TINDLELA TO KUMA NTSAKO ENDYANGWINI
Ku Hanyisana Ni Swirho Swa Vukati Bya Wena Bya Vumbirhi
MARGARET, * LOYI A NGA MANA WA VUKATI BYA VUMBIRHI WA LE AUSTRALIA: “Khale ka nsati wa nuna wa mina u byele vana leswaku va nga yingisi nchumu eka leswi ndzi swi vulaka—hambi ku ri nchumu wo olova wo tanihi ku ‘Mi nga rivali ku hlamba matino.’” Margaret u vona onge vukati byakwe a byi fambi kahle hikwalaho ka sweswo.
Mindyangu ya vukati bya vumbirhi yi langutana ni swiphiqo leswi nga tolovelekangiki kumbe leswi talaka ku va kona ni swirho leswi nga tshamiki endyangwini wa yona. * Vatswari vo tala va vukati bya vumbirhi va fanele va vulavurisana ni manana kumbe tatana wa n’wana loko swi ta etimhakeni to tanihi ku endza, ku tshinya ni mali yo wundla. Vanghana na maxaka na vona swi nga va tikela ku amukela swirho leswintshwa swa ndyangu. Xiya ndlela leyi ndzayo leyi humaka eBibeleni yi nga wu pfunaka ha yona ndyangu wa wena wa vukati bya vumbirhi leswaku wu langutana ni swiphiqo sweswo.
VUXAKA 1: N’WANA WA MUTSWARI UN’WANA
Manana wa vukati bya vumbirhi wa le Namibia loyi a vuriwaka Judith u ri: “Mana wa vana va mina va vukati bya vumbirhi u tshame a va byela leswaku ndzo va nsati lontshwa wa tata wa vona ntsena ni leswaku vana lava a hi ri na vona a va nga ta va vamakwenu va vona. Marito yakwe ma ndzi tlhavile hikuva ndzi rhandza vana va nuna wa mina onge hiloko va ri va mina.”
Swidyondzi swa pfumela leswaku ku va ni vuxaka ni n’wana wa mutswari un’wana swi nga tika, swi ava ndyangu wa vukati bya vumbirhi. Hakanyingi i mana wa n’wana ni mana wa vukati bya vumbirhi lava nga ni xiphiqo lexikulu. I yini leswi nga pfunaka?
Ndlela yo humelela: Tivekeleni swipimelo. Loko u nga n’wi pfumeleli mutswari loyi un’wana leswaku a katseka eka vutomi bya n’wana wa wena, n’wana wa wena a nga ha xaniseka hi tlhelo ra mintlhaveko. * Vatswari va n’wana, lava ‘n’wi velekeke’ va ni ndhawu yo hlawuleka evuton’wini byakwe. (Swivuriso 23:22, 25) Hi hala tlhelo, loko u pfumelela khale ka nkataku leswaku a lawula endyangwini wa wena swi nga ha n’wi heta matimba munghana wa wena lontshwa kumbe ku n’wi hlundzukisa. Tikarhatele ku ringanisela, u veka swipimelo leswaku u sirhelela vukati bya wena, loko hi hala tlhelo u ri karhi u tirhisana ni mutswari lowun’wana hilaha swi nga kotekaka hakona.
SWITSUNDZUXO EKA VATSWARI
Loko u vulavula ni khale ka nkataku, bulo ra n’wina a ri dzike eka timhaka ta vana va n’wina, mi hunguta ku bula hi timhaka tin’wana. Hi xikombiso, hi vutlhari u nga ha n’wi kombela loko swi ta koteka leswaku u veka nkarhi wo fona ha wona nkarhi ni nkarhi ninhlikanhi. Hakanyingi sweswo swi tirha kahle ematshan’weni yo fona hi nkarhi wun’wana ni wun’wana kumbe nivusiku.
Loko u nga tshami ni vana va wena, kumbexana u nga ha tirhisa tinqingho, mapapila kumbe ti-email leswaku mi tshama mi ri karhi mi vulavurisana. (Deteronoma 6:6, 7) Van’wana va vulavurisana va ri karhi va vonana hi ku tirhisa tivhidiyo. U nga ha twisisa swilaveko ni swiphiqo swa vana va wena—kutani u va nyika ndzayo leyinene leyi nga va pfunaka—ematshan’weni yo ehleketa leswaku a swi nge koteki.
SWITSUNDZUXO EKA VAMANANA VA VUKATI BYA VUMBIRHI
Kombisa “xinakulobye xa vumakwerhu” eka mana wa vana hi ku swi veka erivaleni leswaku a wu ringeti ku tiendla yena. (1 Petro 3:8) Nkarhi ni nkarhi n’wi byele ndlela leyi vana vakwe va endlaka ha yona loko va ri na wena, u dzika ngopfu eka leswinene. (Swivuriso 16:24) Kombela ndzayo yakwe naswona u n’wi nkhensa loko a ku nyika yona.
U nga endli onge u va rhandza ngopfu loko mana wa vona a ri kona. Beverly, loyi a nga manana wa vukati bya vumbirhi wa le United States, u ri: “Vana va mina va vukati bya vumbirhi a va lava ku ndzi vitana Manana. Ndzi pfumelelane na vona leswaku swi lulamile loko va ndzi vitana Manana endlwini ya hina kambe a va nga fanelanga va ndzi vitana Manana loko va ri ni mana wa vona, Jane, kumbe loko va ri ni ndyangu wakwe. Vuxaka bya mina na Jane byi ye byi tsakisa endzhaku ka leswi. Entiyisweni, endzhakunyana hi pfune vana swin’we eka maendzo ya xikolo.”
U nga ha va ni nkucetelo lowukulu eka vana va wena ku tlula ndlela leyi u nga ehleketaka ha yona
SWITSUNDZUXO SWO PFUNA VATSWARI VA N’WANA NI VATSWARI VA VUKATI BYA VUMBIRHI LESWAKU VA TWANANA
U nga tshuki u vulavula ku biha hi mutswari loyi a nga riki kona kumbe mutswari wa vumbirhi swi ri karhi swi twiwa hi vana. Swa olova ku tikuma u vule leswi nga riki kahle u nga swi xiyi, kambe sweswo swi nga endla leswaku n’wana a karhateka. A wu nge yi tivi nikatsongo ndlela leyi marito ya wena ma nga ha tlhelaka ma vuriwa ha yona ni leswaku ma ta vuriwa rini. (Eklesiasta 10:20) Loko n’wana a vula leswaku mutswari un’wana kumbe mutswari wa vumbirhi u vulavule ku biha hi wena, dzika eka ndlela leyi n’wana a titwaka ha yona. U nga ha vula marito yo fana ni lawa: “Ndzi khomele leswi u tweke sweswo. Mana wa wena a nga ha va a ndzi hlundzukerile naswona minkarhi yin’wana loko vanhu va hlundzukile, va vula swilo leswi nga riki swinene.”
Ringeta ku tirhisa milawu leyi fanaka ni ndzayo emindyangwini hayimbirhi. Loko leswi swi nga koteki, hlamusela ku nga twanani loku nga kona handle ko tsongahata mutswari un’wana. Xiya n’wangulano lowu landzelaka:
Manana wa vukati bya vumbirhi u ri: Tim, ndzi kombela u neka thawula ra wena ro tsakama.
Tim u ri: Endlwini ya Manana hi ma tshika ehansi kutani a ma neka hi yexe.
Manana wa vukati bya vumbirhi (a hlundzukile) u ri: U mi dyondzisa ku va malolo.
Xana a swi nga ta antswa ku va a hlamula hi ndlela leyi?
Manana wa vukati bya vumbirhi (hi moya wo rhula) u ri: Ohoo, swi lulamile. Laha kaya un’wana ni un’wana wa tinekela.
Papalata ku hlela swilo leswi u nga ta swi endla ni vana va wena hi nkarhi lowu mutswari lon’wana a faneleke a va na vona. (Matewu 7:12) Loko ku ri hileswaku a wu nge swi koti ku cinca xiyimiso xa wena, kombela mpfumelelo eka mutswari lowun’wana emahlweni ko va u byela vana leswi u swi kunguhateke.
Ku hanyisana hi ndlela leyinene ni ku xiximana swi nga endla leswaku ku va ni ku rhula
RINGETA LESWI: Landzela magoza lawa enkarhini lowu taka loko u hlangana ni khale ka munghana wa vukati wa nkataku kumbe munghana wa vukati wa khale ka nkataku:
N’wi langute ematihlweni naswona u n’wayitela. Papalata ku gungula kumbe ku n’wi xondzolota.
N’wi xewete hi vito. Hi xikombiso u nga ha ku, “Xewani, Jane.”
Katsa munhu yoloye eka bulo loko mi ri hi ntlawa.
VUXAKA 2: VANA LAVA KULEKE
Buku leyi nge Step Wars yi tshahe wansati un’wana a ri karhi a gungula hi ndlela leyi nuna wakwe a yimaka ni vana vakwe lava kuleke ha yona kutani a yi bakanyela etlhelo mhaka ya leswaku va n’wi khoma hi ndlela leyi nga riki yinene. U ri: “Sweswo swa ndzi hlundzukisa.” Xana mi nga swi endla njhani leswaku vuxaka bya n’wina ni vana lava kuleke byi nga onhi vukati bya n’wina?
Ndlela yo humelela: Kombisa ntwela-vusiwana. Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana a a hambete a lava leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini.” (1 Vakorinto 10:24) Ringeta ku twisisa ni ku vona ndlela leyi munhu un’wana a titwaka ha yona. Swi nga ha endleka vana va chava ku lahlekeriwa hi rirhandzu leri mutswari wa vona a nga na rona eka vona. Kumbe va nga ha chava leswaku loko va amukela mutswari wa vumbirhi va ta va va nga tshembeki eka ndyangu wa vona wo sungula. Hi hala tlhelo vatswari va nga ha vilerisiwa hileswaku loko va xopaxopa vana va vona swi ta endla leswaku va va sukela.
Ematshan’weni yo sindzisa leswaku va ku rhandza, endla leswaku vuxaka bya wena ni vana va wena va vukati bya vumbirhi byi tiendlekela hi ntumbuluko. Hi ntolovelo a hi vutlhari ku ringeta ku sindzisa munhu leswaku a titwa a rhandziwa hakunene. (Risimu Ra Solomoni 8:4) Kutani ringeta ku ka u nga languteli nchumu lowu nga ta ka wu nga humeleli loko swi ta eka vuxaka bya wena ni vana va vukati bya wena bya vumbirhi.
U nga vuli nchumu wun’wana ni wun’wana lowu u wu ehleketaka hambiloko u khomiwe hi ndlela yo biha. (Swivuriso 29:11) Loko swi ku tikela ku lawula mavulavulelo ya wena, khongela hilaha Hosi Davhida wa le Israyele a endleke hakona loko a ku: “Oho Yehovha, veka murindzi enon’wini wa mina; veka murindzi ehenhla ka nyangwa ya milomu ya mina.”—Pisalema 141:3.
Loko u endla xiboho xo tshama endlwini leyi vana va kuriseriweke eka yona, u nga ha hlamarisiwa hi ndlela leyi va yi rhandzaka ha yona yindlu yoleyo. Ringeta ku ka u nga ma cinci ngopfu makamara ya vona ya khale. U nga ha tlhela u ehleketa hi ku rhurhela endlwini leyintshwa.
RINGETA LESWI: Loko vana va vukati bya wena bya vumbirhi va phikelela va nga ku khomi kahle kumbe va nga ku xiximi, hlamusela munghana wa wena wa vukati ndlela leyi u titwaka ha yona kutani u swi yingisela hi vukheta leswi a swi ehleketaka. U nga sindzisi munghana wa wena wa vukati leswaku a nyika vana va wena ndzayo. Ematshan’weni ya sweswo ringetani ku va lava twisisanaka. Loko mi “ehleketa hi ku twanana” malunghana ni xiyimo xo karhi, mi nga ha tirhisana leswaku mi xi antswisa.—2 Vakorinto 13:11.
Ringeta ku kombisa vana hinkwavo leswaku wa va rhandza endyangwini
VUXAKA 3: MAXAKA MAN’WANA NI VANGHANA
Marion loyi a nga manana wa vukati bya vumbirhi wa le Canada, u ri: “Hakanyingi vatswari va mina va nyika n’wana wa mina wa jaha tinyiko ku nga ri vana va nuna wa mina. Hi ringeta ku va xavela tinyiko hi hexe kambe minkarhi yin’wana hi va hi nga ri na yona mali yo ti xava.”
Ndlela yo humelela: Rhangisa swilaveko swa ndyangu wa wena lowuntshwa. Byela maxaka ni vanghana va wena hi xiboho xa wena eka ndyangu wa wena lowuntshwa. (1 Timotiya 5:8) Hambileswi u nga taka u nga rindzeli leswaku swirho hinkwaswo swa ndyangu lowuntshwa ni vanghana va ku rhandza, u nga ha kombela leswaku va va ni musa. Hlamusela ndlela leyi vana va nga karhatekaka ha yona loko va honisiwa loko swi ta eka timhaka tin’wana.
Ringeta ku endla leswaku vakokwana va le ka vukati bya wena byo sungula va va ni vuxaka evuton’wini bya vana va wena. Manana wa le Nghilandhi loyi a vuriwaka Susan u ri: “Ndzi tlhele ndzi nghenela vukati endzhaku ka tin’hweti ta 18 endzhaku ka loko nuna wa mina wo sungula a file naswona vatswari vakwe swi va tikerile ku amukela nuna wa mina lontshwa. Swilo swi ye swi antswa loko hi tshamela ku va katsa, hi pfumelela vana leswaku va va rhamba ni ku va nkhensa hikwalaho ka nseketelo wa vona.”
RINGETA LESWI: Xiya munghana kumbe xaka leri wena na rona mi nga hanyisaniki kahle kutani u bula ni nkataku hi ndlela leyi mi nga byi antswisaka ha yona vuxaka byebyo.
Ku hanyisana ni swirho swa ndyangu wa vumbirhi swi nga ha tika. Tirhisa ndzayo ya Matsalwa kutani ndyangu wa wena wu ta kuma nkateko lowu Bibele yi wu tshembisaka: “Yindlu yi ta akiwa hi vutlhari, naswona yi ta simekiwa yi tiya hi ku twisisa.”—Swivuriso 24:3.
^ ndzim. 3 Mavito man’wana ma cinciwile.
^ ndzim. 4 Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke malunghana ni ndlela yo langutana ni swiphiqo swin’wana, vona swihloko swa ntlhandlamano leswi nge “Ku Humelela Ka Mindyangu Ya Vukati Bya Vumbirhi,” leswi nga eka nkandziyiso wa Xalamuka! ya April 2012 leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.
^ ndzim. 8 I ntiyiso leswaku loko khale ka nkataku a ku xungeta kumbe a ri ni tihanyi, swi nga ha lava leswaku u veka swipimelo leswaku ndyangu wa wena wu hlayiseka.
TIVUTISE . . .
Xana ndzi nga hanyisana njhani ku antswa ni khale ka munghana wa vukati wa nkatanga?
Xana ndzi nga ma pfuna njhani maxaka ni vanghana leswaku va papalata ku karhata ndyangu wa hina?
U Nga Ha Tsakela
XIHONDZO XO RINDZA
Ku Ya Emahlweni Ni Vutomi Endzhaku Ka Loko U Dlaye Vukati
Hinkwavo lava dlayeke vukati va kuma leswaku vutomi endzhaku ka sweswo bya tika ku tlula leswi a va byi languterise xiswona. Ndzayo ya Bibele leyi twisisekaka yi nga ku pfuna leswaku u langutana na swona hi ndlela leyi humelelaka.
U NGA VA NI NDYANGU LOWU TSAKEKE
Ndlela Yo Va Ni Ku Rhula Ni Maxaka Ya Wena
U nga va xixima vatswari va wena handle ko hoxa vukati bya wena ekhombyeni.
