Xana A Wu Swi Tiva?

A ku ri vamani vangoma va swilo swa le mpfhukeni lava endzeleke Yesu loko a ha ri ricece?

▪ Hi ku ya hi rungula leri vulavulaka hi ta ku velekiwa ka Yesu leri nga eka Evhangeli ya Matewu, vaendzi “lava humaka etindhawini ta le vuxeni” lava voneke nyeleti ya hosi leyintshwa va te ni tinyiko va ta nyika Yesu loko a ha ri ricece. Tsalwa ra Evhangeli ya Xigriki ri vitana vaendzi volavo maʹgoi, leswi vulaka vangoma va swilo swa le mpfhukeni. (Matewu 2:1) I yini leswi hi swi tivaka ha vona?

Matsalwa ya khale lama nga ni rungula ro tala leri vulavulaka hi vangoma va swilo swa le mpfhukeni i ya Herodotus n’wamatimu wa Mugriki, la hanyeke hi lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E. U vule leswaku vangoma va swilo swa le mpfhukeni a va huma eka ntlawa wa vaprista va le Peresiya, lava a va vhumbha, va hlamusela milorho ni ku endla masalamusi. Enkarhini wa Herodotus, vukhongeri bya le Peresiya a byi sekeriwe eka tidyondzo ta Zoroaster. Kambe vangoma lava a a vulavula ha vona a va ri vaprista va Zoroaster. The International Standard Bible Encyclopedia yi ri: “Hi ku ya hi matimu ya Magriki, vangoma va swilo swa le mpfhukeni a va tlharihe ngopfu, a va ri ni vuswikoti naswona minkarhi yin’wana a va endla masalamusi.”

Vahlamuseri van’wana vo sungula lava a va tivula Vakreste vo tanihi Justin Martyr, Origen na Tertullian, va vule leswaku vanhu lava endzeleke Yesu i vangoma va swilo swa le mpfhukeni. Hi xikombiso, ebukwini yakwe leyi nge On Idolatry, Tertullian u te: “Ha swi tiva leswaku vangoma va swilo swa le mpfhukeni ni vaendli va masalamusi va tirhisana. Vahlamuseri va tinyeleti hi vona vo sungula . . . ku nyika [Yesu] ‘tinyiko.’” Hi ku pfumelelana ni rungula leri, vuhundzuluxeri byo tala bya Bibele byi hundzuluxela rito leri nge maʹgoi byi ku i “vangoma va swilo swa le mpfhukeni.”

Ha yini Matewu a vule marito lama nga ebukwini ya Zakariya onge hiloko ma vuriwe hi muprofeta Yeremiya?

▪ Rungula leri ku vulavuriwaka ha rona malunghana ni xivutiso lexi nga laha henhla ri kumeka eka Matewu 27:9, 10, laha mutsari wa Evhangeli leyi a vulavulaka hi mali leyi nyikiweke Yudasi Iskariyota leswaku a xenga Yesu. Ri hlayeka hi ndlela leyi: “Kutani leswi nga vuriwa hi nomu wa muprofeta Yeremiya swi hetisekile, loko a ku: ‘Kutani va teka swiphemu swa silivhere swa 30, nxavo lowu munhu a a xavisiwa ha wona, . . . kutani va va nyika swona leswaku va ta kuma nsimu ya munhu la vumbaka.’” Muprofeta wo sungula la vulavuleke hi swiphemu swa silivhere swa 30 i Zakariya, ku nga ri Yeremiya.—Zakariya 11:12, 13.

Loko ku hlengeletiwa tibuku to sungula ta “Vaprofeta,” swi tikomba onge ku rhangiwe hi buku ya Yeremiya kutani ku landzela ya Esaya. (Matewu 22:40) Kambe loko Matewu a vulavula hi Yeremiya eka tindzimana leti nga laha henhla, a a kombetela eka tibuku hinkwato ta vuprofeta leti a nga ti tshaha hi ku boxa buku yo sungula ya tona. Tibuku ta kona ti katsa ni buku ya Zakariya.

Hilaha ku fanaka, Yesu u pfa a vitaniwa Tipisalema eka tibuku to hlayanyana leti nga eBibeleni. Xisweswo, loko a vula leswaku swilo hinkwaswo leswi tsariweke malunghana na yena “enawini wa Muxe ni le ka Vaprofeta ni Tipisalema” swi fanele swi hetiseka, a a kombetela eka vuprofeta hinkwabyo lebyi nga eMatsalweni ya Xiheveru.—Luka 24:44.