Xana A Wu Swi Tiva?

Leswi nguva yo pfumala timpfula etikweni ra Israyele a yi lehile, i yini leswi vaaki a va swi endla leswaku va tshama va ri ni mati?

▪ Exikarhi ka October na April, mpfula a yi na swinene eIsrayele naswona minkarhi yin’wana ni minkova a yi khapakhapa. Kambe hi ximumu minkova yo tala a yi oma naswona a ku hundza tin’hweti yi nga si na. I yini leswi vanhu va le minkarhini ya Bibele a va swi endla leswaku va tshama va ri ni mati?

A va endla migerho leswaku mati ya mpfula ma khuluka ku suka etintshaveni ma ya emathangini lawa a va ma celele ehansi ka misava. Swipfalo swa wona a swi ri ni timbhovo leswaku swi kota ku nghenisa mati. Mindyangu yo tala a yi ri ni swihlovo swa yona leswaku yi timula torha eka swona.—2 Tihosi 18:31; Yeremiya 6:7.

Vaisrayele a va tirhisa swihlovo swa ntumbuluko. Etintshaveni, mpfula a yi nghena emisaveni kukondza yi ya kuma maribye le hansi. Leswi a swi endla leswaku mati ma khuluka ma ya huma laha ku nga ni swihlovo. Hakanyingi swimitana a swi akiwa ekusuhi ni nkova (kumbe en hi Xiheveru) naswona leswi swi kombisiwa hi miti leyi vuriwaka Eni-xemexi, Eni-rogele na Eni-gedi. (Yoxuwa 15:7, 62) Le Yerusalema a ku endliwe xihlovo exikarhi ka maribye leswaku muti wu kuma mati ya mpfula.—2 Tihosi 20:20.

Etindhawini leti a ku nga ri na swihlovo swa ntumbuluko (kumbe beʼerʹ hi Xiheveru), to tanihi le Bera-xeba, mati a ma ceriwa ehansi. (Genesa 26:32, 33) Mutsari la vuriwaka André Chouraqui u vule leswaku “endlelo leri [Vaisrayele] a va ri tirhisa ra hlamarisa ninamuntlha.”

Xana Abrama (Abrahama) a a tshama eka yindlu ya njhani?

▪ Abrama ni nsati wakwe a va tshama emutini lowu fuweke wa Vakalidiya lowu vuriwaka Ura. Kambe hikwalaho ka nkongomiso wa Xikwembu, va rhurhile emutini wolowo kutani va ya tshama emixaxeni. (Genesa 11:31; 13:12) Xiya leswi va bohekeke ku swi siya hikwalaho ka ku cinca loku.

Exikarhi ka 1922 na 1934, Leonard Woolley u kambisise muti wa Ura lowu sweswi ku nga Iraq. Exikarhi ka miako leyi a yi kambisiseke, a ku ri ni tiyindlu ta 73 leti a ti akiwe hi maribye. Exikarhi ka makamara yo tala ya tiyindlu leti a ku ri ni xivava, naswona exikarhi ka xona hi laha mati ya thyaka a ma nghena kona. Eka tiyindlu letikulu, kamara rin’wana ni rin’wana ra vaendzi a ri ri ni xihambukelo xa rona. Makamara man’wana lawa a ma ri ehansi a ma ri ni makhixi ni tindhawu leti mahlonga a ma etlela eka tona. Ndyangu a wu tshama eka xithezi xa le henhla, lexi a wu tirhisa xitepisi loko wu ya eka xona. Switepisi leswi a swi tlhela swi wu yisa erikupakupeni leri endliweke hi mapulanga, leri a ri langute xivava naswona a ri tlhela ri wu pfuna leswaku wu nghena emakamareni ya swithezi swa le henhla.

Woolley u te: “Yindlu . . . , leyi a yi ri ni xivava, makhumbi lama chuchutiweke, tiphayiphi to fambisa mati . . . ni makamara yo tala, swi kombisa leswaku a yi ri ya xiyimo xa le henhla. Tiyindlu teto a ku ri ta vanhu lava nga fuwangiki ngopfu, lava nga ni switolo leswitsongo, mabindzu lamatsongo, vatsari ni van’wana.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Thangi leri vuriwaka Horvot Mezada ra le Israyele

[Xihlovo Xa Kona]

© Masada National Park, Israel Nature and Parks Authority

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Mpfampfarhuto wa yindlu ya le minkarhini ya Abrahama

[Xihlovo Xa Kona]

© Drawing: A. S. Whitburn