VO TALA va nga pfumela leswaku ku va ni vana swi tisa ntsako lowukulu evuton’wini. Bibele yi hlamusela vana tanihi “hakelo” leyi humaka eka Xikwembu. (Pisalema 127:3) Ku fana na Charles na Mary, mimpatswa leya ha ku vaka ni vana vo sungula ya swi tiva leswaku vana va nga byi cinca vukati. Hi xikombiso, manana loyi a ha ku velekaka, a nga ha khathalela ngopfu n’wana wakwe kambe a nga swi xiyi leswaku miri wakwe ni mbilu yakwe swi khumbeke ku fikela kwihi. Hilaha ku fanaka, tatana na yena a nga ha hlamarisiwa hi vuxaka lebyi nsati wakwe a nga na byona ni n’wana wa vona. A nga ha sungula ku va ni mavondzo ya leswaku nsati wakwe a nga ha tinyiki nkarhi wo va na yena.

Entiyisweni ku velekiwa ka n’wana wa mativula swi nga ha tisa ntlhontlho evukatini. Ku va munhu a titwa a nga rhandziwi ni swiphiqo leswi nga tlhantlhiwangiki leswi mimpatswa yi nga na swona swi nga ha sungula ku vonaka hikwalaho ka leswi se yi nga ni vana.

Xana mimpatswa leya ha ku vaka ni vana yi nga langutana njhani ni mintlhontlho leyi vaka kona loko n’wana a ha ku velekiwa? I yini leswi mpatswa wu nga swi endlaka leswaku wu va ni vuxaka lebyi tiyeke? Xana wu nga ti tlhantlha njhani timholovo leti vaka kona loko n’wana a kurisiwa? A hi kambisiseni swiphiqo sweswo ha xin’we-xin’we kutani hi xiya ndlela leyi milawu ya Bibele yi nga wu pfunaka ha yona leswaku wu swi tlhantlha.

N’wana la ha ku velekiwaka u lava nkarhi wo tala wa mana wakwe. Manana a nga ha titwa a  enerisekile loko a ri karhi a khathalela n’wana wakwe. Hi hala tlhelo, nuna wakwe a nga ha titwa a honisiwa. Manuel, la tshamaka eBrazil, u ri: “Ku va nsati wa mina a sungule ku khathala ngopfu hi n’wana ematshan’weni ya mina a swi ndzi tikela ku swi amukela. Eku sunguleni, a ho va vambirhi ntsena kambe swilo swi cince loko hi kuma n’wana.” Xana u nga langutana njhani ni xiphiqo xo tano?

Lexi nga ku pfunaka: Lehisa mbilu.

Bibele yi ri: “Rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa.” Rirhandzu “a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena, a ri hlundzuki.” (1 Vakorinto 13:4, 5) Loko n’wana a velekiwa, i yini leswi nuna ni nsati va nga swi endlaka leswaku va tirhisa ndzayo leyi?

Wanuna wo tlhariha u ta kombisa leswaku hakunene wa n’wi rhandza nsati wakwe hi ku twisisa ndlela leyi miri ni mianakanyo yakwe swi khumbekaka ha yona loko n’wana a ha ku velekiwa. Loko a endla tano, u ta xi twisisa xivangelo xo va nsati wakwe a cinca-cinca ndlela leyi a titwaka ha yona. * Adam, la tshamaka eFurwa naswona a nga tatana wa xinhwanyetana lexi nga ni tin’hweti ta 11 u ri: “Minkarhi yin’wana swa ndzi tikela ku twisisa ndlela leyi nsati wa mina a titwaka ha yona. Kambe ndza swi xiya leswaku leswi a swi vangiwi hikwalaho ka mina. Kambe swi vangiwa hi mintshikilelo ya vutihlamuleri lebyintshwa lebyi hi nga na byona.”

Xana minkarhi yin’wana nsati wa wena a nga ma tlangeli matshalatshala ya wena yo pfuna? Loko swi ri tano, u nga khunguvanyeki hi ku hatlisa. (Eklesiasta 7:9) Ematshan’weni ya sweswo, n’wi lehisele mbilu kutani u ringeta ku rhangisa swilaveko swakwe eka swa wena naswona leswi swi ta ku pfuna leswaku u nga hlundzuki.—Swivuriso 14:29.

Hi hala tlhelo, wansati la twisisaka u ta ringeta ku khutaza nuna wakwe eka leswi a ringetaka ku n’wi pfuna ha swona. U ta n’wi dyondzisa ku khathalela n’wana, ku n’wi cinca napukeni kumbe ku n’wi endlela masi—hambileswi eku sunguleni a nga ta pfa a endla swihoxo.

Ellen, la nga ni malembe ya 26, u xiye leswaku u fanele a cinca ndlela leyi a a tirhisana ha yona ni nuna wakwe. U ri: “Ndzi boheke ku tshika ku lawula ngopfu eka ndlela leyi a hi n’wi khathalela ha yona n’wana wa hina. Ndzi tlhele ndzi boheka ku tikhoma loko nuna wa mina a ringeta ku landzela swiringanyeto leswi ndzi n’wi byeleke swona malunghana ni ku khathalela n’wana wa hina.”

Hikwalaho ko karharisiwa hi ku nga etleli ni hi swiphiqo swin’wana, mimpatswa yo tala leya ha ku vaka ni vana swa yi tikela ku heta nkarhi swin’we. Vivianne, manana wa le Furwa la nga ni vana vambirhi u ri: “Eku sunguleni a ndzi khomeke ngopfu hi ku khathalela n’wana lerova ndzi rivala ni leswaku ndzi ni nuna.”

Hi hala tlhelo, wanuna a nga ha tsandzeka ku swi xiya leswaku nsati wakwe u khumbeke ku fikela kwihi hikwalaho ko tika. N’wana a nga ha lava nkarhi ni matimba ya n’wina lerova swi nga ha mi oloveli ku kuma nkarhi wo dzumba swin’we kumbe wo hlanganyela timhaka ta masangu. Kutani i yini leswi mpatswa wu nga swi endlaka ku tiyisekisa leswaku n’wana wa wona loyi wu n’wi rhandzaka a nga vi xihinga?

 Lexi nga mi pfunaka: Tiyisani rirhandzu ra n’wina.

Loko Bibele yi vulavula hi vukati yi ri: “Wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u fanele ku namarhela nsati wakwe, kutani va fanele va va nyama yin’we.” * (Genesa 2:24) Xikongomelo xa Yehovha Xikwembu a ku ri leswaku vana va hetelela va siya vatswari va vona. Xikwembu xi langutele leswaku wanuna ni wansati va va nyama yin’we vutomi bya vona hinkwabyo. (Matewu 19:3-9) Xana ku va mpatswa wu tlangela yinhla leyi swi nga wu pfuna njhani leswaku wu tiva leswi wu faneleke wu swi rhangisa?

Vivianne, la tshahiweke laha henhla u ri: “Ndzi anakanyisise hi marito lama nga eka Genesa 2:24 naswona ndzimana yoleyo yi ndzi pfune ndzi xiya leswaku ndzi fanele ndzi va “nyama yin’we” ni nuna wa mina, ku nga ri n’wana wa mina. Kutani ndzi swi xiyile leswaku ndzi fanele ndzi tiyisa vukati bya hina.” Theresa, manana wa xinhwanyetana lexi nga ni malembe mambirhi u ri: “Loko ndzi twa onge se a ndza ha ri na mhaka ni nuna wa mina, ndzi ringeta ku tinyika nkarhi wo va na yena siku ni siku hambiloko ndzi nga heti nkarhi wo leha ndzi ri na yena.”

Loko u tekile, i yini leswi u nga swi endlaka leswaku u tiyisa vukati bya wena? Byela nsati wa wena leswaku wa n’wi rhandza. Sweswo swi kombise hi swiendlo. Tikarhatele ku lulamisa swiphiqo hinkwaswo leswi nsati wa wena a nga ha vaka a ri na swona. Sarah, manana la nga ni malembe ya 30 u ri: “Wansati u lava u n’wi tiyisekisa leswaku wa ha n’wi teka a ri wa nkoka naswona wa n’wi rhandza, hambileswi miri wakwe wu cinceke hikwalaho ka leswi a tikile.” Alan, la tshamaka eJarimani naswona a nga tatana wa swifanyetana swimbirhi, u swi vona swi ri swa nkoka ku va vavanuna va seketela vasati va vona eka ndlela leyi va titwaka ha yona. U ri: “Minkarhi hinkwayo ndzi ringeta ku chavelela nsati wa mina loko a ri ni gome.”

I ntiyiso leswaku ku velekiwa ka n’wana swi endla leswaku mpatswa wu nga ha wu kumi kahle nkarhi wo hlanganyela timhaka ta masangu. Kutani nuna ni nsati va fanele va bula hi swilaveko swa vona. Bibele yi vula leswaku ku cinca kun’wana ni kun’wana loku khumbaka timhaka ta masangu ku fanele ku endliwa hi ku va mpatswa wu “pfumelelana.” (1 Vakorinto 7:1-5) Leswi swi lava leswaku mi bula ha yona mhaka leyi. Hikwalaho ka ndlela leyi u kurisiweke ha yona kumbe ndhavuko wa ka n’wina, swi nga ha ku tikela ku bula ni nkataku hi timhaka ta masangu. Kambe mabulo yo tano i ya nkoka eka mpatswa lowu ku nga ro sungula wu va ni n’wana. Vanani ni ntwela-vusiwana, mi lehiselana mbilu naswona mi tshembeka. (1 Vakorinto 10:24) Xisweswo, wena ni nkataku mi ta papalata ku nga twanani kutani mi tiyisa rirhandzu ra n’wina.—1 Petro 3:7, 8.

Nakambe mpatswa wu nga tiyisa rirhandzu ra wona loko wu byelana ni ku kombana rirhandzu. Wanuna wo tlhariha u ta teka ntirho lowu endliwaka hi nsati wakwe wu ri wa nkoka. Vivianne u ri: “Loko ri pela, hakanyingi ndzi twa onge a ndzi endlanga nchumu—hambileswi ndzi vaka ndzi khomekile hi ku khathalela n’wana!” Hambileswi wansati a nga ha tshamaka a khomekile swinene,  wansati la twisisaka a nge yi tekeli ehansi ndlela leyi nuna wakwe a ringetaka ku n’wi pfuna ha yona.—Swivuriso 17:17.

Mpatswa wu nga ha xiya leswaku ndlela leyi wu kurisiweke ha yona yi endla leswaku wu holova. Manana wa Mujapani la vuriwaka Asami ni nuna wakwe, Katsuro, va tshame va va ni xiphiqo lexi. Asami u ri: “A ndzi vona onge Katsuro u khoma xinhwanyetana xa hina ku fana ni tandza, kasi yena a a vona onge mina ndza xi karhata.” I yini leswi mi nga swi endlaka leswaku mi nga dyondzisi n’wana wa n’wina swilo leswi hambaneke?

Lexi nga mi pfunaka: Vulavurisana ni nkataku naswona mi seketelana.

Hosi Solomoni wo tlhariha u te: “Munhu u vanga nyimpi hi ku tikukumuxa ntsena, kambe eka lava va kanelaka swin’we ku ni vutlhari.” (Swivuriso 13:10) I yini leswi u swi tivaka malunghana ni ndlela leyi nkataku a lavaka ku n’wi kurisa ha yona n’wana wa n’wina? Loko mi rindza kukondza n’wana a velekiwa emahlweni ko va mi bula hi ndlela leyi mi nga ta n’wi kurisa ha yona, sweswo swi ta endla leswaku mi holova ematshan’weni yo va mi tlhantlha xiphiqo.

Hi xikombiso, xana se mi burile hi swivutiso leswi landzelaka: “Xana hi nga n’wi dyondzisa njhani n’wana wa hina tindlela letinene to dya ni to etlela? Xana minkarhi hinkwayo hi fanele hi n’wi tlakula loko a rila hi nkarhi wo etlela? Xana hi fanele hi endla yini loko swi n’wi tikela ku tirhisa xihambukelo?” Swi le rivaleni leswaku swiboho leswi mi nga ta swi teka swi ta hambana ni swa mimpatswa yin’wana. Ethan, tatana wa vana vambirhi u ri: “Mi fanele mi vulavurisana leswaku mi ta dyondzisa n’wana wa n’wina swilo leswi fanaka. Kutani havumbirhi bya n’wina mi ta swi kota ku enerisa swilaveko swakwe.”

Tanihi leswi vanhu lava fambaka ehenhla ka ayisi swi lavaka leswaku va lehisa mbilu leswaku va kota ku famba kahle ehenhla ka yona, na n’wina mi lava nkarhi leswaku mi ta tolovela vutihlamuleri bya n’wina lebyintshwa tanihi vatswari. Hi ku famba ka nkarhi mi ta byi tolovela.

Ku kurisa n’wana swi nga mi pfuna mi vona leswaku mi rhandzana ku fikela kwihi naswona swi nga byi cinca hi ku helela vuxaka bya n’wina. Kambe swi ta tlhela swi mi pfuna leswaku mi hlakulela ni timfanelo ta nkoka. Loko mi tirhisa ndzayo ya vutlhari leyi nga eBibeleni, mi ta titwa ku fana ni tatana la vuriwaka Kenneth. U ri: “Ku kurisa vana swi endle leswaku mina na nsati wa mina hi tiphina evukatini bya hina. Sweswi ha rhandzana swinene naswona ha twisisana.” Ku cinca ko tano ku nga ha va kona evukatini loko mpatswa wu va ni n’wana.