1. Hambileswi vatekani va vaka ni ntsako loko va ha ku tekana, i yini leswi va faneleke va swi rindzela evukatini bya vona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

LOKO vatekani lava tisasekiseke va vonana hi siku ra vona ra mucato, va va ni ntsako lowukulu swinene. Loko va ha rhandzana, rirhandzu ra vona ra kula swinene lerova va lunghekela ku hlambanya leswaku va ta tshembeka vutomi hinkwabyo evukatini bya vona. I ntiyiso leswaku loko va ri karhi va sungula vutomi lebyintshwa va fanele va endla ku cinca ko karhi leswaku va ta kota ku va nyama yin’we. Kambe Rito ra Xikwembu ri nyika vatekani ndzayo ya vutlhari, leswaku va va ni vukati lebyi humelelaka hikuva Musunguri wa vukati la nga ni rirhandzu u lava leswaku vatekani va va ni vukati lebyi humelelaka ni ku tsaka. (Swiv. 18:22) Nilokoswiritano, Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku vanhu lava nga hetisekangiki lava tekanaka va ta va ni swiphiqo kumbe “nhlomulo enyameni.” (1 Kor. 7:28) Xana vatekani va nga swi papalata njhani swiphiqo sweswo? Naswona Vakreste va nga endla njhani leswaku va va ni vukati lebyi humelelaka?

2. I rirhandzu ra muxaka muni leri vatekani va faneleke va kombisana rona?

 ² Bibele yi dyondzisa leswaku rirhandzu i mfanelo ya nkoka. I swa nkoka leswaku vatekani va kombisana rirhandzu leri vanghana va nga na rona (hi Xigriki, i phi·liʹa). Rirhandzu leri vatekani va kombisanaka rona (eʹros) ri endla leswaku va tsaka, nakambe rirhandzu leri ndyangu wu kombisanaka rona (stor·geʹ) i ra nkoka loko ku ri ni vana. Hambiswiritano, i rirhandzu leri sekeriweke eka milawu ya Bibele (a·gaʹpe) leri endlaka leswaku vukati byi humelela. Muapostola Pawulo u hlamusele rirhandzu hi ndlela leyi: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona; hi hala tlhelo, wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.”​—Efe. 5:33.

3. Rirhandzu ri fanele ri va rikulu hi ndlela yihi evukatini?

³ Pawulo u tsale a ku: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina, hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona kutani a tinyiketa hikwalaho ka rona.” (Efe. 5:25) Leswaku valandzeri va Yesu va tekelela xikombiso xakwe va fanele va rhandzana tanihi leswi na yena a va rhandzeke. (Hlaya Yohane 13:34, 35; 15:12, 13.) Rirhandzu leri vatekani va Vakreste va kombisanaka rona ri fanele ri va rikulu lerova va fanele va tiyimisela hambi ku ri ku felana. Kambe loko ku va ni swiphiqo leswikulu evukatini, vatekani van’wana va nga ha vona va nga ha rhandzani swinene. Nilokoswiritano, rirhandzu a·gaʹpe leri sekeriweke eka milawu ya Bibele ri “byarha swilo hinkwaswo, ri kholwa swilo hinkwaswo, ri va ni ntshembo eka swilo hinkwaswo, ri tiyisela swilo hinkwaswo.” Rirhandzu ro tano “a ri heli.” (1 Kor. 13:7, 8) Loko vatekani lava chavaka Xikwembu va tsundzuka xihlambanyo lexi va xi endleke xo rhandzana ni ku tlhela va tshembeka, swi ta va pfuna leswaku va tirhisana hi ku pfumelelana ni milawu leyi tlakukeke ya Yehovha ni ku lulamisa swiphiqo.

4, 5. (a) Hi byihi vutihlamuleri bya wanuna tanihi nhloko ya ndyangu? (b) Wansati u fanele a byi teka njhani vunhloko bya nuna wakwe? (c) I mindzulamiso yihi leyi vatekani van’wana a va fanele va yi endla?

⁴ Pawulo u hlamusele vutihlamuleri bya vatekani loko a ku: “Vavasati a va tiveke ehansi ka vanuna va vona hilaha va endlaka hakona eHosini, hikuva wanuna i nhloko ya nsati wakwe tanihi leswi Kreste na yena a nga nhloko ya vandlha.” (Efe. 5:22, 23) Leswi a swi vuli swona leswaku wanuna u antswa ku tlula nsati wakwe. Swi pfuna wansati leswaku a hetisisa vutihlamuleri bya yena lebyi Xikwembu a xi lava leswaku Evha a byi hetisisa loko xi ku: “A hi swinene leswaku [Adamu] a hambeta a tshama a ri yexe. Ndzi ta n’wi endlela mupfuni, a va muhetisisi wa yena.” (Gen. 2:18) Kreste, “nhloko ya vandlha,” u kombise rirhandzu leri wanuna la nga Mukreste a faneleke a ri kombisa leswaku a va nhloko ya ndyangu leyinene. Nakambe loko a endla tano nsati wakwe u ta titwa a sirhelelekile naswona swi ta n’wi olovela ku n’wi xixima, ku n’wi seketela ni ku titsongahata eka yena.

⁵ Cathy, ^[1] loyi a pfumelaka leswaku ku nghenela vukati swi lava leswaku munhu a endla ku cinca u ri: “Loko ndzi nga si tekiwa, a ndzi tilawula naswona a ndzi tikhathalela. Vukati byi endle leswaku ndzi endla ku cinca lokukulu ni ku dyondza ku tiveka ehansi ka nuna wa mina. Minkarhi yin’wana a swi nga ndzi oloveli, kambe vuxaka bya hina byi ye byi tiya hi ku va hi endla swilo hilaha Yehovha a lavaka hakona.” Nuna wakwe Fred, u ri: “A swi nga ndzi oloveli ku endla swiboho. Loko ndzi nghenele vukati swi ye swi ndzi tikela swinene ku endla swiboho leswi nga ta khumba vanhu vambirhi. Kambe hi ku khongelela nkongomiso wa Yehovha ni ku yingisa mavonelo ya nsati wa mina, swi ya swi olova siku ni siku. Sweswi ndzi vona hi ri nyama yin’we!”

6. Rirhandzu “i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we” hi ndlela yihi loko ku va ni swiphiqo evukatini?

⁶ Vukati lebyi humelelaka byi endla hi vanhu vambirhi lava kotaka ku tiyiselelana. Va “[hambeta va] lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku  ntshunxeka.” I ntiyiso leswaku havumbirhi bya vona va ta endla swihoxo. Loko sweswo swi endleka, va fanele va dyondza eka swihoxo swa vona, va dyondza ku rivalelana ni ku pfumelela rirhandzu ri va “xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Kol. 3:13, 14) Ku tlula kwalaho “rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa. . . . A ri hlayisi mhaka yo biha.” (1 Kor. 13:4, 5) Loko va tlulana milenge, vatekani va fanele va lulamisa xiyimo xexo hi xihatla. Kutani vatekani lava nga Vakreste, va fanele va lulamisa timholovo dyambu ri nga si pela. (Efe. 4:26, 27) Swi lava ku titsongahata ni xivindzi ku vula u ku, “ndzi rivalele leswi ndzi ku twiseke ku vava,” kambe ku endla tano swi ta pfuna leswaku mi lulamisa swiphiqo ni ku endla leswaku mi ya mi rhandzana swinene.

7, 8. (a) Hi xihi xitsundzuxo lexi Bibele yi xi nyikelaka loko swi ta etimhakeni ta masangu evukatini? (b) Ha yini vatekani va fanele va anakanyelana?

⁷ Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexi nga pfunaka vatekani leswaku va va ni langutelo lerinene hi timhaka ta masangu evukatini. (Hlaya 1 Vakorinto 7:3-5.) I swa nkoka leswaku nuna ni nsati va anakanyela ndlela leyi ha un’we wa vona a titwaka ha yona ni ku khathala hi swilaveko swa vona. Loko wanuna a nga n’wi khomi kahle nsati wakwe, swi ta n’wi tikela leswaku a tiphina hi timhaka ta masangu. Vavanuna va fanele va khoma vasati va vona “hi ku ya hi vutivi.” (1 Pet. 3:7) Vatekani a va fanelanga va sindzisa munghana lowun’wana wa vukati ku endla timhaka ta masangu kambe swi fanele swi titela hi ntumbuluko. Hi ntolovelo wanuna u hatla a lava ku endla timhaka ta masangu ku tlula wansati, kambe havambirhi va fanele va va va swi navela.

⁸ Hambileswi Bibele yi nga vuliki leswaku vatekani va fanele va kombisana njhani rirhandzu loko va lava ku hlanganyela timhaka ta masangu, kambe yi ri va fanele va kombisana rirhandzu. (Risim. 1:2; 2:6) Vatekani lava nga Vakreste va fanele va khomana kahle.

9. Ha yini swi nga fanelanga leswaku munhu la ngheneleke vukati a navela ku endla timhaka ta masangu ni munhu loyi a nga tekanangiki na yena?

⁹ Loko hi rhandza Xikwembu hi mbilu hinkwayo ni ku rhandza warikwerhu, a hi nge pfumeleli munhu kumbe nchumu wo karhi leswaku wu onha vukati bya hina. Van’wana va onhe vukati bya vona hileswi va godzomberiweke hi ku hlalela swifaniso swo navetisa timhaka ta masangu. Hi fanele hi papalata ku hlalela swifaniso swo navetisa timhaka ta masangu kumbe nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga endlaka leswaku hi tikhoma ku biha hi tlhelo ra masangu. Hi fanele hi papalata hambi ku ri ku endla leswaku munhu loyi hi nga tekanangiki na yena a ehleketa leswaku ha n’wi rhandza, ku endla tano a swi nge kombisi rirhandzu. Ku tsundzuka leswaku Xikwembu xi tiva miehleketo ya hina naswona xa swi vona swiendlo swa hina swi ta ya swi hi endla hi lava ku xi tsakisa ni ku tshama hi tengile.​—Hlaya Matewu 5:27, 28; Vaheveru 4:13.

10, 11. (a) Ku dlaya vukati swi toloveleke ku fikela kwihi? (b) Bibele yi ri yini hi ku va vatekani va hambana? (c) I yini lexi nga pfunaka munhu la ngheneleke vukati ku nga teki xiboho xo hambana ni munghana wakwe wa vukati hi ku hatlisa?

¹⁰ Loko swiphiqo swi phikelela swi nga ha endla leswaku vatekani va hambana kumbe va dlaya vukati. Ematikweni man’wana, vatekani vo tlula hafu eka nhlayo ya vatekani hinkwavo va dlaya vukati. Mukhuva lowu a wu tolovelekangi emavandlheni ya Vukreste kambe vanhu va Xikwembu va ya va va ni swiphiqo evukatini.

¹¹ Bibele ya tsundzuxa yi ku: “Wansati a nga hambani ni nuna wa yena; kambe loko a boheka ku hambana na yena, a a tshame a nga tekiwi kumbe a tlhela a vuyelelana ni nuna wa yena; naswona wanuna a nga fanelanga a tshika nsati wa yena.” (1 Kor. 7:10, 11) Ku hambana a swi fanelanga swi tekiwa swi nga ri nchumu. Hambileswi minkarhi yin’wana ku hambana swi nga ha vaka ntlhantlho loko ku ri ni swiphiqo leswikulu, kambe minkarhi  yo tala swi nga vanga swiphiqo. Endzhaku ka loko Yesu a vule leswi Xikwembu xi swi vuleke hi ku va wanuna a siya tata wakwe ni mana wakwe kutani a namarhela nsati wakwe, u te: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Mat. 19:3-6; Gen. 2:24) Leswi swi vula leswaku nuna ni nsati a va fanelanga va hambana. Yehovha u lava leswaku vatekani va tshama swin’we vutomi hinkwabyo. (1 Kor. 7:39) Ku tsundzuka leswaku hinkwerhu ka hina hi ta tihlamulela eka Xikwembu swi ta endla leswaku vatekani va endla matshalatshala yo lulamisa swiphiqo hi xihatla swi nga si nyanya.

12. I yini lexi nga endlaka leswaku munhu la ngheneleke vukati a lava ku hambana ni munghana wakwe wa vukati?

¹² Ku langutela swilo leswi nga riki swa xiviri swi nga endla leswaku ku va ni swiphiqo exikarhi ka vatekani. Loko leswi vatekani va swi languteleke evukatini swi nga endleki, va nga ha titwa va nga enerisekanga, va kanganyisiwile ni ku hlundzuka. Ku hambana ka ndlela leyi va kurisiweke ha yona ni ndlela leyi va titwaka ha yona swi nga ha vanga swiphiqo, kumbe va nga ha holovisa hi mali, maxaka ni ku kurisa vana. Hambiswiritano, swa tsakisa ku vona vatekani vo tala lava nga Vakreste va kota ku tlhantlha swiphiqo swo hambanahambana hikuva va pfumela ku kongomisiwa hi Xikwembu.

13. Hi swihi swivangelo leswi twalaka leswi nga endlaka leswaku vatekani va hambana?

¹³ Ku ni swivangelo leswi twalaka leswi nga endlaka leswaku vatekani va hambana. Swiyimo swo tanihi loko munghana wa vukati a nga wu wundli ndyangu wakwe hi vomu, ku xanisiwa ni ku endla swilo leswi nga endlaka leswaku munhu a tshika ku tirhela Yehovha, hi swona swi endlaka vanhu van’wana va hambana ni vanghana va vona va vukati. Loko ku ri ni swiphiqo leswikulu, vatekani lava nga Vakreste va fanele va kombela mpfuno eka vakulu. Vamakwerhu lava va ni ntokoto naswona va nga pfuna vatekani leswaku va tirhisa ndzayo leyi nga eRitweni ra Xikwembu evuton’wini bya vona. Leswaku va lulamisa swiphiqo vatekani va fanele va kombela moya lowo kwetsima eka Yehovha, leswaku wu va pfuna ku tirhisa milawu ya Bibele ni ku kombisa mihandzu ya moya wakwe.​—Gal. 5:22, 23. ^[2]

14. Bibele yi ri yini hi Vakreste lava tekaneke ni vanhu lava nga gandzeriki Yehovha?

¹⁴ Minkarhi yin’wana, Mukreste a nga ha va a kume ntiyiso endzhaku ka loko a tekane ni munhu la nga gandzeriki Yehovha. Eka swiyimo sweswo, Bibele yi nyika swivangelo leswinene leswi endlaka leswaku va hambeta va tshama swin’we. (Hlaya 1 Vakorinto 7:12-14.) Hambiloko munghana lowun’wana la nga gandzeriki Yehovha a swi xiya kumbe e-e, wa “kwetsimisiwa” hileswi a tekaneke ni mugandzeri wa Yehovha. Vana va vona va tekiwa va “kwetsima” naswona va nga va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Pawulo u te: “Wansati, u swi tivisa ku yini, kumbe u ta ponisa nuna wa wena? Kumbe, wena wanuna, u swi tivisa ku yini, kumbe u ta ponisa nsati wa wena?” (1 Kor. 7:16) Emavandlheni yo tala ya Timbhoni ta Yehovha ku ni vatekani vo tala lava pfuneke vanghana va vona leswaku va va Vakreste.

15, 16. (a) I yini leswi Bibele yi swi tsundzuxaka vavasati lava nga Vakreste lava vanuna va vona va nga gandzeriki Yehovha? (b) Mukreste u fanele a endla yini “loko loyi a nga pfumelangiki a ya emahlweni ni ku hambana na yena”?

¹⁵ Muapostola Petro u tshinya vavasati lava nga Vakreste leswaku va titsongahata eka vanuna va vona, “leswaku, loko ku ri ni lava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhoma ka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti ku voneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we ni xichavo lexi enteke.” Hi ku kombisa “moya wo rhula ni wo olova, lowu nga ni risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu,” wansati a nga endla swo tala leswaku a pfuna nuna wakwe leswaku a amukela ntiyiso handle ko tshamela ku vulavula hi vugandzeri byakwe.​—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Ku vuriwa yini loko munghana wa vukati la nga riki Mbhoni a lava leswaku va hambana? Bibele yi ri: “Loko loyi a nga pfumelangiki a ya emahlweni  ni ku hambana na yena, a a hambane na yena; makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati a nga le vuhlongeni ehansi ka swiyimo swo tano, kambe Xikwembu xi mi vitanele eku rhuleni.” (1 Kor. 7:15) Leswi a swi vuli swona leswaku munghana wa vukati la nga Mbhoni u ntshunxekile ku tekana ni munhu un’wana hi ku ya hi Matsalwa, kambe a nga fanelanga a sindzisa munghana wakwe wa vukati leswaku a nga hambani na yena. Ku hambana swi nga ha endla leswaku ku va ni ku rhula. Nakambe Mukreste a nga ha va ni ntshembo wa leswaku, munghana wakwe wa vukati la nga riki Mbhoni siku rin’wana u ta lulamisa vukati bya vona ni ku tirhela Yehovha.

17. I yini lexi faneleke xi va xo sungula evukatini bya Vakreste?

¹⁷ Leswi hi hanyaka “emasikwini yo hetelela” hi langutana ni “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Tim. 3:1-5) Hi yona mhaka ku va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha swi ta endla leswaku hi papalata minkucetelo yo biha. Pawulo u vule leswaku “nkarhi lowu seleke wu komile. Ku sukela sweswi lava va nga ni vasati a va endle onge a va na vona, . . . ni lava tirhisaka misava leyi a va endle onge a va yi tirhisi hi xitalo.” (1 Kor. 7:29-31) A a nga vuli swona leswaku vatekani va fanele va honisana. Leswi hi hanyaka emasikwini yo hetelela, hi fanele hi rhangisa ku tirhela Yehovha eka leswin’wana.​—Mat. 6:33.

18. Ha yini swi koteka leswaku Vakreste va va ni vukati lebyi humelelaka byi tlhela byi tsakisa?

¹⁸ Hambileswi hi hanyaka enkarhini wo tika naswona vukati byo tala byi faka, swa koteka leswaku vatekani va va ni vukati lebyi humelelaka ni ku tlhela va tsaka. I ntiyiso leswaku Vakreste lava tekaneke lava minkarhi hinkwayo va tihlanganisaka ni vanhu va Yehovha, va tirhisa ndzayo ya le Matsalweni ni ku pfumela ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima wa Yehovha, va ta swi kota ku xixima “leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we.”​—Mar. 10:9.