Bibele i ya khale swinene. I ya rini? Bibele yi sungule ku tsariwa kwalomu ka malembe ya 3 500 lama hundzeke eMiddle East. Hi xiringaniso, a ku ri nkarhi lowu a ku fuma ntlhandlamano wa tihosi ta matimba ta khale ta le Chayina naswona a ku ri kwalomu ka malembe ya va 1 000 Vubudha byi nga si sungula eIndia.—Hlaya bokisi leri nge, “ Ntiyiso Malunghana Ni Bibele.”

Leswaku buku yi pfuna ni ku nyika vanhu nkongomiso lowu pfunaka, yi fanele yi twisiseka yi tlhela yi va ya nkoka eka vona. Bibele yi tano. Yi nyika vanhu tinhlamulo leti enerisaka ta swivutiso swa nkoka evuton’wini.

Hi xikombiso, xana u tshame u tivutisa xivutiso lexi nge: ‘Ha yini hi ri laha?’ Xivutiso xexo xi pfilunganye vanhu eka malembe yo tala naswona ni sweswi xa ha va pfilunganya. Kambe, nhlamulo ya xona yi kumeka eka tindzima timbirhi ta buku yo sungula ya Bibele ku nga Genesa. Tindzima teto ti hi byela hi ‘masungulo,’ eka malembe ya tibiliyoni lama hundzeke, loko ku vumbiwa vuako hinkwabyo ku katsa ni swirimelo, tinyeleti ni misava. (Genesa 1:1) Kutani ti hlamusela ndlela leyi misava yi vumbiweke ha yona, ndlela leyi mixakaxaka ya swiharhi swi tumbuluxiweke ha yona ni ndlela leyi vanhu va vumbiweke ha yona, swin’we ni xikongomelo xa swilo hinkwaswo.

Bibele yi hi nyika ndzayo leyi twisisekaka leswaku yi hi pfuna ku lulamisa swiphiqo swa siku ni siku. Ndzayo ya kona ya twisiseka. Swi tano hi tindlela timbirhi.

Yo sungula, rungula leri nga eBibeleni ra twisiseka naswona ra rhandziwa. Ematshan’weni yo va yi tirhisa marito yo tika, yi tirhisa marito lama tolovelekeke kumbe lama twisisekaka. Rungula ro tika ri hlamuseriwa hi marito yo olova.

Hi xikombiso, Yesu u tirhise swifaniso swo tala swa swilo leswi tolovelekeke eka vanhu va karhi wolowo, leswaku a va dyondzisa tidyondzo leti fikelelaka timbilu ta vona. Swo tala swa swifaniso leswi swi kumeka eka dyondzo leyi dumeke leyi vuriwaka Dyondzo ya le Ntshaveni, leyi kumekaka eka tindzima 5 ku ya eka 7 ebukwini ya Matewu. Muhlamuseri un’wana u te i “bulo leri pfunaka,” hikuva u xiye leswaku xikongomelo xa rona a ku nga ri ku “byeletela vanhu leswi va faneleke va swi tiva, kambe a ku ri  ku hi kongomisa eka leswi hi faneleke hi hanyisa xiswona.” U nga hlaya tindzima leti hi timinete ta 15 ku ya eka ta 20 kambe u ta hlamarisiwa hi marito ya Yesu ya nkoka lama vuriweke hi ndlela yo olova.

Nakambe lexi endlaka Bibele yi twisiseka hi leswi yi swi khomeke. A hi buku ya mintsheketo. Kambe, hilaha The World Book Encyclopedia yi vulaka hakona, “yi vulavula hi tihosi ni hi vanhu lava tolovelekeke” ni hi “matshalatshala lawa va ma endleke, ntshembo wa vona, ku tsandzeka ka vona ni ku humelela ka vona.” Swa hi olovela ku hlamusela rungula leri vulavulaka hi vanhu va xiviri ni hi swiendlakalo swa kona ni ku twisisa tidyondzo ta nkoka leti hi ti kumaka eka rungula ra kona.—Varhoma 15:4.

Leswaku u kota ku twisisa leswi buku yi swi vulaka, yi fanele yi va yi tsariwe hi ririmi leri u ri tivaka. Namuntlha Bibele ya kumeka hi ririmi leri u ri twisisaka, ku nga khathariseki leswaku u tshama kwihi. Xiya leswaku ku katseka yini eku endleni ka leswaku sweswo swi koteka.

Vuhundzuluxeri. Eku sunguleni Bibele yi tsariwe hi Xiheveru, Xiaramiki ni hi Xigriki. A va talanga vanhu lava tivaka tindzimi teto. Leswaku rungula leri ri kumeka ni hi tindzimi tin’wana, vahundzuluxeri va endle matshalatshala lamakulu. Hikwalaho ka matshalatshala ya vona, sweswi Bibele yi hundzuluxeriwa hi tindzimi ta kwalomu ka 2 700, yi helerile kumbe yi nga helelanga. Leswi swi vula leswaku vanhu lava tlulaka tiphesente ta 90 va na yona Bibele hi ririmi ra manana.

Ku kandziyisa. Eku sunguleni Bibele a yi tsariwe eka dzovo ni papirasi ku nga swilo leswi onhakaka hi ku olova. Rungula leri a ri fanele ri kopiwa kahle ni ku va ri tsariwa hi voko, leswaku ri hundziseriwa kun’wana. Tikopi ta kona a ti durha naswona vanhu vo tala a va nga koti ku ti xava. Kambe leswi Gutenberg a endleke muchini wo kandziyisa eka malembe ya 550 lama hundzeke, Bibele yi hangalasiwe hi mpimo lowukulu. Hi xiringaniso, se ku kandziyisiwe Tibibele to tlula ntlhanu wa tibiliyoni, ti helerile kumbe ti nga helelanga.

A ku na buku yin’wana ya vukhongeri leyi kandziyisiwaka ku fana ni Bibele. Swi le rivaleni leswaku, Bibele i buku leyi faneleke yi twisisiwa. Hambiswiritano ku yi twisisa swi nga ha tika. Kambe, mpfuno wu kona. Hi nga wu kuma kwihi? Naswona u nga vuyeriwa njhani eka wona? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela.