RAHAVA a a langute ehandle hi le fasitereni rakwe laha ku vonakala ka nimixo a ku voninge rivala hinkwaro ra Yeriko. Vuthu leri lavaka ku hlasela ra Vaisrayele a ri hlengeletane ehandle ka muti. Loko ri ri karhi ri sungula ku gwirima ri rhendzela muti, vaaki va wona va pfuxiwe hi ritshuri leri a ri ri kona ni mpfumawulo wa huwa ya tinanga lowu a wu twakala.

Rahava a a tshama emutini wa Yeriko; a a tiva switarata swa wona, tindlu ni tindhawu ta vuxaviselo. A a va tiva ku antswa vanhu va muti wolowo. A a swi xiya leswaku a va khomiwe hi rhumbyana loko masiku ma ri karhi ma hundza naswona Vaisrayele va ri karhi va ya emahlweni ni nkhuvo wa vona lowu nga tolovelekangiki—va gwirima va rhendzela muti kan’we hi siku. Hambileswi a ku twakala mpfumawulo wa tinanga eswitarateni swa muti wa Yeriko, Rahava a nga khomiwanga hi rhumbyana ni ku va ni gome ku fana ni vanhu va ka vona.

Rahava u langutile loko vuthu ri sungula ku gwirima nimixo hi siku ra vunkombo. Exikarhi ka masocha ya Vaisrayele, u vone vaprista va vona va chaya tinanga naswona va rhwale areka yo kwetsima leyi a yimela vukona bya Xikwembu xa vona, ku nga Yehovha. Hi nga ha vona Rahava hi mahlo ya mianakanyo a khome ntambhu ya ribungu leyi a yi lenga-lenga efasitereni rakwe leri a ri langutane ni rirhangu lerikulu ra muti wa Yeriko. Ntambhu yoleyo yi tsundzuxe Rahava hi ntshembo wakwe wa leswaku yena ni ndyangu wakwe a va ta pona loko muti wolowo wu lovisiwa. Xana Rahava a a ri muxengi? Entiyisweni a a nga ri muxengi eka Yehovha; a a n’wi teka tanihi wansati loyi a nga ni ripfumelo leri tiyeke. A hi kambisiseni masungulo ya rungula ra Rahava kutani hi vona leswaku hi nga dyondza yini eka yena.

Rahava a a ri nghwavava. Kambe mhaka leyi hlamarisaka hileswaku vahlamuseri van’wana va Bibele va le nkarhini lowu hundzeke va vula leswaku a a ri mulanguteri wa yindlu ya vafambi leyi nga riki ya yena. Hambiswiritano, Bibele yi swi veka erivaleni naswona a yi tumbeti ntiyiso. (Yoxuwa 2:1; Vaheveru 11:31; Yakobo 2:25) Kumbexana ntirho lowu Rahava a wu endla a wu amukeleka eka Vakanana. Nilokoswiritano, ndhavuko a wu swi koti ku dlaya ripfalo leri Yehovha a hi nyikeke rona ro hambanisa leswinene ni leswo biha. (Varhoma 2:14, 15) Swi nga ha endleka leswaku ndlela leyi Rahava a hanya ha yona a yi n’wi khomisa tingana. Kumbexana ku fana ni vanhu vo tala namuntlha lava hanyaka hi ndlela yo tano, u titwe a phasekile, a ri hava ndlela yin’wana leyi a ta khathalela ndyangu wakwe ha yona.

A swi kanakanisi leswaku Rahava a a swi navela ku hanya vutomi bya le ka byandlana. Muti wa ka vona a wu tele hi madzolonga, ku tikhoma ko biha, vuxaka bya rimbewu exikarhi ka swirho swa ndyangu wun’we ni ku endla timhaka ta rimbewu ni swifuwo. (Levhitika 18:3, 6, 21-24) Mikhuva yo tano yo homboloka leyi a yi tolovelekile a yi fambisana ni vukhongeri. Titempele a ti khutaza vunghwavava bya ndhavuko ni ku gandzela swifaniso swa madimona swo fana na Bali na Moleke ku katsa ni ku hisiwa ka vana va ri karhi va hanya emindzilweni tanihi xitlhavelo.

Yehovha a a swi vona leswi a swi humelela eKanana. Entiyisweni, hikwalaho ka swiendlo swo tala swo homboloka swa Vakanana, Yehovha u te: “Tiko a ri tenganga, kutani ndzi ta tisa nxupulo ehenhla ka rona hikwalaho ka xihoxo xa rona naswona tiko ri ta hlanta vaaki va rona.” (Levhitika 18:25) Xana a wu katsa yini ‘nxupulo lowu a wu ta va ehenhla ka rona hikwalaho ka xihoxo xa rona?’ Vaisrayele a va tshembisiwe leswi:  “Yehovha Xikwembu xa wena u ta hlongola matiko lawa emahlweni ka wena hakatsongo-tsongo.” (Deteronoma 7:22) Eka malembe-xidzana yo sungula, Yehovha u tshembise ndyangu wa Abrahama ku wu nyika tiko naswona ‘Xikwembu a xi hembi.’—Tito 1:2; Genesa 12:7.

Hambiswiritano, Yehovha u lerise leswaku vanhu vo karhi etikweni va dlayiwa. (Deteronoma 7:1, 2) Tanihi “Muavanyisi wa misava hinkwayo” loyi a lulameke, u kambisise mbilu ya un’wana ni un’wana wa vona naswona a a ku tiva kahle ku homboloka ni ku tikhoma ko biha ka vona. (Genesa 18:25; 1 Tikronika 28:9) Xana a swi ri njhani eka Rahava ku hanya etikweni rero leri hombolokeke? Hi nga swi vona hi tihlo ra mianakanyo ndlela leyi a titweke ha yona xikan’we-kan’we loko a twa hi swiviko swa Vaisrayele. U twe leswaku Xikwembu xa Vaisrayele xi kongomise vanhu va xona—tiko leri tshikileriweke ra mahlonga—leswaku ri hlula vuthu ra le Egipta, ku nga vuthu leri a ri ri ni matimba emisaveni hi nkarhi wolowo. Kutani sweswi Vaisrayele a va lava ku hlasela muti wa Yeriko! Nilokoswiritano, vanhu va muti wolowo va ye emahlweni ni vubihi bya vona. Hi nga swi vona leswaku hikwalaho ka yini Bibele yi vulavula hi Vakanana tanihi “lava nga endla hi ku pfumala ku yingisa.”—Vaheveru 11:31.

Rahava a a nga fani na vona. Loko malembe ma ri karhi ma famba, a nga ha va a anakanyisise hi swiviko leswi a swi tweke swa Vaisrayele ni Xikwembu xa vona, ku nga Yehovha. Hakunene a a hambane hi ku helela ni swikwembu swa Vakanana! A xi ri Xikwembu lexi a xi lwela vanhu va xona ematshan’weni yo va xanisa, lexi a xi khutaza vagandzeri va xona leswaku va va ni mahanyelo lamanene ku nga ri ku va hambukisa. Xikwembu lexi a xi teka vavasati va ri va risima, ku nga ri lava endleriweke ku hlanganyela eka timhaka ta masangu laha va nga xaviwaka ni ku xavisiwa ni ku tlhela va tekiwa va nga ri nchumu evugandzerini byo homboloka. Loko Rahava a twa leswaku Vaisrayele a va dzime mixaxa enambyeni wa Yordani, va lunghekele ku hlasela, u fanele a hlunamile hikwalaho ka leswi sweswo a swi ta vula swona eka vanhu va rikwavo. Xana Yehovha u n’wi tekele enhlokweni Rahava ni ku tlhela a tlangela timfanelo takwe letinene?

Namuntlha, ku ni vanhu vo tala lava fanaka na Rahava. Va titwa va phasekile endleleni ya vutomi leyi va sivelaka ku va ni xindzhuti ni ntsako; va titwa va ri swikangalafula. Xikombiso xa Rahava xa hi chavelela ni ku hi tsundzuxa leswaku ku hava munhu ni un’we eka hina loyi a nga riki wa nkoka eka Xikwembu. Ku nga khathariseki ndlela hi titwaka hi nga pfuni nchumu ha yona, ‘a xi le kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.’ (Mintirho 17:27) Xi le kusuhi naswona xi lunghekele ku nyika hinkwavo lava nga ni ripfumelo eka xona ntshembo. Xana Rahava u ri kombisile ripfumelo?

Siku rin’wana, emahlweni ko va Vaisraleye va gwirima va rhendzela muti wa Yeriko, ku humelele vanhu vambirhi lava a va nga tiveki ekaya ra Rahava. Vavanuna volavo vambirhi a va ri ni ntshembo wa leswaku a va ta hundza handle ko xiyiwa kambe tiko rero a ri khomiwe hi ku chava, vanhu vo tala a va tshama va lunghekele ku lavisisa tinhlori ta Vaisrayele. Rahava loyi a a tshama a xalamukile a nga ha va a hatlisele ku gimeta hileswaku a va ri tinhlori. Hambileswi a swi tolovelekile leswaku ekaya rakwe a ku ta vavanuna lava a nga va tiviki, kambe lava a va lava ndhawu yo etlela ntsena—ku nga ri ku endla timhaka ta masangu na yena.

Kahle-kahle vavanuna lavambirhi a va ri tinhlori leti humaka enxaxeni wa Vaisrayele. Murhangeri wa vona Yoxuwa a a va rhume leswaku va ya kambela muti wa  Yeriko. A ku ri muti wo sungula eKanana lowu Vaisrayele a va ta wu phanga lowu kumbexana a wu ri ni matimba ku tlula hinkwayo. Yoxuwa a a lava ku tiva leswi yena ni vavanuna vakwe a va ta langutana na swona. A swi kanakanisi leswaku tinhlori ti hlawule yindlu ya Rahava hi vomu. Ku hambana ni tindhawu letin’wana hinkwato, ekaya ra nghwavava leyi hi kona laha vanhu vambe a va ta hundza handle ko voniwa. Kumbexana tinhlori a ti ri ni ntshembo wa leswaku ti nga kuma rungula ra nkoka.

Bibele yi vula leswaku Rahava u ‘amukele varhumiwa hi malwandla.’ (Yakobo 2:25) U pfumelele vavanuna volavo leswaku va nghena ekaya rakwe ni leswaku va tshama kona hambileswi a va ehleketelela leswaku va nga va va ri vamani ni leswaku a va tela yini. Kumbexana, a ri ni ntshembo wa leswaku u ta dyondza swo tala hi Xikwembu xa vona, ku nga Yehovha.

Kambe hi xitshuketa, ku fike varhumiwa va hosi ya le Yeriko! Se a swi hangalakile leswaku tinhlori ta le Israyele ti ye endlwini ya Rahava. Rahava a a ta endla yini? Loko a lo tumbeta vavanuna volavo vambirhi lava a nga va tivi, xana a a nga ta tiveka ekhombyeni swin’we ni ndyangu wakwe hinkwawo? Xana vanhu va muti wa Yeriko a va nga ta va dlaya hinkwavo loko a lo tumbeta valala volavo? Hi hala tlhelo, swi le rivaleni leswaku sweswi Rahava a a va tiva vavanuna volavo. Loko a lo swi tiva khale leswaku Yehovha i Xikwembu lexinene ku tlula swikwembu swakwe, xana lowu a ku nga ta va ku ri wona nkarhi wa leswaku a yima na Yehovha?

Rahava a nga ri na nkarhi wo tala wo anakanyisisa, kambe u te ni rhengu naswona u teke goza hi ku hatlisa. U tumbete tinhlori exikarhi ka matluka ya ximila xa ntsembyana lawa a ma nekiwile leswaku ma ta oma ehenhla ka lwangu ra yindlu yakwe. Kutani u vulavule ni varhumiwa va hosi a ku: “lna, vavanuna va tile eka mina, naswona a ndzi nga ku tivi lomu a va huma kona. Vavanuna volavo va hume loko ku pfariwa nyangwa, loko ri phumela. A ndzi ku tivi lomu vavanuna volavo va yeke kona. Va saleni endzhaku hi ku hatlisa, hikuva mi ta va kuma.” (Yoxuwa 2:4, 5) N’wi vone hi tihlo ra mianakanyo Rahava a langute varhumiwa volavo va hosi eswikandzeni. Xana a nga ha va a tivutisile loko vavanuna volavo va ta swi xiya leswaku u le ku va kanganyiseni?

Rhengu rakwe ri tirhile! Vavanuna volavo va hosi va tsutsume va kongoma emahlalukweni ya Yordani. (Yoxuwa 2:7) Rahava u sale a lo hefu! Hi ku tirhisa rhengu ro olova, u lahlekise vadlayi volavo lava a va nga ri na yona mfanelo yo tiva ntiyiso naswona u ponise malandza ya Yehovha lama pfumalaka nandzu.

Rahava u hatle a tlhelela elwangwini ra yindlu yakwe kutani a byela tinhlori letimbirhi leswi a swi endleke. U tlhele a boxa yinhla ya nkoka: Vanhu va ka vona va lahlekeriwe hi ntshembo naswona a va chavisiwa hi vahlaseri. Mahungu wolawo lamanene ma fanele ma tsakise tinhlori teto. Vakanana volavo vo homboloka a va sungule ku chava matimba ya Xikwembu xa Vaisrayele, ku nga Yehovha! Kutani ripfumelo ra Rahava ra hi khutaza. U te: “Yehovha Xikwembu xa n’wina  i Xikwembu ematilweni lama nga ehenhla ni le misaveni leyi nga ehansi.” (Yoxuwa 2:11) Swiviko leswi a swi tweke malunghana na Yehovha a swi ringene ku va swi n’wi dyondzisa leswi: A swi fanerile leswaku a tshemba Xikwembu xa Vaisrayele. U ve ni ripfumelo eka Yehovha.

Rahava a a nga kanakani leswaku Yehovha a ta endla leswaku vanhu vakwe va hlula. U kombele tintswalo ta leswaku yena ni ndyangu wakwe va ponisiwa. Tinhlori ti pfumerile, ti vula leswaku Rahava u fanele a hlayisa xihundla xa tona naswona a a fanele a lenga-lengisa ntambhu ya ribungu hi le fasitereni rakwe erirhangwini ra muti leswaku masocha ma ta n’wi sirhelela ni ndyangu wakwe.—Yoxuwa 2:12-14, 18.

Hi nga kuma dyondzo ya nkoka malunghana ni ripfumelo ra Rahava. Bibele yi vula leswaku “ripfumelo ri landzela leswi twiweke.” (Varhoma 10:17) U twe swiviko leswi tshembekaka malunghana ni matimba ni vululami bya Yehovha Xikwembu, kutani u ve ni ripfumelo ni ku tshembela eka yena. Namuntlha, hi ni vutivi byo tala hi Yehovha. Xana hi ta lava ku n’wi tiva ni ku va ni ripfumelo eka yena leri sekeriweke eka leswi hi swi dyondzaka eRitweni rakwe, ku nga Bibele?

Hi ku landza xileriso xa Rahava, tinhlori letimbirhi ti rhelele hi khumbi hi ku tirhisa ntambhu leyi a yi lenga-lenge efasitereni ra Rahava kutani hi ku hatlisa handle ko ba pongo ti kongoma etintshaveni. A ku ri ni mabako yo tala eswigangeni swa le n’walungu wa le Yeriko laha tinhlori leti a ti ta tumbela kona kukondza xiyimo xi va lexi rhuleke lerova ti nga kota ku tlhelela enxaxeni wa Vaisrayele ni mahungu lamanene lawa ti ma kumeke eka Rahava.

Endzhakunyana, handle ko kanakana vanhu va le Yeriko va khomiwe hi rhumbyana loko va twa leswaku Yehovha hi ndlela ya singita u yimise Nambu wa Yordani, a endla leswaku Vaisrayele va tsemakanya hi le ndhawini leyi omeke. (Yoxuwa 3:14-17) Kambe eka Rahava, mahungu wolawo, ma nyikele vumbhoni lebyi engetelekeke bya leswaku a a ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha.

Kutani ku fike masiku lawa Vaisrayele a va fanele va gwirima ha wona va rhendzela muti wa Yeriko—masiku ya tsevu, va gwirima kan’we hi siku. Sweswi se a ku fike siku ra vunkombo naswona a ri hambanile ni laman’wana. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, ku gwirima ku sungule loko vurhonga byi tsuvuka naswona endzhaku ka loko vuthu ri rhendzele muti kan’we, ri ye emahlweni ri gwirima ri rhendzela muti wa Yeriko hi ku phindha-phindha. (Yoxuwa 6:15) Xana Vaisrayele a va endla yini?

Eku heteleleni, vuthu ri yimile loko ri heta ku gwirima ka nkombo hi siku ra vunkombo. Tinanga ti miyerile. Emutini ku sale ku lo cowee! Vanhu va le mutini wolowo va fanele va ve ni gome lerikulu. Kutani hi ku landza xileriso xa Yoxuwa, vuthu ra Vaisrayele ri tlakuse marito ya rona ro sungula, ri ba huwa leyikulu. Xana varindzi lava a va ri ehenhla ka rirhangu ra Yeriko a va anakanya leswaku lowu a ku ri nhlaselo lowu nga tolovelekangiki? Loko swi ri tano, ku anakanya ka vona a ku tlhaveriwanga hi dyambu. Rirhangu lerikulu ri sungule ku tsekatseka. Ri pandzekile kutani ri wa! Kambe loko ritshuri ri hela, xiphemu xin’we xa rirhangu a xi nga wanga. Hikwalaho ka ripfumelo leri Rahava a a ri na rona, yindlu yakwe a yi lovisiwanga. Hi mahlo ya mianakanyo vona ndlela leyi a titweke ha yona loko Yehovha a ta va a n’wi sirhelerile! * Ndyangu wakwe wu ponile!—Yoxuwa 6:10, 16, 20, 21.

Vaisrayele va xixime Rahava hikwalaho ka ripfumelo rakwe. Loko va vona yindlu yoleyo yi sale eka rirhangu leri onhiweke, va swi vonile leswaku Yehovha a a ri ni wansati loyi. Yena ni ndyangu wakwe va pone vuavanyisi lebyi weleke muti wolowo wo homboloka. Endzhaku ka nyimpi, Rahava u pfumeleriwe ku tshama ekusuhi ni nxaxa wa Vaisrayele. Hi ku famba ka nkarhi, u ve un’wana wa vanhu va le Yuda. U tekane ni wanuna loyi a vuriwaka Salmoni. N’wana wa vona Bowasi u kule a va wanuna loyi a nga ni ripfumelo leri tiyeke. U tekane na Rhuti lowa Mumowabu. * (Rhuti 4:13, 22) Hosi Davhida swin’we na Mesiya, ku nga Yesu Kreste, va hume eka ndyangu wa Rahava, ku nga ndyangu lowu nga ni ripfumelo leri tiyeke.—Yoxuwa 6:22-25; Matewu 1:5, 6, 16.

Rungula ra Rahava ri hi kombisa leswaku ku hava ni un’we wa hina loyi a nga riki wa nkoka eka Yehovha. U hi vona hinkwerhu, u tiva leswi nga etimbilwini ta hina naswona wa tsaka loko a vona leswaku hi ni ripfumelo hilaha a swi voneke hakona eka Rahava. Ripfumelo rakwe ri n’wi susumetele ku teka goza. Bibele yi vula leswaku u ‘vuriwe la lulameke hikwalaho ka mintirho.’ (Yakobo 2:25) Hakunene ku ta va ku ri vutlhari loko hi tekelela ripfumelo rakwe!