XANA minkarhi yin’wana u titwa ku fana na Will kumbe Rachel? Havumbirhi bya vona va swi lava ku vulavurisana kambe hakanyingi va pfilunganyeka. Ha yini?

Vavanuna ni vavasati a va vulavuli ku fana naswona swilaveko swa vona a swi fani. Nkarhi na nkarhi wansati a nga ha navela ku phofula ndlela leyi a titwaka ha yona. Hi hala tlhelo, vavanuna vo tala va ringeta ku endla ku rhula hi ku tlhantlha swiphiqo hi ku hatlisa ni ku papalata swiphiqo swo tika. Kambe, xana u nga ku hlula njhani ku hambana loku kutani u vulavurisana ni nkataku? Hi ku va u n’wi xixima.

Munhu la xiximaka u teka van’wana va ri va nkoka naswona u lava ku twisisa ndlela leyi va titwaka ha yona. Ku sukela loko wa ha ri ntsongo, swi nga ha endleka leswaku u dyondze ku xixima vanhu lava nga ni vutihlamuleri lebyikulu kumbe lava nga ni ntokoto ku ku tlula. Hambiswiritano, xiphiqo lexi nga kona evukatini i ku xixima mavonelo ya un’wana ku fana ni munhu la nga ni vutihlamuleri lebyikulu kumbe ntokoto, ku nga munghana wa wena wa vukati. Linda la nga ni malembe ya nhungu a tekiwile u ri: “A ndzi swi tiva leswaku Phil u rhiya ndleve loko vanhu va vulavula na yena naswona wa swi twisisa leswi va n’wi byelaka swona. Kutani na mina a ndzi lava leswaku a ndzi kombisa musa.” Swi nga ha endleka leswaku u rhiya ndleve loko vanghana va wena hambi ku ri vanhu lava u nga va tiviki va vulavula na wena naswona u va kombisa xichavo. Kambe, xana wa n’wi anakanyela munghana wa wena wa vukati?

Ku nga xiximi ku endla leswaku endyangwini ku va ni swiphiqo ni nkwetlembetano lowukulu. Mufumi la tlhariheke u te: “Xa antswa xiphemu lexi omeke xa xinkwa laha ku nga ni ku rhula ematshan’weni ya yindlu leyi nga ni switlhavelo swo tala swa ku holova.” (Swivuriso 17:1) Bibele yi byela vavanuna leswaku va xixima vasati va vona.  (1 Petro 3:7) “Wansati” na yena “u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.”—Vaefesa 5:33.

Xana mi nga vulavurisana njhani hi xichavo? Xiya switsundzuxo swin’wana swa le Bibeleni leswi pfunaka.

Xiphiqo:

Vanhu vo tala va rhandza ngopfu ku vulavula ku tlula ku rhiya ndleve. Xana u un’wana wa vona? Bibele yi n’wi hlamusela tanihi xiphukuphuku munhu un’wana ni un’wana loyi a “angulaka malunghana ni mhaka yo karhi kambe a nga si yi twa.” (Swivuriso 18:13) Kutani rhiya ndleve emahlweni ko va u vulavula. Ha yini? Kara la nga ni malembe ya 26 a tekiwile u ri: “Ndza swi tsakela loko nuna wa mina a nga ringeti ku ndzi tlhantlhela swiphiqo hi nkarhi wolowo. A nga swi lavi hambi ku ri ku swi twisisa kumbe ku kumisisa leswaku ha yini swi ve kona. Ndzi lava ntsena leswaku a ndzi yingisa ni ku va a pfumelelana ni leswi ndzi titwisaka xiswona.”

Hi hala tlhelo, vavanuna ni vavasati van’wana va kanakana ku tiphofula naswona va titwa va nga ntshunxekanga loko vanghana va vona va vukati va va sindzisa leswaku va vulavula hileswi va titwisaka xiswona. Lorrie loyi a ha ku tekiwaka u xiye leswaku nuna wakwe u heta nkarhi wo leha emahlweni ko va a n’wi byela leswi a titwisaka xiswona. U ri: “Ndzi fanele ndzi lehisa mbilu kutani ndzi rindzela yena leswaku a phofula leswi a titwisaka xiswona.”

Ntlhantlho:

Loko wena ni nkataku mi lava ku vulavula hi nchumu lowu vangaka ku avana, vula mhaka leyi loko havumbirhi bya n’wina mi rhurile naswona mi ntshunxekile. Xana ku vuriwa yini loko nkataku a kanakana ku vulavula? Xiya leswaku “xitsundzuxo lexi nga embilwini ya munhu xi fana ni mati yo enta, kambe munhu wa ku twisisa hi loyi a nga ta xi humesa.” (Swivuriso 20:5) Loko u humesa bakiti exihlobyeni hi ku hatlisa, mati ma ta halaka. Hilaha ku fanaka, loko u vulavula ni nkataku u hlundzukile a nga ha tiyimelela naswona a mi nge swi koti ku vulavurisana kahle. Ematshan’weni ya sweswo, n’wi vutise swivutiso hi vutlhari ni hi xichavo naswona lehisa mbilu loko nkataku a nga hatliseli ku phofula leswi a titwisaka xiswona hilaha a wu lava hakona.

Loko nkataku a nga vulavuli, “hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula, [u] nonoka emhakeni ya vukarhi.” (Yakobo 1:19) Muyingiseri lonene a nga yingiseli ntsena leswi vuriwaka kambe u ringeta ku twisisa ndlela leyi munhu yoloye a titwaka ha yona. Loko nkataku a vulavula, ringeta ku twisisa leswi a titwisaka xiswona. Nkataku a nga vona leswaku wa n’wi xixima kumbe a wu n’wi xiximi—hi ndlela leyi u n’wi yingiselaka ha yona.

Yesu u hi dyondzise ndlela yo yingisa. Hi xikombiso, loko wanuna loyi a a vabya a ya eka yena, Yesu a nga n’wi tshungulanga hi nkarhi wolowo. U rhange hi ku yingisa xikombelo xa wanuna yoloye. Kutani a pfumelela leswi a swi tweke leswaku ku va swona leswi n’wi susumetelaka ku endla swo karhi. Eku heteleleni, u tshungule wanuna yoloye. (Marka 1:40-42) Loko nkataku a vulavula, landzela xikombiso lexi fanaka. Tsundzuka leswaku nkataku u lava ku tweriwa vusiwana ku nga ri ku tlhantlha xiphiqo hi ku hatlisa. Kutani rhiya ndleve. Ringeta ku titwa hi ndlela leyi a titwaka ha yona. Nkarhi na nkarhi khathala hi swilaveko swa nkataku. Hi ku endla tano, u ta va u kombisa leswaku wa n’wi xixima.

Xiphiqo:

Linda loyi a boxiweke eku sunguleni u ri: “Switori swa mafenya swi endla swi tikomba onge swi tolovelekile ku vulavula ku biha hi nkataku, ku n’wi rhuketela ni ku n’wi sapatela.” Vanhu van’wana va kulele emindyangwini leyi nga riki na mavulavulelo ya xichavo. Hi ku famba ka nkarhi, loko va nghenela vukati swa va tikela ku papalata mavulavulelo wolawo emindyangwini ya vona. Ivy loyi a tshamaka eCanada u ri: “Ndzi kulele endhawini leyi ku sapatela, ku vulavulela ehenhla ni ku nyikana mavito lama nga riki ya xiviri swi tolovelekeke.”

Ntlhantlho:

Loko u vulavula ni van’wana hi nkataku, vula “rito rin’wana ni rin’wana lerinene  leri akaka hi ku landza xilaveko xa kona, leswaku ri nghenisa leswi tsakisaka eka lava swi twaka.” (Vaefesa 4:29) Vulavula ha yena hi ndlela leyi nga ta endla leswaku van’wana va n’wi xixima.

Hambiloko u ri ni nkataku, papalata ku n’wi sapatela kumbe ku n’wi nyika vito leri nga riki rinene. EIsrayele wa khale, Mikala u hlundzukele nuna wakwe, ku nga Hosi Davhida. U n’wi sapaterile kutani a vula leswaku u tikhome ku fana ni “un’wana wa vavanuna lava kalaka dzano.” Marito yakwe ma khunguvanyise Davhida naswona a ma xi tsakisanga Xikwembu. (2 Samuwele 6:20-23) Hi dyondza yini emhakeni leyi? Loko u vulavula ni nkataku, ma hlawule hi vukheta marito ya wena. (Vakolosa 4:6; nhlamuselo ya le hansi ya NW) Phil, loyi a nga ni malembe ya nhungu a tekile wa pfumela leswaku yena ni nsati wakwe ka ha ri ni timhaka leti va nga pfumelelaniki eka tona. U xiye leswaku minkarhi yin’wana leswi a swi vulaka swi nyanyisa xiyimo. U te: “Ku kaneta leswi vuriwaka hi nkataku entiyisweni swi nga ha onha vuxaka bya n’wina, hambiloko leswi u swi vulaka ku ri ntiyiso. Ndzi kume leswaku sweswo swi endla leswaku vuxaka bya hina byi ya emahlweni.”

Noni leyi dyuhaleke ya le minkarhini ya khale yi khutaze vingi va yona leswaku va “kuma ndhawu yo wisela eka yona endlwini ya nuna [wa yona].” (Rhuti 1:9) Loko nuna ni nsati va xiximana, va endla leswaku kaya ra vona ri va “ndhawu yo wisela eka yona.”

Xiphiqo:

Leswi Bibele yi vulaka leswaku mpatswa wu fanele wu va “nyama yin’we,” mimpatswa leya ha ku nghenelaka vukati yi gimeta hileswaku mimpatswa yi fanele yi va ni mavonelo man’we ni vumunhu lebyi fanaka. (Matewu 19:5) Hambiswiritano, yi hatla yi swi xiya leswaku mavonelo yo tano a hi ntiyiso. Loko se va tekanile, va tala ku holova hileswi va nga faniki. Linda u ri: “Nchumu lowukulu lowu endlaka leswaku hi nga fani hileswi Phil a nga karhatekiki ngopfu ku tlula mina. Minkarhi yin’wana a nga karhateki loko mina ndzi karhatekile kutani sweswo swi endla leswaku ndzi hlundzuka hikuva swi vonaka onge a swi n’wi tovi helo leswi ndzi dyaka.”

Ntlhantlho:

Havumbirhi bya n’wina, amukelani leswi mi nga xiswona mi tlhela mi xixima mavonelo ya un’wana ni un’wana wa n’wina lama nga faniki. Hi xikombiso: Mahlo ni tindleve ta wena a swi tirhi ku fana; kambe swa tirhisana leswaku u kota ku tsemakanya gondzo u hlayisekile. Adrienne, loyi a nga ni malembe ya kwalomu ka 30 a tekile u ri: “Loko mavonelo ya hina ma nga lwisani na Rito ra Xikwembu, mina ni nuna wa mina ha pfumelelana leswaku hi va ni mavonelo lama nga faniki. Hambileswi hi tekaneke naswona hi faneleke hi tirhisana, a hi fani.”

Loko nkataku a ri ni vonelo leri hambaneke kumbe a endla swilo hi ndlela leyi hambaneke ni ya wena, u nga dziki ntsena eka swilaveko swa wena. Khathala hi ndlela leyi nkataku a titwaka ha yona. (Vafilipiya 2:4) Kyle la nga nuna wa Adrienne u ri: “A hi minkarhi hinkwayo ndzi twisisaka kumbe ku pfumelelana ni mavonelo ya nsati wa mina. Kambe ndzi tibyela leswaku ndzi n’wi rhandza ku tlula leswi ndzi ri rhandzisaka swona vonelo ra mina. Loko a tsakile, na mina ndza tsaka.”

Ku xixima hi yin’wana ya tindlela to tisa ntsako ni ku endla leswaku vukati byi va lebyi khomelelaka. Linda u ri: “Ku xixima swi tisa ku eneriseka ni nsirhelelo evukatini. Ku xixima i swa nkoka leswaku hi ku hlakulela.”