Xana u vona onge vanhu va nga swi kota ku herisa swiphiqo leswi endlaka leswaku hi nga dyi byi rhelela, leswi xungetaka vuhlayiseki ni vumundzuku bya hina? Leswaku hi kota ku herisa swiphiqo leswi hi karhataka hi fanele hi kumisisa leswaku swi vangiwa hi yini.

Hi xikombiso, muvabyi la vuriwaka Tom, u vabyile kutani hi ku famba ka nkarhi a fa. U dlaye hi yini? Dokodela wa le xibedlhele lexi Tom a yisiweke eka xona a nga si fa, u tsale leswaku: “Loko swikombiso swa vuvabyi bya yena swi sungula, a swi tekeriwanga enhlokweni kumbe ku lavisisa leswaku swi vangiwa hi yini.” Swi tikomba onge madokodela a ma nyika Tom mirhi ntsena leswaku a antswa.

Xana vanhu va endla leswi fanaka loko swi ta eka swiphiqo leswi nga kona emisaveni? Hi xikombiso, mimfumo yi veka milawu, tikhamera ni ku endla leswaku ku va ni maphorisa yo tala, leswaku yi herisa vugevenga. Hambileswi matshalatshala lama ma pfunaka eka swo karhi kambe a ma swi koti ku herisa swiphiqo leswi hi ku helela. Ndlela leyi vanhu va endlaka swilo ha yona yi kombisa leswi va swi anakanyaka, matitwelo ya vona ni leswi va swi lavaka.

Daniel, loyi a tshamaka eAmerika Dzonga, laha ikhonomi yi weke, u ri: “A hi hanya emafurheni. A ku nga ri na tinsulavoya. Kambe sweswi i kaya ra swigevenga ni tinsulavoya. Ku wa ka ikhonomi ku endle leswaku vanhu va va ni madzolonga ni ku nga xiximi vutomi kumbe nhundzu ya van’wana.”

Wanuna loyi hi nga ta n’wi vitana Elias, u baleke eMiddle East hikwalaho ka madzolonga naswona hi ku famba ka nkarhi u sungule ku dyondza Bibele. U ri: “Vantshwa vo tala va hlohloteriwe hi vatswari va vona ni varhangeri va vukhongeri ni tipolitiki leswaku va nghenela nyimpi leswaku va ta va tinhenha. Ni lava a va fanele va lwa na vona a va byeriwa leswi fanaka! Leswi swi endle ndzi swi xiya leswaku a swi pfuni nchumu ku tshembela eka vafumi lava nga vanhu.”

Buku ya khale ya vutlhari yi ri:

• “Mboyamelo wa mbilu ya munhu wu bihile ku sukela evuntshweni byakwe.”—Genesa 8:21.

• “Mbilu yi kanganyisa ngopfu ku tlula hinkwaswo naswona yi ni khombo. I mani la nga yi tivaka?”—Yeremiya 17:9.

• “Embilwini ku huma ku anakanya ko homboloka, ku dlaya hi vomu, . . . vumbhisa, vukhamba, vumbhoni bya mavunwa.”—Matewu 15:19.

Vanhu va tsandzeka ku kuma ndlela yo herisa mikhuva yo biha leyi vanhu va nga na yona yo twisa van’wana ku vava. Entiyisweni, swilo swi ya swi nyanya ku biha hilaha swi hlamuseriweke hakona eka xihloko lexi hundzeke. (2 Timotiya 3:1-5) Leswi swa endleka hambileswi namuntlha ku nga ni vuxokoxoko byo tala naswona ku ni switirhisiwa swo tala leswi vanhu va burisanaka ha swona! Kutani, hikwalaho ka yini hi tsandzeka ku endla leswaku misava yi va ni ku rhula? Xana hi tsandzeka ku endla misava yi va ni ku rhula yi tlhela yi sirheleleka? Xana hi nga swi kota ku va ni misava yo tano?

Hambiloko hi singita ho kota ku cinca ndlela leyi vanhu va hanyaka ha yona kambe a hi nge swi koti ku endla leswaku misava yi va ni ku rhula yi tlhela yi sirheleleka. Hikwalaho ka yini? Hi ni swipimelo.

Ntiyiso wa mhaka hi lowu: “Munhu . . . a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya  10:23) Swi le rivaleni, leswaku a hi vumberiwanga ku tifuma. Entiyisweni, a hi vumberiwanga ku fuma vanhu van’wana tanihi leswi hi nga vumberiwangiki ku hanya ematini kumbe exibakabakeni!

Xiya leswi: Xana vanhu va swi lava ku byeriwa ndlela leyi va faneleke va hanya ha yona? Xana va swi tsakela loko munhu a va byela ndlela leyi va faneleke va swi teka ha yona ku susa khwiri kumbe ndlela leyi va faneleke va tshinya vana va vona ha yona? Leswi i swin’wana leswi endlaka leswaku vanhu va avana. Hambiloko ho ringeta ku tipfala tindleve kambe leswi Bibele yi swi vulaka i ntiyiso. A hi na yona mfanelo yo fuma vanhu van’wana. Kutani hi nga pfuniwa hi yini?

Nhlamulo yi lo dlaa, hi nga pfuniwa hi Muvumbi wa hina. Phela hi vumbiwe hi yena! Ku hambana ni leswi van’wana va swi vulaka, a nga hi rivalanga. Buku ya vutlhari ku nga Bibele yi swi kombisa kahle leswaku wa khathala hi hina. Loko hi yi tekela enhlokweni buku yoleyo yo hlawuleka na hina hi ta ti tiva ku antswa. Hi ta kota ku vona leswaku hikwalaho ka yini vanhu va xaniseka. Hi ta kota ni ku vona leswaku hikwalaho ka yini mutivi wa filosofi wa Mujarimani a tsale leswaku “vanhu swin’we ni mimfumo a va dyondzanga nchumu eka matimu naswona a ku na nchumu lexi va xi endlaka lexi kombisaka leswaku va dyondze swo karhi eka wona.”

Yesu u vule leswaku, “vutlhari byi kombisiwa byi ri lebyi lulameke hi vana va byona hinkwavo,” kumbe hi mitirho. (Luka 7:35) Xikombiso xa vutlhari byebyo xi kumeka eka Esaya 2:22, leyi nge: “Tshikani ku tshemba munhu.” (Bibele—Mahungu Lamanene) Ndzayo yoleyo leyi twalaka yi nga hi pfuna leswaku hi nga languteli swilo leswi swi nga taka swi nga koteki. Kenneth, loyi a tshamaka edorobeni rin’wana ra le Amerika N’walungu leri taleke hi madzolonga u ri: “Van’watipolitiki va tshembisa leswaku va ta endla swilo swi antswa kambe a va nge swi koti. Switshembiso swa vona a va swi hetisisi naswona leswi swi kombisa leswaku leswi Bibele yi swi vulaka i ntiyiso.”

Daniel, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u tsale a ku: “Siku ni siku ndza khorwiseka leswaku vanhu a va nge swi koti ku tifuma. . . . Ku va u hlayise mali yo tala ebangi kumbe ku tshembela eka mali ya penceni, a swi vuli swona leswaku u ta kota ku sirhelela vumundzuku bya wena. Ndzi vone vanhu vo tala swi va khela matluka emhakeni leyi.”

Bibele a yo hi sirhelela ntsena leswaku hi nga tshembi swilo leswi ku ngo va norho. Yi tlhela yi hi nyika ntshembo, hilaha hi nga ta dyondza hakona eka swihloko leswi landzelaka.