Xana wa ri tsundzuka siku leri n’wana wa wena a velekiweke ha rona? A swi kanakanisi leswaku a wu swi langutele hi mahlo-ngati ku n’wi tlakula. Hambiswiritano, eka vatswari vo fana na Carlo na Mia, ntsako wa vona wa hela loko va byeriwa leswaku n’wana wa vona wa vabya kumbe u lamarile.

Xana u ni n’wana loyi a lamaleke? Kutani u nga ha tivutisa loko u ta swi kota ku langutana ni xiyimo xexo hi ndlela leyi humelelaka. Loko swi ri tano, amukela xiyimo. Vatswari vo fana na wena va swi kotile ku langutana ni swiphiqo swo fana ni swa wena hi ndlela leyi humelelaka. Xiya swiphiqo swinharhu leswi tolovelekeke leswi u nga ha langutanaka na swona ni ndlela leyi vutlhari lebyi kumekaka eBibeleni byi nga ku pfunaka ha yona.

Vatswari vo tala va titwa va hele matimba loko va kuma leswaku n’wana wa vona wa vabya. Juliana, loyi a nga manana wa le Mexico, u ri: “Loko madokodela ma ndzi byela leswaku n’wana wa hina Santiago, u ni vuvabyi lebyi vuriwaka cerebral palsy, lebyi kavanyetaka matirhelo ya swirho swa miri a ndzi nga tshembi. A ndzi pfilunganyekile.” Van’wana va nga ha titwa hilaha manana wa Muitaliya loyi a  vuriwaka Villana a titweke hakona. U ri: “Ndzi hlawule ku va ni n’wana hambileswi swi nga ni khombo eka vavasati vo ringana na mina. Sweswi loko ndzi vona n’wana wa mina a langutana ni swiphiqo leswi fambisanaka ni vuvabyi byakwe bya Down syndrome, ndzi tivona nandzu.”

Loko u titwa u nga pfuni nchumu kumbe u tivona nandzu, xiya leswaku ndlela leyi u titwaka ha yona i ya ntumbuluko. Vuvabyi a ku nga ri xin’wana xa xikongomelo xo sungula xa Xikwembu. (Genesa 1:27, 28) A xi vumbanga vatswari va ri ni vuswikoti byo swi amukela hi ku olova swilo leswi nga riki swa ntumbuluko. I swa ntumbuluko ku va u karhateka tanihi mutswari ngopfu-ngopfu loko wa ha ku tiva hi ta vulema bya n’wana wa wena—rihanyo ra n’wana wa wena. Swi ta teka nkarhi leswaku u tolovela xiyimo xa wena lexintshwa.

Xana ku vuriwa yini loko u tivona nandzu hikwalaho ka vulema bya n’wana wa wena? Tsundzuka leswaku ku hava munhu loyi a yi twisisaka hi ku helela ndlela leyi xitekela, mbango ni swilo swin’wana swi nga ri khumbaka ha yona rihanyo ra n’wana wa wena. Hi hala tlhelo, u nga ha sola nkataku. Papalata moya wo tano. U ta va u endla kahle loko u khomisana ni nkataku naswona u tiyimisela ku khathalela n’wana wa wena.—Eklesiasta 4:9, 10.

XIRINGANYETO: Dyondza hi xiyimo xa n’wana wa wena. Bibele yi ri: “Yindlu yi ta akiwa hi vutlhari, naswona yi ta simekiwa yi tiya hi ku twisisa.”—Swivuriso 24:3.

U nga dyondza swo tala eka vativi va swa vutshunguri lava nga ni vutshila ni le ka tibuku leti tshembekaka. U nga ha fanisa nkarhi lowu u dyondzaka hi xiyimo xa n’wana wa wena ni ku dyondza ririmi lerintshwa. Eku sunguleni, swi nga ha tika, kambe u nga swi kota.

Carlo na Mia, lava tshahiweke eku sunguleni, va lave rungula eka dokodela wa vona ni nhlengeletano leyi tirhanaka ni xiyimo xa n’wana wa vona. Va ri: “Leswi a swi hi pfunanga ntsena ku twisisa swiphiqo leswi hi nga swi langutelaka kambe hi tlhele hi dyondza ni swilo leswi munhu loyi a nga ni vuvabyi bya Down syndrome a nga swi endlaka. Hi xiye leswaku n’wana wa hina a a ta hanya vutomi lebyi tolovelekeke. Leswi swi hi chavelele swinene.”

U nga ha vona onge matimba ya wena yo tala u ya tirhisela ku khathalela n’wana wa wena loyi a vabyaka. Jenney, loyi a nga manana wa le New Zealand u ri: “Ku ringana malembe yo hlayanyana endzhaku ka loko ndzi kume leswaku n’wana wa mina wa vabya swinene, nkarhi na nkarhi loko ndzi ringeta ku endla mintirho leyi engetelekeke ku tlula leyi ndzi toloveleke ku yi endla ekaya a ndzi titwa ndzi karhele kutani ndzi sungula ku rila.”

Xiphiqo xin’wana ku nga va leswaku u titwa u ri wexe. Ben u ni n’wana loyi a xanisiwaka hi vuvabyi lebyi hlakataka misiha ni vuvabyi bya Asperger. Ben u ri: “Vanhu vo tala a va nge pfuki va yi twisisile hakunene ndlela leyi vutomi bya hina byi nga ha yona.” U nga ha navela ku vulavula ni munhu un’wana. Kambe, vo tala va vanghana va wena va ni vana lava hanyeke kahle. Kutani u titwa u kanakana ku va phofulela ndlela leyi u titwaka ha yona.

XIRINGANYETO: Kombela mpfuno. Kutani u wu amukela loko u nyikiwa wona. Juliana loyi a tshahiweke eku sunguleni u ri, “Minkarhi yin’wana mina ni nuna wa mina a swi hi khomisa tingana ku kombela mpfuno.” Hambiswiritano, u engetela a ku: “Hi dyondze leswaku hi lava mpfuno wa vanhu van’wana. Loko van’wana va hi pfuna a hi titwi hi ri hexe.” Loko munghana wa wena lonkulu kumbe xirho xa ndyangu a lava ku tshama ni n’wana wa wena exinkhubyanini kumbe eminhlanganweni ya Vukreste, swi amukele hi mandla mambirhi. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Nakulorhi wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i makwerhu la velekiweke loko ku ri ni maxangu.”—Swivuriso 17:17.

Khathalela rihanyo ra wena. Tanihi leswi ambulense yi faneleke yi cheriwa petirolo nkarhi ni nkarhi leswaku yi ta hambeta yi yisa vavabyi exibedlhele, u fanele u pfuxeta matimba ya wena hi ku dya swakudya leswi faneleke, u endla vutiolori ni ku wisa leswaku u ta hambeta u nyika n’wana wa wena nkhathalelo lowu a wu lavaka. Javier loyi a nga ni n’wana loyi a lamaleke u ri: “N’wana wa mina a nga koti ku famba kutani ndzi vona leswaku ndzi fanele ndzi ringeta ku dya swakudya leswi faneleke. Phela, hi mina loyi ndzi n’wi yisaka kun’wana ni kun’wana!”

Xana u nga wu kuma njhani nkarhi wo khathalela rihanyo ra wena? Vatswari van’wana va cincana ku khathalela n’wana wa vona. Xisweswo mutswari ha un’we wa swi kota ku wisa kumbe ku khathalela swilaveko swin’wana swa yena n’wini. Swi nga ha tika, kambe u fanele u endla xiboho xa leswaku hi yihi mintirho leyi nga riki ya nkoka kutani u tirhisa nkarhi wolowo ku khathalela rihanyo ra wena. Kambe Mayuri loyi a nga manana wa le Indiya u ri: “Eku heteleleni u ta tolovela.”

Vulavula ni munghana loyi a tshembekaka. Hambi ku ri vanghana lava nga riki ni vana lava vabyaka va nga ku chavelela. Nakambe u nga khongela eka Yehovha Xikwembu. Xana xikhongelo xi nga ku pfuna hakunene? Yazmin loyi a nga ni vana vambirhi lava khomiweke hi vuvabyi bya  cystic fibrosis, u ri, “Ku ve ni minkarhi yo tika swinene leyi eka yona a ndzi twa onge ndzi ngo fa.” Kambe u engetela a ku: “Ndzi khongela eka Yehovha leswaku a ndzi pfuna ni ku ndzi nyika matimba. Kutani ndzi kuma matimba yo ya emahlweni.”—Pisalema 145:18.

Vuvabyi bya n’wana byi nga endla leswaku swakudya leswi dyiwaka endyangwini swi cinca, laha ndyangu wu yaka kona ni nkarhi lowu vatswari va wu hetaka ni n’wana ha un’we. Hikwalaho ka sweswo, vana lavan’wana va nga ha vona onge vatswari va vona a va na mhaka na vona. Ku engetela kwalaho, vatswari va nga va lava khomekeke swinene hi ku khathalela n’wana wa vona loyi a vabyaka lerova vukati bya vona byi nga fambi kahle. Lionel loyi a nga tatana wa le Liberia u ri: “Minkarhi yin’wana nsati wa mina u vula leswaku u endla mintirho yo tala naswona a ndzi khathali hi n’wana wa hina. Ndzi vona onge a nga ndzi xiximi kutani minkarhi yin’wana a ndzi n’wi hlamuli hi ndlela leyinene.”

XIRINGANYETO: Leswaku u tiyisekisa vana va wena leswaku wa va rhandza, hlela swiendlakalo leswi va swi rhandzaka. Jenney loyi a tshahiweke eku sunguleni u ri: “Minkarhi yin’wana hi endlela n’wana wa hina wa mativula nchumu wo hlawuleka hambi ku ri ku ya dya swakudya swa ninhlikanhi erhesiturente leyi a yi rhandzaka.”

Leswaku u sirhelela vukati bya n’wina, vulavula ni ku khongela ni nkataku. Aseem loyi a nga tatana wa le Indiya, loyi n’wana wakwe a khomiweke hi vuvabyi bya switshetshela u ri: “Hambileswi minkarhi yin’wana mina ni nsati wa mina hi titwaka hi karhele swinene ni ku pfilunganyeka, hi veka nkarhi wo tshama ehansi, hi bula ni ku khongela swin’we. Mixo wun’wana ni wun’wana emahlweni ko va vana va hina va pfuka, hi tinyika nkarhi wo bula hi ndzimana ya Bibele.” Mimpatswa yin’wana ya bula exihundleni emahlweni ko va yi etlela. Mabulo ya n’wina ya le xihundleni ni swikhongelo leswi humaka embilwini swi nga tiyisa vukati bya n’wina hi minkarhi ya mangava. (Swivuriso 15:22) Mpatswa wun’wana wu ri: “Yin’wana ya minkarhi yo tsakisa leyi hi veke na yona evuton’wini bya hina hi ri swin’we yi ve hi masiku lawa a hi koka exilogweni.”

Bibele yi tshembisa leswaku ku nga ri khale Xikwembu xi ta susa vuvabyi hinkwabyo ni vulema hinkwabyo lebyi karhataka lavatsongo ni lavakulu. (Nhlavutelo 21:3, 4) Hi siku rero, “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” *—Esaya 33:24.

Hi nkarhi lowu fanaka, u nga va la humelelaka hambiloko n’wana wa wena a lamarile. Carlo na Mia, lava tshahiweke eku sunguleni va ri: “U nga heli matimba loko swilo hinkwaswo swi vonaka swi nga fambi kahle. Dzika eka swilo leswinene malunghana ni n’wana wa wena, hikuva swi tele.”