I Yini Lexi Vanhu Vo Tala Va Xi Chavaka?

“A swi lavi u kala u va xirho xa vukhongeri byo karhi ku va u xiya leswaku vumundzuku bya vanhu byi le khombyeni.”—STEPHEN O’LEARY, PROFESA WA LE YUNIVHESITI YA LE SOUTHERN CALIFORNIA. *

XANA u pfumelelana na wona marito lama nga laha henhla? Swihloko leswi swa nxaxamelo swi ta hlamusela swivangelo swin’wana leswi endlaka leswaku vanhu va chava loko va ehleketa hi vumundzuku. Swi ta tlhela swi ku nyika swivangelo leswi nga ta ku tiyisekisa leswaku misava a yi nge herisiwi. Ku ni xivangelo lexi twalaka xo va ni ntshembo ku nga khathariseki timhaka leti tsemaka nhlana leti u nga ta hlaya ha tona sweswi.

Nxungeto wa nyimpi ya matlhari ya nyutliya wu ya wu andza. Hi 2007, magazini lowu vuriwaka Bulletin of the Atomic Scientists wu te: “Tibomo to sungula ta nyutliya leti nga lahleriwa eHiroshima ni le Nagasaki ti endle leswaku vanhu vo tala va titwa va nga ha sirhelelekanga.” Ha yini va titwa hi ndlela yoleyo? Hi lembe rero, magazini wa Bulletin wu tlhele wu vika leswaku ku na kwalomu ka 27 000 wa matlhari ya nyutliya naswona 2 000 ya wona “ma ta bulusiwa ku nga ri khale.” Hambiloko ko tirhisiwa matlhari matsongo eka lama boxiweke laha henhla, ma nga onha ndhawu leyikulu swinene!

Xana nxungeto wa nyimpi ya matlhari ya nyutliya wu hungutekile ku sukela hi 2007? Matiko ya ntlhanu lawa ku vuriwaka leswaku hi wona lama nga ni matlhari yo tala ya nyutliya i Chayina, Furwa, Rhaxiya, United Kingdom na United States naswona hi ku ya hi SIPRI Yearbook 2009, * * hinkwawo ka wona “ma le ku endleni ka matlhari ya wona lamantshwa ya nyutliya kumbe se ma endle xitiviso xa leswaku ma lava ku endla tano.” Kambe buku yoleyo yi tlhela yi vula leswaku matiko wolawo a hi wona ntsena lama nga ni matlhari ya nyutliya. Valavisisi va ringanyeta leswaku tiko ra Indiya, Pakistan na Israel ma na kwalomu ka 60 ku ya eka 80 wa tibomo ta nyutliya. Va tlhele va vula leswaku emisaveni hinkwayo ku ni matlhari ya nyutliya ya 8 392 naswona ma lo yimela ku tirhisiwa ntsena!

 Ku cinca-cinca ka maxelo swi nga ha vanga khombo. Magazini wa Bulletin of the Atomic Scientists lowu boxiweke laha henhla wu tlhele wu vula leswaku “makhombo lama vangiwaka hi ku cinca-cinca ka maxelo ma lave ku fana ni lama vangiwaka hi matlhari ya nyutliya.” Vativi va sayense lava xiximiwaka vo tanihi Stephen Hawking, profesa wa tinhlayo wa le Yunivhesiti ya Cambridge, Nkulukumba Martin Rees, mutivi-nkulu wa le Trinity College le Yunivhesiti ya Cambridge, na vona va vule leswi fanaka. Va vula leswaku loko thekinoloji yi nga tirhisiwi kahle ni loko mbango wu ya emahlweni wu onhiwa, vutomi byi ta cinca swinene laha misaveni kumbe vanhu va hetelela va file.

Makhombo lawa hinkwawo ma chavisa vanhu va timiliyoni. Loko wo thayipa xiga lexi nge “end of the world” ni lexi nge “2012” eka Internet, u ta kuma leswaku ku ni tindhawu to tala leti eka tona ku vuriwaka leswaku makumu ma ta fika hi 2012. Ha yini swi ri tano? Hileswi khalendara ya khale ya le Maya leyi vuriwaka “the Long Count,” yi helelaka eka 2012. Vanhu vo tala va ehleketa leswaku leswi i xikombiso xa leswaku vanhu va ta lovisiwa hilaha hi swi tivaka hakona.

Vanhu vo tala lava nghenaka tikereke va ri Bibele yi vule leswaku misava leyi hi hanyaka eka yona yi ta lovisiwa. Va ehleketa leswaku vanhu lava tshembekaka va ta ya etilweni, kasi lavan’wana va ta siyiwa va xaniseka emisaveni leyi nga ni mpfilumpfilu kumbe va hoxiwa etiheleni.

Xana Bibele yi dyondzisa leswaku misava leyi hi hanyaka eka yona yi ta herisiwa? Muapostola Yohane u te: “Mi nga kholwi marito hinkwawo lama huhuteriweke, kambe kambisisani marito lama huhuteriweke mi vona loko [ku] ri leswaku ma huma eka Xikwembu.” (1 Yohane 4:1) Ematshan’weni yo amukela leswi vanhu va swi vulaka, ha yini u nga teki Bibele ya wena kutani u tivonela hi ya wena leswi yi swi vulaka hi makumu ya misava? Leswi yi swi dyondzisaka swi nga ha ku hlamarisa.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 4]

Mushroom cloud: U.S. National Archives photo; hurricane photos: WHO/League of Red Cross and U.S. National Archives photo