Swi nga si ya kwihi, ndzi sungule ku jima leswaku ndzi ta tiyisa misiha ya miri wa mina. Eku heteleleni ndzi endle tliliniki ya ku olola misiha ni marhambu eSan Leandro, California le U.S.A. naswona a ndzi tirhisana ni vanhu lava endlaka vutiolori bya ku tiyisa misiha ku katsa ni un’wana loyi a nyikiweke xithopo lexi nge Nkulukumba Amerika. Kambe ku va ni miri lowu nga ni misiha leyi tiyeke kahle a swi ndzi endlanga ndzi eneriseka.

Leswi munghana wa mina loyi a ndzi tirha na yena a a tiva leswaku ndzi lava ku twisisa Bibele, u ndzi byele leswaku ndzi tihlanganisa ni munhu un’wana loyi a n’wi tivaka. Hi siku leri landzeleke nimixo, Mbhoni yin’wana ya Yehovha yi ndzi endzerile ekaya ka mina. Hi hete mune wa tiawara a ri karhi a hlamula swivutiso swa mina hi ku tirhisa Bibele. Ndzi n’wi kombele leswaku a tlhela a vuya nimadyambu hi siku rero kutani hi dyondze Bibele kukondza ku va exikarhi ka vusiku. Leswi ndzi swi dyondzeke swi ndzi tsakise ngopfu kutani ndzi kombele ku famba na yena eku chumayeleni hi siku leri landzeleke leswaku ndzi ya vona ndlela a chumayelaka ha yona. Ndzi hlamarisiwe hi ndlela leyi a hlamula vanhu ha yona hi ku tirhisa Bibele swivutiso leswi a va n’wi vutisa swona. Ndzi nambe ndzi tibyela leswaku leswi hi swona leswi na mina ndzi lavaka ku swi endla.

Kutani ndzi tshike bindzu ra mina ivi ndzi sungula ku heta nkarhi wa mina wo tala ndzi ri eku chumayeleni ni phayona rero, ku nga vito leri Timbhoni ta Yehovha leti hetaka nkarhi wo tala ti ri eku chumayeleni ti vitaniwaka ha kona. Hi May 1948 ndzi khuvuriwile enhlengeletanweni ya xifundzha leyi a yi khomeriwe eCow Palace Arena, eSan Francisco le California. Loko lembe rero ri ya eku heleni na mina ndzi ve phayona.

Hi nkarhi wolowo, ndzi kombele Timbhoni tin’wana leswaku ti ya dyondzela manana Bibele. U ti amukele hi malwandla naswona swi nga swi ya kwihi na yena u ve Mbhoni ya Yehovha. Ku nga khathariseki nkaneto lowu a langutaneke na wona endyangwini wa ka vona, u tshame a tshembekile eka Xikwembu ku fikela loko a fa endzhaku ka malembe yo tala a ri Mbhoni. A va kona van’wana lava veke Timbhoni endyangwini wa ka hina.

Hi 1950, ndzi rhurhele eGrand Junction le Colorado laha ndzi hlanganeke na Billie. U velekiwe hi 1928 naswona u kule hi nkarhi wa ku Hohloka Lokukulu Ka Ikhonomi. Mana wakwe Minnie a a n’wi dyondzisa Bibele madyambu man’wana ni man’wana a lumeke rivoni leri tirhaka hi pharafini. Loko Billie a ri ni malembe ya mune, se a kota ku hlaya naswona a a tiva timhaka to tala ta le Bibeleni hi nhloko. Eku heleni ka va-1940, Timbhoni ti dyondzise mana wakwe Bibele ti n’wi komba leswaku loko munhu a fa a nga yi etiheleni leswaku a ya xanisiwa hilaha ku nga heriki kambe u ya esirheni. (Eklesiasta 9:5, 10) Minnie ni nuna wakwe va ve Timbhoni ta Yehovha.

Hi 1949 loko Billie a vuya ekaya endzhaku ko heta tidyondzo takwe ekholichi ya le Boston, u sungule ku dyondza Bibele hi ku tiyimisela. Ematshan’weni yo va mudyondzisi  exikolweni, u teke xiboho xo tirhela Xikwembu vutomi byakwe hinkwabyo. U khuvuriwe hi 1950 enhlengeletanweni ya matiko yo hambana-hambana ya Timbhoni ta Yehovha leyi a yi khomeriwe erivaleni ra mintlango ra Yankee le New York. Endzhakunyana ka sweswo, ndzi hlangane na yena kutani hi cata naswona hi sungule ntirho wo chumayela nkarhi hinkwawo swin’we.

Hi sungule ku chumayela aEugene le Oregon naswona hi kume vanghana vo tala swinene. Hi 1953 hi rhurhele eGrants Pass le Oregon leswaku hi ya pfuna vandlha leritsongo ra kwalaho. Eku heleni ka lembe rero, hi kume xirhambo xo ya eka ntlawa wa vu-23 exikolweni xa Giliyadi xa Timbhoni lexi letelaka varhumiwa, lexi nga ekusuhi ni le South Lansing le New York, lexi nga ekule ni le n’walungu-vupela-dyambu bya Doroba ra New York hi kwalomu ka 400 wa tikhilomitara.

Hi December 1954 endzhaku ka tin’hweti ta ntlhanu hi thwasile exikolweni xa Giliyadi, mina na Billie hi khandziye xihaha-mpfhuka hi ya eBrazil. Loko hi ri ni awara endzeni ka xihaha-mpfhuka, njhini yin’wana ya xona yi sungule ku nga ha tirhi kahle kambe hi fike eBermuda hi hlayisekile. Endzhaku ka loko hi xike eCuba hikwalaho ka leswi a ku ri ni timhaka ta xihatla naswona hi hete tiawara ta 36 hi karhele ku tshama, hi fike erhavini ra Timbhoni ta Yehovha eRio de Janeiro le Brazil.

Endzhaku ko tshamanyana kwalaho swin’we ni varhumiwa van’wana vambirhi, hi ye eBauru le São Paulo leswaku hi ya sungula kaya lerintshwa ra varhumiwa. Doroba rero a ri ri ni vaaka-tiko lava tlulaka 50 000 naswona a ku ri hina Timbhoni to sungula kwalaho.

Hi sungule ku chumayela vanhu emakaya ya vona kambe siku rin’wana mufundhisi wa kereke ya Khatoliki u sungule ku kaneta ntirho wa hina. U hi landzelerile kutani a byela vini va miti leswaku va nga hi yingiseli. Hambiswiritano, endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ndyangu wun’wana lowukulu lowu a hi dyondza na wona Bibele wu amukele ntiyiso lowu humaka eBibeleni kutani hi ku famba ka nkarhi wu khuvuriwile. Swi nga si ya kwihi, vanhu van’wana na vona va pfumerile leswaku hi dyondza na vona Bibele.

Ndyangu wolowo lowu khuvuriweke a wu ri ni xaka rin’wana leri a ri ri murhangeri wa ntlawa wun’wana lowu a wu dumile. Ndzi endle xikombelo xo tirhisa nhundzu ya ntlawa wolowo leswaku hi ta va ni nhlengeletano ya muganga. Loko mufundhisi wa le ndhawini yoleyo a sindzise leswaku xikombelo xa hina xi nga amukeriwi, murhangeri yoloye u hlangane ni swirho swa ntlawa wakwe kutani a swi byela a ku: “Loko mi nga xi amukeli xikombelo lexi, ndza tshika ntirho.” Xikombelo xa hina xi amukeriwile.

Hi 1956 ku nga lembe leri landzeleke, hi kume xirhambo xo ya enhlengeletanweni ya xifundzha leyi a yi khomeriwe eSantos le São Paulo. Timbhoni leti lavaka ku ringana 40 ta le vandlheni ra ka hina ti fambe hi xitimela loko tiya enhlengeletanweni ya kona. Loko hi tlhelela eBauru, ndzi kume papila leri eka rona a ndzi komberiwa ku tirha tanihi mulanguteri wa muganga leswaku ndzi endzela mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Xisweswo a ndzi sungula ntirho lowu endleke leswaku ndzi heta malembe lama lavaka ku ringana 25 eBrazil, ndzi endzele tindhawu to tala to hambana-hambana etikweni rero.

Enkarhini wolowo a swi tika ku teka riendzo. Hi hetelele hi hlanganise tiko rero hinkwaro hi famba hi bazi, xitimela, xikanyakanya ni hi milenge. Rin’wana ra madoroba yo sungula lawa hi ma endzeleke a ku ri Jaú le São Paulo. Mufundhisi wa kwalaho u ringete ku sivela ntirho wa hina.

U te: “Mi nga ti chumayeli ‘tinyimpfu ta mina.’”

Hi n’wi hlamule hi ku: “A hi tinyimpfu ta wena, i ta Xikwembu.”

A hi hlele ku komba vanhu vhidiyo leyi vulavulaka hi ntirho wa hina wo chumayela lowu endliwaka emisaveni hinkwayo, leyi nga ni nhloko-mhaka leyi nge The New World Society in Action kambe mufundhisi yoloye ni ntlawa wa vapfukeri va endle xikungu xo hi hlasela. Hi ku hatlisa hi tivise maphorisa hi mhaka yoleyo. Loko mufundhisi a fika ni ntlawa wakwe wa vapfukeri laha vhidiyo a yi ta hlaleriwa kona, va kume maphorisa ma va rindzile ma va  kombetele hi swibalesa. Vanhu vo tala lava a va tile va yi tsakerile vhidiyo yoleyo.

Kun’wana ni kun’wana laha a hi chumayela kona a hi hlangana ni vanhu va vukhongeri lava a va hi venga naswona va lava ku sivela ntirho wa hina. Hi xikombiso, eBrusque ekusuhi ni le Blumenau, eSanta Catarina, hi hlangane ni maphayona mambirhi lawa a ma langutane ni nkaneto lowukulu swinene. Kambe ma kume mikateko yo tala hikwalaho ka ku tiyisela ni ku tiyimisela ka wona. Sweswi endzhaku ka malembe ya 50, ku ni mavandlha yo tlula 60 exifundzheni xexo ni Holo ya Tinhlengeletano ekusuhi ni doroba ra Itajaí.

Xiendlakalo lexi hi xi tsundzukaka ngopfu loko hi ri karhi hi endzela mavandlha, i nkarhi wo tsakisa lowu hi wu heteke mi Timbhoni-kulorhi hi ri karhi hi endla malunghiselelo ya tinhlengeletano letikulu. Hi va-1970, ndzi kume lunghelo ra ku va mulanguteri wa nhlengeletano ya xifundzha erivaleni lerikulu ra mintlango ra Morumbi. Ku rhumeriwe swikombelo emavandlheni ya kwalomu ka 100 ya le kusuhi leswaku eka vandlha ha rin’we ku rhumeriwa vanhu va khume leswaku ku ta basisa rivala ra mintlango nivusiku emahlweni ko va nhlengeletano yi sungula.

Loko vatlangi va bolo va huma erivaleni rero hi vusiku byebyo, van’wana a va vungunya va ku: “Vonani vavasatinyana lava ni minkukulu ni mimopo ya vona.” Kambe, loko ku fika xikarhi ka vusiku, rivala rero se a ri basile ri lo paa! Hiloko mininjhere wa rivala rero ra mintlango a hlamala, a ku: “Vatirhi va mina a swi ta va swi va teke vhiki hinkwaro ku endla leswi n’wina Timbhoni mi swi endleke hi tiawara ti nga ri tingani ntsena!”

Endzhakunyana ka ku fa ka tatana hi 1980, hi tlhelele eUnited States leswaku hi ya khathalela manana eFremont le California. Hi kume ntirho wa ku tihanyisa wo basisa miako nivusiku naswona hi hambete hi phayona ni ku chumayela vanhu lava vulavulaka Xiputukezi va laha a hi tshama kona. Hi ku famba ka nkarhi, hi rhurhele ekusuhi ni le San Joaquin Valley laha a hi famba hi lava vanhu lava vulavulaka Xiputukezi lava nga etindhawini ta le kule ku sukela eSacramento ku ya eBakersfield. Sweswi eCalifornia ku ni mavandlha ya Xiputukezi ya kwalomu ka khume.

Endzhaku ka ku fa ka manana hi 1995, hi rhurhele eFlorida leswaku hi ya khathalela tata wa Billie kukondza na yena a fa. Mana wakwe u fe hi 1975. Hi 2000 hi rhurhele edzonga-vupela-dyambu bya Colorado, endhawini leyi a yi ri kwandzasi naswona hi chumayele Maamerika lawa a ma tshama endhawini ya Manavajo ni Maute. Lexi twisaka ku vava hileswaku Billie u file hi February 2014.

Ndzi khapakhapa ntsako hikwalaho ka leswi ndzi hlanganeke ni Mbhoni ya Yehovha emalembeni yo tlula 65 lama hundzeke, leyi hlamuleke swivutiso swo tala leswi a ndzi ri na swona hi ku va yi tirhisa Bibele. Lexi ndzi tsakisaka ngopfu i ku va ndzi tikambisisela hi ndzexe ku vona leswaku leswi yi ndzi byelaka swona hi leswi Bibele yi swi dyondzisaka hakunene. Leswi swi endle leswaku ndzi va ni vutomi lebyi vuyerisaka bya ku tirhela Xikwembu.