Swi tikomba onge a ko va tolo kunene laha a wu xinge ricece ra wena. Sweswi se i xinhwanyetana kumbe xifanyetana—i ntiyiso leswaku wa ha ri n’wana, kambe se u nghene emalembeni ya vuntshwa, laha miri wakwe wu sungulaka ku cinca.

U nga xi pfuna njhani xifanyetana kumbe xinhwanyetana xa wena ku twisisa ku cinca ka miri wa xona, loku pfilunganyaka naswona minkarhi yin’wana ku tshikilelaka?

Ku cinca ka miri ku sungula hi nkarhi lowu nga faniki. Ku nga hatla ku sungula eka vana va malembe ya nhungu ku ya eka 15 kumbe ku tlula. Buku leyi nge Letting Go With Love and Confidence yi ri: “Ndlela leyi miri wu cincaka ha yona a yi fani.”

Ku cinca ka miri swi nga endla muntshwa a nga titshembi. Vantshwa va nga ha khumbeka hi ku olova hi ndlela leyi vanhu van’wana va va langutaka ha yona. Jaha leri vuriwaka Jared * ri ri: “A ndzi khathala hi ndlela leyi a ndzi languteka ha yona ni ku endla swilo. Loko ndzi ri exikarhi ka vanhu, a ndzi tivutisa loko va anakanya leswaku ndzi munhu la nga tolovelekangiki.” Loko swirhumbana swi huma exikandzeni swi nga endla leswaku u khomiwa hi tingana. Kellie loyi a nga ni malembe ya 17 u ri: “A ndzi vona onge xikandza xa mina a xi hlaseriwa hi swin’wana! Ndzi tsundzuka ndzi rila ndzi tlhela ndzi tivona ndzi bihile.”

Lava miri wa vona wu hatlaka wu cinca va va ni mintlhontlho. Swi tano ngopfungopfu hi swinhwanyetana hikuva swi nga ha hlekuriwaka loko xivumbeko xa mimiri ya swona xi cinca. Buku leyi nge A Parent’s Guide to the Teen Years yi ri: “Nakambe swi le khombyeni ro koka rinoko ra majaha lama kuleke, lama hakanyingi ma tiyimiseleke ku va ni ntokoto wo endla timhaka ta masangu.”

Ku cinca ka miri a swi vuli ku kula. Swivuriso 22:15 yi ri: “Vuphukuphuku byi tsimbiwe embilwini ya mufana.” Ku cinca ka miri a ku cinci leswi vuriwaka hi tsalwa leri. Buku leyi nge You and Your Adolescent yi vula leswaku muntshwa a nga ha languteka a kurile, kambe sweswo “a swi vuli swona leswaku u ni vuswikoti byo endla swiboho swa vutlhari, u ni vutihlamuleri, wa tikhoma kumbe u endla swilo swin’wana leswi [kombisaka] leswaku se u kurile.”

Vulavula ni vana hi ku cinca ka miri ku nga si sungula. Endla leswaku n’wana wa wena a tiva leswi a faneleke a swi langutela, ngopfungopfu hi ku ya enkarhini (eka xinhwanyetana) ni ku huma ka mbewu ya vununa (eka xifanyetana). Sweswo swi sungula hi xitshuketa naswona swi nga pfilunganya hambi ku ri ku chavisa, a swi fani ni ku cinca ka miri loku endlekaka hakatsongotsongo. Loko u vulavula hi timhaka teto, sungula bulo hi ndlela leyinene—ku cinca ka miri ku kombisa leswaku se wa kula.—Nawu wa Bibele: Pisalema 139:14.

Vana ni vuxiyaxiya. Jaha leri vuriwaka John ri ri: “Loko vatswari va mina va vulavule na mina hi ku cinca koloko, a va nga vulavuli hi ku kongoma. Ndzi navela onge loko a va vulavule na mina hi ku kongoma.” Alana, loyi a nga ni malembe ya 17 na yena u titwa hi ndlela leyi fanaka. U ri: “Manana u ndzi pfunile leswaku ndzi twisisa ku cinca loku a ndzi ku vona, kambe ndzi navela onge loko a a ndzi pfune leswaku ndzi langutana na kona hi ndlela yo antswa.” Hi dyondza yini emhakeni leyi? Hambiloko swi khomisa tingana, vulavula ni n’wana wa wena hi swilo hinkwaswo leswi nga ta endleka loko miri wakwe wu sungula ku cinca.—Nawu wa Bibele: Mintirho 20:20.

Vutisa swivutiso leswi nga ta endla leswaku mi bula. Leswaku u va endla va titwa va ntshunxekile, sungula ku vulavula hi leswi endlekaka eka van’wana loko miri wa vona wu cinca. Hi xikombiso, u nga ha vutisa xinhwanyetana xa wena u ku: “Xana un’wana wa vadyondzikuloni u tshame a vulavula hi ku ya enkarhini?” “Xana vana van’wana va endla xihlekiso hi swinhwanyetana leswi mimiri ya swona yi hatlaka yi cinca?” U nga ha vutisa xifanyetana xa wena u ku: “Xana vana van’wana va hlekula lava mimiri ya vona yi hlwelaka ku cinca?” Loko vantshwa va sungula ku vulavula hi ndlela leyi van’wana va khumbekaka ha yona loko mimiri ya vona yi cinca, swi nga ha va olovela ku vulavula hi leswi va titwisaka xiswona ni leswi va swi tivaka. Loko va endla tano, landzela xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “Hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula”—Yakobo 1:19.

Pfuna n’wana wa wena wa muntshwa leswaku a kula hi “vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 3:21) Ku va emalembeni ya vuntshwa a swi fambisani ni ku cinca ka miri ni ndlela leyi u titwaka ha yona ntsena. Hi nkarhi wolowo, vuswikoti byo anakanya bya n’wana wa wena wa muntshwa bya kula, lebyi nga ta n’wi pfuna leswaku a endla swiboho leswinene loko se a kurile. Tirhisa nkarhi lowu leswaku u dyondzisa n’wana wa wena wa muntshwa ku va ni timfanelo letinene.—Nawu wa Bibele: Vaheveru 5:14.

U nga heli matimba. Vantshwa vo tala va tikomba va nga swi lavi ku vulavula ni vatswari va vona hi ku cinca loku vaka kona emirini ya vona, kambe u nga kanganyiseki. Buku leyi nge You and Your Adolescent yi ri: “Vantshwa lava endlaka onge loko va byeriwa swo karhi a va swi tsakeli, va phirheka, va nyenyetseka kumbe va nga lavi ku yingisa, va nga ha nhlokohata rito rin’wana ni rin’wana leri u ri vulaka.”