala a yi rhendzeriwe hi marhangu lama yi sirhelelaka. Etinyangweni to tala a ku ri ni tindhawu leti pfulekeke laha vanhu a va hlangana kona, va xavisela kona ni ku teka leti ni letiya. Switiviso swa mani na mani a swi endleriwa kona naswona swi nga ha endleka leswaku ni vaprofeta a va profetela kona. (Yeremiya 17:19, 20) Buku leyi nge The Land and the Book yi ri: “Swi tikomba onge timhaka ta mabindzu a ti endleriwa kwalaho kumbe ekusuhi ni tinyangwa ta muti.” Le Israyele wa khale, vanhu a va hlangana ekusuhi ni tinyangwa ta muti leswaku va tiendlela mintirho yo hambana-hambana.

Hi xikombiso, Abrahama u xavele ndyangu wa ka vona ndhawu leyi a wu ta lahliwa eka yona aEfroni “emahlweni ka vana hinkwavo va Heti lava nghenaka hi nyangwa ya muti.” (Genesa 23:7-18) Hi hala tlhelo, Bowasi u kombele vavanuna va khume va le Betlehema leswaku va rindza enyangweni ya muti, naswona loko va ha ri kwalaho, u endle lunghiselelo ra leswaku Rhuti a tekiwa hi xaka ra nuna wakwe endzhaku ka loko nuna wakwe a file, leswi ku nga vukati byo kurisa xivongo. (Rhuti 4:1, 2) Loko vavanuna va muti va avanyisa, a va tshama enyangweni ya muti leswaku va tenga milandzu ni ku endla swiboho swa vuavanyisi.—Deteronoma 21:19.

A wu ri kwihi muti wa Ofiri lowu Bibele yi vulaka leswaku nsuku wa xiyimo xa le henhla a wu kumeka eka wona?

▪ Buku ya Yobo hi yona yo sungula ku vulavula hi “nsuku wa Ofiri” naswona yi wu pimanisa ni ‘nsuku lowu tengeke.’ (Yobo 28:15, 16) Kwalomu ka malembe ya 600 endzhaku ka loko Yobo a file, Hosi Davhida u hlengelete “nsuku wa le Ofiri” leswaku wu tirhisiwa ku aka tempele ya Yehovha eYerusalema. N’wana wakwe Solomoni na yena u xave nsuku lowu humaka eOfiri.—1 Tikronika 29:3, 4; 1 Tihosi 9:28.

Hi ku ya hi Matsalwa, Solomoni a a ri ni ntlawa wa swikepe leswi a swi endleke Esiyoni-gebere, le Lwandle ro Tshwuka, leswi a swi n’wi tisela nsuku wa le Ofiri. (1 Tihosi 9:26) Vakambisisi va ehleketa leswaku muti wa Esiyoni-gebere a wu ri ehenhla ka Nsonga-nkulu wa Aqaba ekusuhi ni ndhawu leyi namuntlha yi vuriwaka Elata kumbe Aqaba. Loko swikepe swi ri kwalaho, a swi kota ku fikelela ndhawu yin’wana ni yin’wana leyi nga eLwandle ro Tshwuka kumbe tindhawu ta le kule swinene to xavisela eka tona etimbuweni ta le Afrika kumbe ta le Indiya, naswona swi nga ha endleka leswaku tindhawu leti na tona a ti ri xiphemu xa muti wa Ofiri. Hambiswiritano, van’wana va vula leswaku muti wa Ofiri wu le Arabiya laha timayini ta khale ta nsuku ti nga kumiwa kona naswona ninamuntlha wa ha ceriwa endhawini yoleyo.

Vanhu van’wana va vula leswaku timayini leti Solomoni a a wu kuma eka tona nsuku a ku nga ri ta xiviri, kambe mutivi wa swilo swa khale swa le Egipta Kenneth A. Kitchen u te: “Muti wa Ofiri a ku nga ri ntsheketo. Xibya xa vumba lexi a xi tsariwe hi Xiheveru [kumbe xipetlu xa mbita] xa lembe-xidzana ra vunhungu [B.C.E.] a xi ri ni marito lama nge: ‘Nsuku wa le Ofiri lowu yaka eBeta-horoni—tixikele ta 30.’ Muti wa Ofiri hi wona lowu nsuku a wu kumeka eka wona, hilaha a swi ri hakona hi ‘Nsuku wa Amau,’ ‘Nsuku wa Punt’ kumbe ‘Nsuku wa Kush’ leswi ku nga matsalelo ya le Egipta, naswona vito ha rin’we ri kombisa ndhawu leyi nsuku a wu huma eka yona kumbe laha nsuku wa xiyimo xa le henhla wu kumekaka kona.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Abrahama a yime enyangweni ya muti leswaku a ta xava ndhawu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xibya xa vumba lexi a xi tsariwe hi Xiheveru lexi nga ni vito ra muti wa ofiri

[Xihlovo Xa Kona]

Collection of Israel Antiquities Authority, Photo © The Israel Museum, Jerusalem