Thomas Williams (1) a u velekiwe hi January 20, 1815 eHorncastle, le Nghilandhi. Mana wa yena u fe loko a ri ni malembe mambirhi, kutani yena ni tindzisana ta yena tinharhu va kurisiwe hi tata wa vona ku nga John Williams. John u dyondzise Thomas ku va muvatli kambe Thomas a a navela ku endla swin’wana.

A ku ri ni mpfuxelelo lowukulu wa ta vukhongeri hi nkarhi wolowo le Nghilandhi. Mufundhisi John Wesley u suke eka Kereke ya le Nghilandhi kutani a sungula leyi vuriwaka Society of Methodists, ku nga ntlawa lowu a wu khutaza ngopfu ku va munhu a tidyondzela Bibele ni ku dyondzisa vanhu hi Vukreste. Tidyondzo ta Wesley ti hangalake ni tiko hinkwaro naswona ndyangu wa ka Williams a wu pfumelelana na tona. Thomas u ve Mufundhisi wa kereke ya Wesley kutani a tinyikela ku va murhumiwa le Dzongeni wa Pacific. Hi July 1840, yena ni hlomi yakwe Mary, (2) va ye eXihlaleni xa Lakeba b le Fiji, ku nga xihlala lexi nga ni vholkheno naswona vaakatiko va ndhawu yoleyo a va dya vanhu (i makhema).

Loko Thomas na Mary va ha ku fika le Fiji, va vone maxangu yo tala. A va tirha nkarhi wo leha ehansi ka swiyimo swo tika swinene naswona mumu wa kona a wu dlaya ni vusokoti. Va vone swilo swo chavisa swinene—tinyimpi ta xin’wanamanana, ku dlayiwa ka tinoni ni ticece, ni ku dyiwa ka vanhu—vanhu va kwalaho a va nga lavi ku twa nchumu hi leswi a va swi chumayela. Mary ni n’wana wa yena wa mativula John, va vabyele ku fa. Hi lembe ra 1843, Thomas u tsale a ku: “Mbilu ya mina a yi vava swinene. . . . xiyimo a xi tika naswona a ndzi hele matimba.” Kambe Mary na John va hlakarherile hi ku tiyisiwa hi ripfumelo leri a va ri na rona eka Yehovha Xikwembu.

Thomas u sungule ku aka yindlu hi maakelo ya le Yuropa, naswona a ku ri yona yo sungula le Fiji ya muxaka wolowo. Yindlu ya kona a yi akiwe hi ndlela yo hlamarisa naswona a yi ri ni swilo swo tala leswi a swi nga toloveriwanga hi vaakatiko lerova swi va hlamarisile. Loko yindlu leyi yi ya eku heleni, Mary u veleke jaha ra yena ra vumbirhi ku nga Thomas Whitton (3) Williams, ku nga kokwa wa mina.

Hi lembe ra 1843 Thomas Williams u sungule ku hundzuluxela Evhangeli ya Yohane yi ya eka ririmi ra le Fiji ku nga ntirho lowu a wu tika swinene. c Hambiswiritano, a a ri ni nyiko yo tiva mindhavuko ni mahanyelo ya vanhu naswona a a ri ni vuxiyaxiya. U longoloxe vulavisisi byakwe eka buku leyi nge Fiji and the Fijians (1858), ku nga rungula leri a ri hlamusela mahanyelo ya vanhu va le Fiji hi va-1800.

Leswi Thomas a a tirhe bya hlonga ku ringana  malembe ya 13, u sungule ku vabya naswona sweswo swi endle leswaku yena ni ndyangu wakwe va rhurhela eAustralia. Endzhaku ka malembe yo tala Thomas a ri mufundhisi wo xiximeka, u fele edorobeni ra Ballarat le Victoria, hi 1891.

Hi 1883, Thomas Whitton Williams ni nkatakwe Phoebe, (4) ni ndyangu wa vona va rhurhele ePerth, eVupeladyambu bya le Australia. N’wana wa vona wa vumbirhi ku nga Arthur Bakewell (5) Williams tata wa kokwana xinguwe wa mina, a a ri ni malembe ya kaye hi nkarhi wolowo.

Loko Arthur a ri ni malembe ya 22 u rhurhele eKalgoorlie ku nga doroba leri a ku ceriwa nsuku, leri nga eka mpfhuka wo ringana 600 wa tikhilomitara le vuxeni bya Perth leswaku a ya tirha. Loko a ri kwalaho u hlaye tibuku leti kandziyisiweke hi Swichudeni swa Bibele hilaha Timbhoni ta Yehovha a tiviwa hakona hi nkarhi wolowo. U tlhele a rhumeriwa ni nkandziyiso wa Zion’s Watch Tower hi poso. Leswi Arthur a tsakisiweke hi leswi a a swi dyondza, u sungule ku dyondzisa van’wana a tlhela a khoma minhlangano ya dyondzo ya Bibele na vona. Ku sukela kwalaho u sungule ntirho wo dyondzisa vanhu Bibele wa Timbhoni ta Yehovha eVupeladyambu bya Australia.

Arthur u tlhele a byela ni vandyangu wa ka vona hi leswi a swi dyondzeke. Tata wakwe Thomas Whitton, a a n’wi seketela leswi a a dyondza Bibele ni Swichudeni swa Bibele kambe ku nga ri khale u file. Mana wakwe Phoebe ni vasesi vakwe Violet na Mary, na vona va ve Swichudeni swa Bibele. Violet a a heta nkarhi wo tala a ri karhi a dyondzisa vanhu Bibele. Arthur u vule leswaku Violet a a “gingiriteka ku tlula hinkwavo a tlhela a wu endla hi mbilu hinkwayo ntirho lowu eVupeladyambu bya Australia.” Swi nga endleka leswaku Arthur a a hundzeleta hi ku vula marito wolawo kambe ku hiseka ka Violet ku va pfunile vana va vona.

Hi ku famba ka nkarhi, Arthur u catile ivi a rhurhela eDonnybrook ku nga doroba leri a ku ri ni mihandzu yo tala edzongavupeladyambu le Vupeladyambu bya Australia. Loko a ri kwalaho, u thyiwe vito ra “Old Mad 1914!” hikwalaho ka ku chumayela ka yena hi ku hiseka hi vuprofeta bya Bibele lebyi vulavulaka hi 1914. d Kambe loko ku tlhekeka Nyimpi yo Sungula ya Misava, ku hlekula koloko ku herile. Arthur a a tshamela ku chumayela vaxavi va xitolo xakwe naswona kwalaho a a veka minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni efasitereni. Nakambe efasitereni a a tsale leswaku loyi a nga ta n’wi komba mhaka ya vunharhu un’we eBibeleni, ku nga dyondzo leyi nga humiki eBibeleni leyi a a nga pfumeli eka yona u ta n’wi nyika 100 pounds. A ku na ni un’we loyi a n’wi hlamuleke.

Ekaya ra va ka Williams eDonnybrook, a ku khomeriwa minhlangano ya ku dyondza Bibele. Hi ku famba ka nkarhi, Arthur u ake Holo ya Mfumo yo sungula edorobeni kumbe laha a ku khomeriwa kona minhlangano eVupeladyambu bya Australia. Hambileswi  a a ri emalembeni ya va-70, a a ambala sudu ni thayi a gada hanci leyi a yi thyeke Doll kutani a ya chumayela exifundzheni hinkwaxo xa Donnybrook.

Vana va Arthur va tsakisiwe swinene hi mahanyelo ya tata wa vona loyi a a hiseka, a a rhurile a tlhela a xiximeka. Florence (6) n’wana wakwe wa n’hwanyana u ve murhumiwa eIndiya. Vana vakwe Arthur Lindsay (7) na Thomas, va ve vakulu va vandlha nkarhi wo leha ku fana ni tata wa vona.

Kokwana xinguwe Arthur Lindsay Williams a tiviwa a tlhela rhandziwa hikwalaho ka musa wakwe. A a tinyika nkarhi wa ku va ni vanhu a tlhela a va xixima. Nakambe a a ri nghwazi ya ku tsema misinya hi xihloka naswona u wine minkarhi ya 18 eka malembe ya 12.

Kambe Arthur a nga tsakanga loko Ronald (8) xifanyetana xa yena xa malembe mambirhi (ku nga kokwa wa mina) xi teka xihloka xi ya tsema ximudyana xa maapula. Mana wa Ronald u bohelele nsinya wolowo kutani hi ku famba ka nkarhi wu tlhela xi va ni maapula yo tsokombela. Muxaka wa maapula walawo wu thyiwe Lady Williams naswona wu tlhele wu tirhisiwa ku humesa muxaka lowu vuriwaka Cripps Pink ku nga muxaka wa maapula lama tivekaka swinene emisaveni.

Hi ku famba ka nkarhi, kokwa wa mina Ronald u sungule ku endla mintirho yin’wana ya nkoka swinene. Yena na kokwa wa xisati va tirhe malembe ya nkombo va pfuneta eka ntirho wo aka wa Timbhoni eAustralia ni le Swihlaleni swa Solomon. Sweswi kokwana wa xinuna u ni malembe ya kwalomu ka 80, wa ha ri nkulu evandlheni naswona u pfuneta eku akeni ni ku pfuxeta Tiholo ta Mfumo eVupeladyambu bya Australia.

Vatswari va mina Geoffrey (9) na Janice (10) Williams va ha hlayisa ndzhaka ya hina, hi ku tirha hi matimba leswaku va kurisa sesi Katharine (11) na mina (12) leswaku hi hanya hi milawu ya Vukreste. Loko ndzi ri ni malembe ya 13, ndzi sungule ku tiakela vuxaka lebyinene na Yehovha. Loko ndzi ri eminhlanganweni ya Vukreste, ndzi twe makwerhu John E. Barr loyi a a ri xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha a khutaza vantshwa a ku: “Mi nga tlangi hi nkarhi wa vuntshwa bya n’wina, ku nga nkarhi lowunene wa ku va mi tiva ni ku rhandza Yehovha.” Hi siku rolero, ndzi tinyiketele eka Yehovha. Endzhaku ka malembe mambirhi ndzi sungule ku heta nkarhi wo tala ndzi ri karhi ndzi dyondzisa vanhu Bibele.

Namuntlha mina ni nkatanga Chloe ha tiphina hi ku heta nkarhi wo tala hi ri karhi hi dyondzisa vanhu Bibele, eTom Price ku nga doroba leri nga ekule en’walunguvupeladyambu le Vupeladyambu bya Australia. Hi tirha ntirho wa xinkarhana lowu hi pfunaka leswaku hi kota ku tihanyisa. Vatswari va mina na sesi wa mina Katharine ni nuna wakwe Andrew, va heta nkarhi wo tala va ri karhi va chumayela ePort Hedland laha ku nga mpfhuka wa kwalomu ka tikhilomitara ta 420 ku ya en’walungu. Mina na Tatana hi vakulu va vandlha.

Eka switukulwana swa ka hina swa nkombo leswi hundzeke, Thomas Williams hi yena la sunguleke ku tirhela Yehovha Xikwembu. Ndzhaka yoleyo ya ripfumelo yi hundziseriwe ni le ka mina. Ndzi titwa ndzi katekile ku va ni ndzhaka ya nkoka swonghasi.