KU NI munhu wo karhi la lavaka ku ku sivela leswaku u tiva vito ra Xikwembu swin’we ni ku va ni vuxaka lebyikulu na xona. I mani munhu wa kona? Bibele yi ri: “Lava nga riki vapfumeri, xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo xi va [dlaye] mianakanyo.” Sathana Diyavulosi hi yena xikwembu xa misava leyi, leyi nga xi chaviki Xikwembu. U lava leswaku u tshama u ri emunyameni leswaku u nga voningeriwi “hi vutivi lebyi vangamaka malunghana ni Xikwembu.” Sathana a nga swi lavi leswaku u tiva vito ra Xikwembu. Sathana u yi dlaya njhani mianakanyo ya vanhu?—2 Vakorinto 4:4-6.

Sathana u tirhisa vukhongeri bya mavunwa ku sivela vanhu leswaku va nga ri tivi vito ra Xikwembu. Hi xikombiso, eminkarhini ya khale, Vayuda van’wana va hlawule ku honisa Matsalwa lama huhuteriweke kutani va landzela mindhavuko leyi a yi va sivela ku tirhisa vito ra Xikwembu. Hi lembe-xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, swi tikomba onge vahlayi va Vayuda a va byeriwe leswaku va nga ri tirhisi vito ra Xikwembu hambileswi a ri ri kona eMatsalweni yo Kwetsima, kambe va ri siva hi vito leri nge ʼAdho·naiʹ, leri vulaka “Hosi.” A swi kanakanisi leswaku mukhuva lowu wu endle leswaku vanhu va nga swi koti ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Vo tala va lahlekeriwe hi lunghelo ro va ni vuxaka lebyikulu na xona. Kambe ku vuriwa yini hi Yesu? Xana a a ri languta njhani vito ra Xikwembu?

Loko Yesu a khongela Tata wakwe, u te: “Ndzi va tivise vito ra wena naswona ndzi ta ri tivisa.” (Yohane 17:26) A swi kanakanisi leswaku Yesu u tivise vito ra Xikwembu eka swiyimo swo hambana-hambana loko a hlaya, a tshaha kumbe a hlamusela swiphemu swo karhi swa Matsalwa ya Xiheveru leswi nga ni vito rero ra nkoka. Yesu u tirhise vito ra Xikwembu a ntshunxekile hilaha vaprofeta hinkwavo lava hanyeke emahlweni kakwe va endleke hakona. Loko ku ri leswaku Vayuda a va nga ri tirhisi vito ra Xikwembu hi nkarhi wa vutirheli byakwe, swi le rivaleni leswaku a a nga ta wu landzela ndhavuko wa vona. U sole varhangeri va vukhongeri a ku: “Mi endle rito ra Xikwembu ri nga tirhi hikwalaho ka ndhavuko wa n’wina.”—Matewu 15:6.

Endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu, valandzeri vakwe vo tshembeka va hambete va endla leswaku vito ra Xikwembu ri tiviwa. (Vona bokisi leri nge  “Xana Vakreste Va Lembe-xidzana Ro Sungula A Va Ri Tirhisa Vito Ra Xikwembu?”) Hi Pentekosta ya 33 C.E., ku nga siku leri vandlha ra Vukreste ri simekiweke ha rona, loko muapostola Petro a tshaha eka vuprofeta bya Yuwele u byele ntshungu wa Vayuda ni vaproselita a ku: “Un’wana ni un’wana la vitanaka vito ra Yehovha u ta ponisiwa.” (Mintirho 2:21; Yuwele 2:32) Vakreste vo sungula va pfune vanhu vo huma ematikweni yo  hambana-hambana leswaku va tiva vito ra Xikwembu. Leswi hi swona leswi nga endla leswaku mudyondzisiwa Yakobo a vula marito lama landzelaka eka nhlangano lowu vaapostola ni vakulukumba va le Yerusalema va veke na wona, a ku: ‘Xikwembu xi hundzuluxele nyingiso wa xona ematikweni leswaku xi humesa eka wona vanhu va vito ra xona.’—Mintirho 15:14.

Nilokoswiritano, nala wa Xikwembu a nga lan’wanga. Endzhaku ka ku fa ka vaapostola, Sathana u hlohlotele vanhu leswaku va va vagwinehi. (Matewu 13:38, 39; 2 Petro 2:1) Hi xikombiso, mutsari Justin Martyr la tivulaka Mukreste u velekiwe endzhakunyana ka ku fa ka Yohane, muapostola loyi a a sale a ri yexe eka vaapostola hinkwavo. U tsale hi ku phindha-phindha ematsalweni yakwe leswaku Munyiki wa swilo hinkwaswo i “Xikwembu lexi nga riki na vito.”

Loko Vakreste lava gwineheke va hundzuluxela Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, va suse vito ra  Xikwembu hi vomu kutani va ri siva hi leri nge Kyʹri·os, ku nga rito ra Xigriki leri vulaka “Hosi.” Ku endleke leswi fanaka eMatsalweni ya Xiheveru. Leswi vagwinehi va Vayuda na vona a va nga ri tirhisi vito ra Xikwembu, va ri susile eMatsalweni ya vona kutani va ri siva hi leri nge ʼAdho·naiʹ naswona vito leri ri humelela minkarhi yo tlula 130. Vuhundzuluxeri bya Bibele hi ririmi ra Xilatini lebyi nga hetisiwa hi Jerome hi 405 C.E lebyi vuriwaka Vulgate, na byona a byi nga ri na rona vito ra Xikwembu.

Swidyondzi swa manguva lawa swi xiye leswaku vito ra Xikwembu leri nge Yehovha ri humelela minkarhi ya kwalomu ka 7 000 eBibeleni. Kutani swi byi tirhise swinene vuhundzuluxeri lebyi nga ni vito ra Xikwembu, byo tanihi bya Khatoliki lebyi vuriwaka Jerusalem Bible, lebyi hi Xipaniya byi vuriwaka La Biblia Latinoamérica swin’we ni lebyi tiviwaka swinene bya Reina-Valera lebyi na byona byi nga hi Xipaniya. Vuhundzuluxeri byin’wana byi hundzuluxela vito ra Xikwembu byi ku “Yahweh.”

Lexi twisaka ku vava hileswaku tikereke to tala leti seketelaka ku hundzuluxeriwa ka Bibele ti hlohlotele swidyondzi leswaku swi susa vito ra Xikwembu eka vuhundzuluxeri bya swona. Hi xikombiso, epapileni ra June 29, 2008, leri a ri kongomisiwe eka vabixopo va Khatoliki eka nhlengeletano leyi va nga va na yona, kereke ya Vatican yi te: “Emalembeni ya sweswinyana ku sungule mukhuva wa ku vitana vito ra Xikwembu xa Vaisrayele.” Papila rero ri tlhele ri ku: “Vito ra Xikwembu . . . a ri fanelanga ri tirhisiwa kumbe ri vitaniwa.” Ku engetela kwalaho, “Tibibele leti hundzuluxeriwaka hi tindzimi ta manguva lawa, . . . ti siva vito ra Xikwembu hi leri nge Adonai/Kyrios: leri vulaka ‘Hosi.’” Swi le rivaleni leswaku kereke ya Vatican a yi tiyimisele ku endla leswaku vito ra Xikwembu ri nga ha tirhisiwi.

Leswi Maprotestente a ma swi endla a swi kombisa leswaku a ma ri xiximi nikatsongo vito ra Xikwembu. Muvulavuleri wa Maprotestente la hoxeke xandla eku kandziyisiweni ka New International Version, leyi kandziyisiweke hi Xinghezi hi 1978, u te: “Yehovha i vito ro hlawuleka ra Xikwembu naswona a hi fanele hi ri tirhisile. Vuhundzuluxeri lebyi byi hi dyele mali leyi ringanaka 17 wa timiliyoni, kambe ndzi vona onge hi lo teka mali yoleyo hi yi bohelela enengeni wa mpfuvu. Hi xikombiso, Pisalema 23 yi hundzuluxeriwe yi va ‘Yahweh i murisi wa mina.’”

Ku tlula kwalaho, tikereke ti sivele vanhu va le Latin Amerika ku tiva vito ra Xikwembu. Steven Voth, mutsundzuxi wa ta vuhundzuluxeri la tirhaka eUnited Bible Societies (UBS), u te: “Mhaka-nkulu leyi Maprotestente ya le Latin Amerika ma tshamelaka ku kanetana ha yona i ku  tirhisiwa ka vito leri nge Jehová . . . Swirho swo tala swa le kerekeni yoleyo . . . swi vule leswaku swi lava Bibele ya Reina-Valera ya 1960, leyi nga riki na rona vito leri nge Jehová naswona swi lava leswaku vito rero ri siviwa hi leri nge Señor [Hosi].” Hi ku ya hi Voth, eku sunguleni UBS a yi pfumelanga, kambe hi ku famba ka nkarhi yi pfumerile hiloko ku kandziyisiwa Bibele ya Reina-Valera “leyi nga riki na rona vito leri nge Jehová.”

Ku susiwa ka vito ra Xikwembu eRitweni ra xona kutani ri siviwa hi leri nge “Hosi” swi endla leswaku vahlayi va nga ri tivi vito ra xona. Hi hala tlhelo, ku susiwa ka rona swi pfilunganya vanhu. Hi xikombiso, muhlayi a nga ha tsandzeka ku twisisa leswaku xiga lexi nge “Hosi” xi kombetela eka Yehovha kumbe eka Yesu N’wana wakwe. Xisweswo, eka tsalwa leri muapostola Petro a nga tshaha Davhida loko a ku: “Yehovha a ku eka Hosi ya mina [ku nga Yesu la pfuxiweke]: ‘Tshama evokweni ra mina ra xinene,’” Tibibele to tala ti hundzuluxela xiga xexo ti ku: “Hosi yi ku eka Hosi ya mina.” (Mintirho 2:34, NIV) Ku engetela kwalaho, eka xitsalwana lexi nge “Yahweh ni Xikwembu xa Vukhongeri bya Vakreste,” David Clines u te: “Ku susiwa ka vito leri nge Yahweh emianakanyweni ya Vakreste swi endle leswaku vanhu va dzika ngopfu eka vumunhu bya Kreste.” Xisweswo, vanhu vo tala lava nghenaka kereke a va swi xiyi leswaku Xikwembu xa ntiyiso lexi Yesu a a khongela eka xona xi ni vito, ku nga Yehovha.

Sathana u tirha hi matimba leswaku a dlaya mianakanyo ya vanhu leswaku va nga xi tivi Xikwembu. Nilokoswiritano, u nga swi kota ku tiva vito ra Xikwembu.

I ntiyiso leswaku Sathana u lwisana ni vito ra Xikwembu naswona u tirhisa vukhongeri bya mavunwa ku endla tano. Hambiswiritano, ntiyiso wa kona hileswaku a ku na nchumu etilweni kumbe emisaveni lexi nga sivelaka Yehovha Hosi Leyi Lawulaka ku endla leswaku vito rakwe ri tiviwa hi vanhu lava lavaka ku tiva ntiyiso hi yena ni hi xikongomelo xakwe hi vanhu lava tshembekaka.

Timbhoni ta Yehovha ti ta swi tsakela ku dyondza Bibele na wena leswaku ti ku pfuna u tshinela eka Xikwembu. Ti landzela xikombiso xa Yesu, loyi a byeleke Xikwembu a ku: “Ndzi va tivise vito ra wena.” (Yohane 17:26) Ku anakanyisisa hi matsalwa lama hlamuselaka mintirho yo hambana-hambana leyi Yehovha a yi endlaka leswaku a katekisa vanhu, swi ta ku pfuna leswaku u tiva vumunhu byakwe.

Wanuna wo tshembeka Yobo u tiphine hi ku va ni “xinakulobye ni Xikwembu,” ni le ka wena swi nga va tano. (Yobo 29:4) Ku dyondza Bibele swi ta ku pfuna leswaku u tiva vito ra Xikwembu. Vutivi byebyo byi ta ku tiyisekisa leswaku Yehovha u ta endla hi ku pfumelelana ni leswi vito rakwe ri vulaka swona—“Ndzi ta tikombisa ndzi ri lexi ndzi nga ta tikombisa ndzi ri xona.” (Eksoda 3:14) Swi le rivaleni leswaku u ta swi hetisisa hinkwaswo switshembiso swakwe.