Xana Masingita Ya Endleka Hakunene?—Mavonelo Manharhu Lama Tolovelekeke

VONELO RO SUNGULA: Masingita a ma endleki, hikuva ma lwisana ni milawu ya ntumbuluko. Ndlela leyi hi yi twisisaka ha yona milawu ya ntumbuluko yi titshege hileswi van’wasayense va voneke swi humelela eka ntumbuluko lowu hi rhendzeleke. Hambiswiritano, milawu yoleyo ya fana ni milawu ya ririmi—ku nga ha va ni leswi swi nga tirhiki eka nawu wolowo. Entiyisweni ku twisisa ka hina “milawu leyi ya ntumbuluko” ku nga ha va ku kayivela. (Yobo 38:4) N’wasayense loyi a tinyiketeleke a nga ha va a hete vutomi byakwe hinkwabyo a ri karhi a dyondza nawu wo karhi wa ntumbuluko. Kambe ku nga ha va ni xilo xin’we lexi endlaka leswaku a tlhela a cinca ndlela leyi a wu twisisaka ha yona nawu wolowo. Hilaha xivuriso xin’wana xi vulaka hakona xi ku, “Sekwa rin’we ra ntima ri cinca mhaka ya leswaku masekwa hinkwawo i yo basa.”

Xitori xin’wana lexi hlekisaka xi kombisa ndlela leyi swi olovaka ha yona ku seketela mavonelo hi timhaka leti nga tiviwiki hi ku helela. John Locke (1632-1704) u hlamusele xitori lexi a xi vulavula hi muyimeri wa Mudachi ni hosi ya le Siam: Loko a ri karhi a hlamusela hosi ndlela leyi tiko rakwe ra Holland ri nga xiswona, muyimeri loyi u vule leswaku minkarhi yin’wana a swi koteka leswaku ndlopfu yi famba ehenhla ka mati. Hosi yi kanete mhaka leyi kutani yi twa onge muyimeri yoloye a a yi hembela. Hambiswiritano, muyimeri yoloye a a hlamusela swilo leswi hosi a yi nga si tshama yi swi vona ni siku ni rin’we. Hosi a yi nga swi xiyi leswaku loko mati ma tiya ma va ayisi, ndlopfu yi nga swi kota ku famba ehenhla ka wona. Leswi a swi vonaka onge a swi nge koteki eka hosi hileswi a yi nga byeriwanga mhaka leyi heleleke.

Xiya mintirho yin’wana ya manguva lawa leyi kumbexana a yi tekiwa tanihi leyi a yi nga ta koteka eka malembe yo hlayanyana lama nga hundza:

● Xihaha-mpfhuka xi nga fambisa vanhu vo tlula  800 ku suka eNew York xi ya eSingapore xi nga yimi, xi ri karhi xi famba hi rivilo leri nga cinciki ra 900 wa tikhilomitara hi awara.

● Endlelo ro vulavurisana hi vhidiyo ri nga endla leswaku vanhu lava nga ematiko-nkulu lama hambaneke va kota ku vulavurisana va ri karhi va vonana.

● Tinsimu ta magidi ti nga hlayisiwa eka muchini lowu nga wutsongo eka bokisi ra mencisi.

● Madokodela ya vuhandzuri ma nga swi kota ku susa timbilu ni swirho swin’wana swa miri.

Xana hi nga gimeta hi ku vula yini endzhaku ka ku twa timhaka to tano leti twisisekaka? Loko ku ri hileswaku vanhu va nga kota ku endla swilo leswi eka malembe lama hundzeke a swi vonaka onge a swi nge koteki leswaku swi endleka, kutani ha tiyiseka leswaku Xikwembu lexi tumbuluxeke vuako hinkwabyo ni hinkwaswo leswi nga eka byona xi nga kota ku endla swilo leswi hlamarisaka leswi hi nga taka hi nga swi koti ku swi twisisa hi ku helela kumbe ku endla swilo leswi tirhaka ku fana na swona sweswi. *—Genesa 18:14; Matewu 19:26.

VONELO RA VUMBIRHI: Bibele yi titshege hi masingita ku endla leswaku vanhu va yi tshemba. Bibele a yi hi byeli leswaku hi fanele hi tshemba masingita hinkwawo. Kambe man’wana hi nga ma tshemba. Bibele yi hi lemukisa leswaku hi va ni vuxiyaxiya swinene loko swi ta eka ku tshemba masingita ni mahlori. Xiya xilemukiso lexi, lexi nga erivaleni: “Kambe vukona bya lowo kala nawu byi fambisana ni matirhelo ya Sathana ni mintirho hinkwayo ya matimba hi mahlori ya mavunwa ni swihlamariso ni hi vuxisi hinkwabyo lebyi nga lulamangiki.”—2 Vatesalonika 2:9, 10.

Yesu Kreste u tlhele a lemukisa leswaku vanhu vo  tala a va ta tivula valandzeri vakwe kambe a va ta va va nga ri valandzeri vakwe va ntiyiso. Van’wana a va ta vula va ku: “Hosi, Hosi, xana a hi profetanga hi vito ra wena, hi hlongola madimona hi vito ra wena ni ku endla mintirho yo tala ya matimba hi vito ra wena ke?” (Matewu 7:22) Kambe Yesu u vule leswaku a nga ta va amukela vanhu vo tano tanihi valandzeri vakwe. (Matewu 7:23) Kutani swi le rivaleni leswaku Yesu a nga dyondzisanga leswaku masingita hinkwawo ya huma eka Xikwembu.

Xikwembu a xi va byeli vagandzeri va xona leswaku va sekela ripfumelo ra vona eka masingita ntsena. Ematshan’weni ya sweswo, ripfumelo ra vona ri fanele ri sekeriwa eka vumbhoni lebyi nga ntiyiso.—Vaheveru 11:1.

Hi xikombiso, a hi kambisiseni rin’wana ra masingita lama dumeke swinene lama nga eBibeleni, ku nga ku pfuxiwa ka Yesu Kreste. Loko ku hundze malembe endzhaku ka xiendlakalo xexo, Vakreste van’wana va le Korinto va sungule ku kanakana loko hakunene Yesu a pfuxiwile. Xana muapostola Pawulo u va pfune njhani Vakreste volavo? Xana u lo va byela a ku, “Vanani ni ripfumelo leri tiyeke”? Doo! Xiya ndlela leyi a va tsundzuxeke ha yona hi vumbhoni lebyi tiyisekisiweke. U vule leswaku Yesu “u lahliwile, ina, . . . u pfuxiwile esikwini ra vunharhu hi ku ya hi Matsalwa; ni leswaku u humelele eka Khefasi, ivi a humelela eka lava 12. Endzhaku ka sweswo u humelele eka vamakwerhu vo tlula 500 hi nkarhi wun’we, lava vo tala va vona va ha riki kona nisweswi.”—1 Vakorinto 15:4-8.

Xana a swi ri ni mhaka leswaku Vakreste volavo va ri tshemba singita rolero? Pawulo u ya emahlweni a ku: “Loko Kreste a nga pfuxiwanga, ku chumayela ka hina i ka hava hakunene, ni ripfumelo ra hina i ra hava.” (1 Vakorinto 15:14) Pawulo a a yi teka yi ri ya nkoka mhaka leyi. Ku nga khathariseki leswaku singita leri ra ku pfuxiwa ka Yesu a ri ri ntiyiso kumbe a ri nga ri ntiyiso! Nakambe Pawulo a a swi tiva leswaku i ntiyiso hikwalaho ka timbhoni ta madzana leti swi voneke hi mahlo leti a ta ha hanya hi nkarhi wolowo. Entiyisweni, timbhoni teto leti swi voneke hi mahlo a ti tiyimisele ku fa ku ri ni ku va ti kaneta swilo leswi ti swi voneke.—1 Vakorinto 15:17-19.

VONELO RA VUNHARHU: Masingita ko va swiendlakalo swa ntumbuluko leswi nga twisisekiki eka vanhu lava nga dyondzekangiki. Swidyondzi swin’wana swi ringeta ku hlamusela masingita lama nga eBibeleni tanihi lama ngo va swiendlakalo swa ntumbuluko leswi endlekeke handle ko va ma endliwa hi Xikwembu. Swi vona onge leswi swi endla leswaku timhaka leti nga eBibeleni ti tshembeka. Hambileswi swi nga ntiyiso leswaku swiendlakalo swa ntumbuluko swi nga ha va swi fambisana ni masingita yo karhi—swo tanihi ku tsekatseka ka misava, mintungu ni ku hirimuka ka maribye—ku ni nchumu wun’we lowu tinhlamuselo leti ti fanaka ha wona. A ti na mhaka ni minkarhi leyi masingita lama ma endlekeke ha wona hilaha swi hlamuseriweke hakona eMatsalweni.

Hi xikombiso, van’wana va vule leswaku ntungu wo sungula lowu weleke tiko ra Egipta, wa ku va Nambu wa Nayili wu hundzuka ngati, a wu vangiwe hikwalaho ka misava yo tshwuka leyi nga khuluka yi ya nghena enambyeni, swin’we ni swivumbiwa leswi nga ni muhlovo wo tshwuka leswi vuriwaka flagellates. Hambiswiritano, rungula ra Bibele ri vula leswaku nambu wu hundzuke ngati ku nga ri ndzhope wo tshwuka. Loko u hlaya Eksoda 7:14-21 hi vukheta, yi kombisa leswaku singita leri ri humelele hi nkarhi lowu Aroni, hi ku kongomisiwa hi Muxe, a beke Nambu wa Nayili hi nhonga. Hambileswi ku cinca ka nambu lowu a ku vangiwe hi xiendlakalo xa ntumbuluko, ku va Aroni a be nambu kutani wu cinca hi nkarhi wolowo a ku ri singita!

Tanihi xikombiso xin’wana xa nkoka wa nkarhi lowu singita ri humelelaka ha wona, xiya leswi humeleke loko Vaisrayele va ri ekusuhi ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke. A va siveriwe ndlela hi Nambu wa Yordani lowu a wo khapa kunene. Rungula ra Bibele ri hi byela leswi humeleleke endzhaku ka sweswo: “Xikan’we-kan’we loko lava va rhwalaka Areka va tshinela eYordani ni milenge ya vaprista lava rhwalaka Areka yi khumbe mati . . . , kutani mati lawa a ma rhelela ma huma ehenhla ma yima. Ma yima ma va damu le kule ngopfu eAdamu.” (Yoxuwa 3:15, 16) Xana leswi a swi vangiwe hi ku tsekatseka ka misava kumbe hi ku hirimuka ka maribye? Rungula a ri boxi. Kambe nkarhi lowu xiendlakalo lexi xi endlekeke ha wona a ku ri singita. Xi endleke hi nkarhi lowu Yehovha a vuleke leswaku a xi ta endleka ha wona.—Yoxuwa 3:7, 8, 13.

Kutani, xana swi kona swilo leswi vuriwaka masingita? Bibele yi vula leswaku swi kona. Hi ku ya hileswi yi hi byelaka swona, masingita a yo va swiendlakalo swa ntumbuluko ntsena. Kutani, hakunene xana swa twala ku vula leswaku a swi nge endleki leswaku ma humelela hileswi ma nga endlekiki masiku hinkwawo?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Emalembeni lama hundzeke, vanhu vo tala a va ehleketa leswaku swi nge koteki leswaku va kota ku haha tikhilomitara ta madzana hi awara