LOKO ndzi ri ni malembe ya 12 ndzi xiye leswaku ndzi ni nchumu wa nkoka swinene lowu ndzi nga wu nyikaka van’wana. Loko hi ri enhlengeletanweni ya muganga makwerhu un’wana u ndzi vutise loko ndzi swi tsakela ku chumayela. Ndzi te, “ina,” hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi chumayela. Hi ye ensin’wini, kutani u ndzi nyike swibukwana leswi a swi vulavula hi Mfumo wa Xikwembu. Kutani a ku: “Chumayela eka tlhelo leri mina ndzi ta chumayela eka tlhelo leri.” A ndzi chuhile, kambe ndzi sungule ku chumayela hi yindlu ni yindlu naswona swi ndzi hlamarisile leswi ndzi fambiseke swibukwana hinkwaswo hi ku hatlisa. Swi le rivaleni leswaku vanhu vo tala a va tsakela rungula leri.

Ndzi velekiwe hi 1923 eChatham, Kent, le Nghilandhi naswona loko ndzi ri karhi ndzi kula vanhu vo tala a va hele matimba hileswi xiyimo a xi ya xi nyanya ku biha. Endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, xiyimo a xi vanga hilaha vanhu a va ehleketa hakona. Vatswari va mina va hetiwe matimba hi vafundhisi va kereke ya Baptist lava a va rhandza ku va ni xikhundlha ekerekeni. Loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka kaye, mana wa mina u sungule ku ya eholweni ya Nhlangano Wa Swichudeni Swa Bibele Wa Matiko Hinkwawo, laha Timbhoni ta Yehovha a ti khomela “titlilasi” kumbe minhlangano kona. Makwerhu un’wana wa xisati u dyondzise hina vana tidyondzo ta Bibele a tlhela a hi nyika buku leyi nge The Harp of God leyi sekeriweke eBibeleni. A ndzi tsakela leswi a ndzi swi dyondza.

Tanihi muntshwa, a ndzi rhandza ku byela vanhu hi ntshembo lowu nga eRitweni ra Xikwembu. Minkarhi yo tala a ndzi chumayela hi yindlu ni yindlu ndzi ri ndzexe, kambe loko ndzi chumayela ni van’wana, ndzi dyondze swo tala. Hi xikombiso, siku rin’wana loko mina ni makwerhu un’wana la kuleke hi ri karhi hi famba hi swikanyakanya hi ya ensin’wini, hi hlangane ni mufundhisi un’wana kutani ndzi ku: “Hi yoleyo mbuti.” Makwerhu loyi wa xinuna u yimise xikanyakanya xakwe kutani a ndzi kombela leswaku hi tshama ehenhla ka ntsandza. U te: “I mani loyi a ku nyikeke mfanelo yo avanyisa vanhu leswaku i timbuti? A hi tiphine hi ku byela van’wana mahungu lamanene kutani hi tshika Yehovha a avanyisa.” Hi nkarhi wolowo, ndzi dyondze swo tala hi ntsako lowu vaka kona hikwalaho ka ku nyika.—Mat. 25:31-33; Mint. 20:35.

Makwerhu un’wana la kuleke u ndzi dyondzise leswaku loko hi ta kuma ntsako hikwalaho ko nyika, minkarhi yin’wana hi fanele hi lehisa mbilu hi tiyisela. Nsati wakwe a a nga ti rhandzi Timbhoni ta Yehovha. Siku rin’wana u ndzi rhambe ekaya kakwe leswaku hi ya  dzumba swin’we. A a hlundzuke swinene hileswi a ye eku chumayeleni naswona u kale a hi hoxetela hi matluka ya tiya. Ematshan’weni yo n’wi hlundzukela, u tlherisele matluka ya tiya endhawini ya wona a tsakile. Endzhaku ka malembe, ku lehisa mbilu ka yena ku tswale mihandzu loko nsati wakwe a khuvuriwa a va Mbhoni ya Yehovha.

Ku navela ka mina ko lava ku nyika van’wana ntshembo ku ye ku kula naswona hi March 1940, mina na manana hi khuvuriwile eDover. Hi September 1939, loko ndzi ri ni malembe ya 16, tiko ra Britain ri tivise tiko ra Jarimani leswaku ri lava ku lwa na rona. Hi June 1940, loko ndzi yime emahlweni ka yindlu ndzi vone masocha ya magidi lama tshikilelekeke ma hundza hi tilori. A ku ri masocha lama poneke eNyimpini ya le Dunkirk. A ndzi swi vona leswaku a ma nga ri na ntshembo naswona a ndzi lava ku ma byela hi Mfumo wa Xikwembu. Loko lembe ri ri karhi ri famba, tiko ra Jarimani ri sungule ku hlasela tiko ra Britain hi tibomo. Vusiku byin’wana ni byin’wana swihahampfhuka swa le Jarimani leswi nga ni tibomo a swi hundza laha a ndzi tshama kona. A hi chuha swinene loko hi twa mpfumawulo wa tibomo leti a ti ri karhi ti wa. Nimixo a hi kuma tiyindlu ti hlaseriwile. Leswi swi ndzi pfunile ku vona leswaku Mfumo wa Xikwembu hi wona ntsena lowu nga ndzi nyikaka vumundzuku lebyinene.

Hi 1941, ndzi sungule ntirho wa nkarhi hinkwawo leswi ndzi endleke ndzi tsaka swinene. A ndzi tirha eRoyal Dockyard le Chatham, ndzi dyondza ku endla swikepe naswona ntirho lowu a wu vuyerisa swinene. Kambe malandza ya Yehovha a ma swi tiva leswaku a ma fanelanga ma lwa ni tiko rin’wana. Hi 1941, hi tlhele hi twisisa leswaku a hi fanelanga hi katseka eka nchumu wun’wana ni wun’wana lowu fambisanaka ni nyimpi. (Yoh. 18:36) Leswi laha a ndzi tirha kona a ku endliwa swikepe swa nyimpi leswi kotaka ku famba ni le ndzeni ka mati, ndzi vone swi fanerile leswaku ndzi tshika ntirho ndzi nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Ndzi averiwe ku ya tirha eCirencester, ku nga doroba ro saseka eCotswolds.

Loko ndzi ri ni malembe ya 18, ndzi khotsiwe tin’hweti ta kaye hileswi ndzi aleke ku ya evusocheni. Ndzi twe ku vava loko ndzi pfaleriwa ekhotsweni ndzi ri ndzexe. Kambe hi ku hatlisa, varindzi ni vakhotsiwa va sungule ku ndzi vutisa leswaku ha yini ndzi khotsiwile, a ndzi tsakile ku va byela leswi ndzi pfumelaka eka swona.

Loko ndzi huma ekhotsweni, ndzi sungule ku chumayela na Leonard Smith, * naswona hi chumayele emadorobeni yo tala eKent, laha a hi huma kona. Eku sunguleni ka 1944, tibomo leti vitaniwaka doodlebugs to tlula magidi ti hlasele eKent. Leswaku swi kota ku hlasela tiko ra London hi tibomo, swihahampfuka swa Manazi swi hahe swi ya eKent swi ya hlasela. A hi ri laha a swi hundza ha kona. Kahlekahle tibomo leti a ti endliwe ti  fana na swihahampfhuka leswi ngo tihahela hi swoxe. Loko hi twa ti nga ha dumi, a hi swi tiva leswaku endzhaku ka tisekoni ti nga ri tingani a ti ta wa kutani ti buluka. Hinkwerhu ka hina a hi chuhile. Hi nkarhi wolowo, a hi dyondza Bibele ni ndyangu wa vanhu va ntlhanu. Minkarhi yin’wana a hi tshama ehansi ka tafula leri a ri endliwe hi nsimbi leri a ri endleriwe ku hi sirhelela loko yindlu yi wa. Hi ku famba ka nkarhi ndyangu wolowo wu khuvuriwile.

Endzhaku ka nyimpi, ndzi phayone malembe mambirhi edzongeni wa Ireland. Kambe tiko ra Ireland a ri hambane swinene ni tiko ra Nghilandhi. A hi famba hi muti ni muti hi byela vanhu leswaku hi varhumiwa ni ku kombela ndhawu yo tshama. A hi fambisa timagazini exitarateni. Vanhu vo tala a va vona hi ri swiphukuphuku ku va hi tibyela leswaku vanhu va ta amukela rungula ra hina tanihi leswi tiko rero a ri fumiwa hi Kereke ya Khatoliki! Loko wanuna un’wana a xungete ku hi vavisa, ndzi pote eka phorisa, kambe ri te: “Se ndzi endla yini?” A hi nga swi xiyi leswaku vafundhisi a va ri ni vulawuri lebyikulu. A va endla leswaku vanhu va heleriwa hi mintirho loko va teka tibuku ta hina, kutani hi boheke ku suka endhawini leyi a hi tshama eka yona.

Hi ku hatlisa hi xiye leswaku loko hi fika endhawini leyintshwa, a swi lava hi chumayela etindhawini leti vafundhisi va nga hi tiviki. Kutani a hi fanele hi sungula hi ku endzela vanhu va le kule ni laha hi tshamaka kona. Ivi endzhaku ka sweswo, hi chumayela vanhu va le kusuhi. A hi dyondza ni jaha rin’wana ra le Kilkenny kanharhu hi vhiki hambileswi ntshungu lowu pfukelaka lowu nga ni madzolonga a wu hi xungeta. Leswi a ndzi rhandza ku dyondzisa Bibele, ndzi endle xiboho xo endla xikombelo xo va murhumiwa eXikolweni xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower.

Endzhaku ko dyondza tin’hweti ta ntlhanu eNew York, mina ni mathwasana manharhu ya le Giliyadi hi averiwe ku ya chumayela eswihlaleni leswitsongo swa le Lwandle ra Kharibiya. Hi November 1948, hi suke eDorobeni ra New York laha hi fambeke hi byatso lebyi vuriwaka Sibia lebyi leheke 18 wa timitara. A ndzi tsake swinene hikuva a ndzi nga si tshama ndzi tluta. Gust Maki, loyi na yena a a ri un’wana wa mathwasana a a kota ku tlutisa byatso. U hi dyondzise ndlela leyinene yo tluta, yo tanihi ku hunguta matende ya byatso, ku kongomisa byatso hi ku tirhisa khampasi ni ku byi fambisa hambi ku ba moya. Gust u tlutise byatso ku ringana masiku ya 30 hambileswi a ku ri ni swidzedze leswikulu kukondza hi fika eBahamas.

Endzhaku ko chumayela tin’hweti ti nga ri tingani eswihlaleni leswitsongo swa Bahamas, hi tlutele eSwihlaleni swa Leeward ni le Swihlaleni swa Windward, laha swi tekaka tikhilomitara ta kwalomu ka 800 ku suka eSwihlaleni swa Virgin ekusuhi ni le Puerto Rico ku ya fika eSwihlaleni swa Trinidad. Ku ringana malembe ya ntlhanu hi chumayele eswihlaleni swa le kule laha a ku nga ri na Timbhoni. Minkarhi yin’wana a hi nga swi koti ku rhumela kumbe ku amukela mapapila ku ringana mavhiki yo hlayanyana. Kambe a hi tsaka ngopfu loko hi chumayela hi Yehovha eswihlaleni swa le kule!—Yer. 31:10.

Loko hi fika eribuweni, vanhu va le xihlaleni xexo a va tsaka ngopfu naswona a va hlengeletana laha swikepe swi yimaka kona leswaku va hi vona. Van’wana va vona a va nga si tshama va vona byatso byo fana ni bya hina kumbe mulungu. Vanhu va kona a va ri ni malwandla naswona a va yi tiva kahle Bibele. Minkarhi yin’wana, a va hi nyika tinhlampfi leta ha ku phasiwaka, maavhokhado ni timanga. Hambileswi a hi nga ri na ndhawu leyikulu ebyatsweni bya hina, kambe a hi swi kota ku sweka, ku etlela ni ku hlantswa swiambalo.

A hi fika hi yima eribuweni kutani hi endzela vanhu  siku hinkwaro. A hi va byela leswaku ku ta va ni nkulumo ya Bibele. Loko dyambu ri pela a hi ba bele ya byatso. A swi tsakisa ku vona vanhu va ta. Timboni ta vona a ti fana ni tinyeleti leti tsayitelaka leti rhelelaka entshaveni. Minkarhi yin’wana a ku ta vanhu va madzana naswona va vutise swivutiso ku kondza ku va vusiku. A va rhandza ku yimbelela, kutani hi va thayipele tinsimu ta Mfumo. Hina va mune hi endle leswi hi nga swi kotaka leswaku hi ti yimbelela kahle tinsimu leti, kutani vanhu lava va sungule ku yimbelela na hina naswona a va yimbelela kahle swinene. Hakunene tolo a nga ha vuyi!

Endzhaku ka dyondzo ya Bibele, swichudeni swin’wana swa Bibele a swi famba na hina eka muti lowu landzelaka leswaku swi va kona loko hi dyondza na vona. Endzhaku ko heta mavhiki ma nga ri ni mangani hi ri kwalaho a hi boheka ku famba, kambe minkarhi yo tala a hi kombela vanhu lava tsakelaka leswaku va fanele va dyondza ni van’wana ku fikela loko hi tlhela hi vuya. A swi tsakisa ku vona ndlela leyi van’wana a va xi tekela enhlokweni ha yona xiavelo xa vona.

Namuntlha, swihlala sweswo swi tele hi vanhu lava valangaka, kambe khale ka khaleni a swi ri ndhawu leyi rhuleke leyi nga ni lwandle ra wasi, sava ro tala ni mincindzu. Minkarhi yo tala a hi tluta nivusiku ku suka eka xihlala xin’wana ku ya eka xin’wana. Tidolfini a ti tlanga etlhelo ka byatso bya hina naswona a ku twala pongo ra mati loko byatso byi ri karhi byi famba. Ku vonakala ka n’weti loku a ku vonaka ehenhla ka mati a ku fana ni ndlela leyi yaka evugimamusi.

Endzhaku ko heta malembe ya ntlhanu hi ri karhi hi chumayela eswihlaleni, hi tlute hi ya Puerto Rico leswaku hi ya kuma xikepe xa ku va na njhini. Loko hi fika, ndzi hlangane na Maxine Boyd, makwerhu wa xisati wo saseka loyi a a ri murhumiwa, kutani ndzi n’wi rhandza. A a ri muchumayeri wa mahungu lamanene la hisekaka swinene ku sukela loko a ha ri ntsongo. Hi ku famba ka nkarhi u ve murhumiwa eDominican Republic ku fikela loko a hlongoriwa etikweni hi mfumo wa Khatoliki hi 1950. Leswi a ndzi ri mutlutisi wa xikepe ndzi pfumeleriwe ku tshama ePuerto Rico n’hweti ntsena. Ku nga ri khale, a ndzi ta tlutela eswihlaleni swin’wana naswona a swi ta teka malembe yo hlayanyana leswaku ndzi tlhela ndzi vuya. Kutani ndzi te, ‘Ronald, loko u lava nhwanyana loyi, u nga ha yimayimi.’ Endzhaku ka mavhiki manharhu ndzi n’wi gangisile kutani endzhaku ka mavhiki ya tsevu hi tekanile. Mina na Maxine hi averiwe ku va varhumiwa ePuerto Rico, kutani a ndza ha fambanga hi xikepe lexintshwa.

Hi 1956 hi sungule ntirho wo endzela mavandlha. Vamakwerhu vo tala a va ri swisiwana, kambe a hi swi rhandza ku va endzela. Hi xikombiso, eximutanini xa Potala Pastillo a ku ri ni mindyangu yimbirhi ya Timbhoni leyi a yi ri ni vana vo tala, naswona a ndzi va tlangela xitiringo. Ndzi vutise xin’wana xa swinhwanyetana swoleswo ku nga Hilda loko xi ta swi tsakela ku famba na hina ensin’wini. Xi te: “Ndza swi lava kambe a ndzi nge swi koti. A ndzi na tintangu.” Hi xi xavele tintangu, kutani xi fambe na hina hi ya chumayela. Endzhaku ka malembe yo tala, hi 1972 loko mina na Maxine hi endzele eBethele ya le Brooklyn, makwerhu wa xisati loyi a ha ku thwasa eXikolweni xa Giliyadi u te eka hina. A a ri kusuhi ni ku famba a ya exiavelweni xa yena aEcuador kutani u te: “Xana ma ha ndzi tsundzuka? Hi mina xinhwanyetana lexiya xa le Pastillo lexi a xi nga ri na tintangu.” A ku ri Hilda! A hi tsake ngopfu lerova hi kale hi khanisa timhunti!

Hi 1960 hi komberiwe ku ya tirha erhavini ra le Puerto Rico leri a ku ri yindlu ya swithezi swimbirhi, leyi a yi ri eSanturce, le San Juan. Eku sunguleni, mina na Lennart Johnson a ti hi vuyela swinene entirhweni. Yena ni nsati wa yena a ku ri vona Timbhoni ta Yehovha to sungula eDominican Republic naswona va fike ePuerto Rico hi 1957. Hi ku famba ka nkarhi, hi vhiki Maxine a a rhumela timagazini ta madzana eka vanhu lava endleke swikhokhelo. A a wu rhandza swinene ntirho lowu hikuva a a anakanya hi vanhu hinkwavo lava a va kuma swakudya swa moya.

Ndzi rhandza ntirho wa Bethele, hikuva wu ndzi pfulela ndlela yo nyika van’wana. Kambe na wona wu ni mintlhontlho. Hi xikombiso, eka nhlengeletano yo sungula ya matiko yo hambanahambana ya le Puerto Rico hi 1967, ndzi tshikilelekile hikwalaho ka vutihlamuleri lebyi a ndzi ri na byona. Nathan Knorr, loyi a a rhangela Timbhoni ta Yehovha u te ePuerto Rico. Hi xihoxo u ehlekete leswaku ndzi honise ku hlela swo famba swa varhumiwa lava endzeke hambileswi a ndzi swi hlerile. Endzhaku, u ndzi nyike ndzayo ya matimba malunghana ni ku hleleka kutani a ku ndzi n’wi khomise tingana. A ndzi nga lavi ku holova na yena kambe swi ndzi hlundzukisile nkarhi wo leha. Hambiswiritano loko mina na Maxine hi tlhela hi vona Makwerhu Knorr, u hi rhambile leswaku hi ya ekamareni ra yena a tlhela a hi swekela.

 Loko hi suka ePuerto Rico, hi endzele ndyangu wa ka hina eNghilandhi minkarhi yo hlaya. Loko mina na manana hi amukela ntiyiso tatana a nga wu amukelanga. Kambe minkarhi yo tala loko swivulavuri swa le Bethele swi endza, manana a a swi amukela ekaya. Tatana u vone ndlela leyi valanguteri va le Bethele a va titsongahata ha yona ku hambana ni vafundhisi lava n’wi khunguvanyiseke malembe lama hundzeke. Kutani hi 1962 u khuvuriwile a va Mbhoni ya Yehovha.

Nsati wa mina Maxine u fe hi 2011. Ndzi swi langutele hi mahlongati ku tlhela ndzi n’wi vona loko a pfuxiwa. Hakunene swa ndzi tsakisa ku tiva sweswo! Eka malembe ya 58 hi tekanile, mina na Maxine hi vone nhlayo ya vanhu va Yehovha ePuerto Rico yi andza ku suka eka 650 ku ya eka 26 000! Kutani hi 2013 rhavi ra Puerto Rico ri hlanganisiwe ni rhavi ra United States ivi ndzi komberiwa ku ya tirha eWallkill, le New York. Endzhaku ka malembe ya 60 ndzi ri karhi ndzi tirha exihlaleni, ndzi titwe ku fana na coquí ku nga chela leri tolovelekeke ra le Puerto Rico leri yimbelelaka ri ku ko-kee, ko-kee loko dyambu ri pela. Kambe a ndzi fanele ndzi ya emahlweni ni vutomi.

Ndza ha swi rhandza ku tirhela Xikwembu eBethele. Sweswi ndzi ni malembe yo tlula 90 naswona ntirho wa mina i ku khutaza swirho swa ndyangu wa Bethele. Va ndzi byele leswaku ndzi endzele vanhu vo tlula 600 ku sukela loko ndzi fike laha Wallkill. Van’wana lava ndzi endzelaka va lava ku vulavula na mina hi swiphiqo swa munhu hi yexe kumbe swiphiqo swa ndyangu. Van’wana va lava xitsundzuxo leswaku va hetisisa xiavelo xa vona xa le Bethele hi ndlela leyi humelelaka. Nakambe van’wana lava ha ku cataka va lava xitsundzuxo xa vukati. Kasi van’wana va ha ku komberiwa ku ya va maphayona ensin’wini. Ndzi yingisela hinkwavo lava vulavulaka na mina, loko swi fanerile minkarhi yo tala ndzi va byela leswaku: “‘Xikwembu xi rhandza munyiki la tsakeke.’ Kutani tsaka entirhweni wa wena. I wa Yehovha.”—2 Kor. 9:7.

Loko u lava ku tsaka eBethele kumbe kun’wana ni kun’wana laha u nga kona: U fanele u anakanyisisa hi leswaku ha yini leswi u swi endlaka swi ri swa nkoka. Ntirho wun’wana ni wun’wana lowu hi wu endlaka eBethele wa kwetsima. Wu hoxa xandla eku pfuneni ka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” leswaku ri phamela vamakwerhu swakudya swa moya emisaveni hinkwayo. (Mat. 24:45) Hinkwako laha hi tirhelaka Yehovha kona, hi ni lunghelo ro n’wi dzunisa. A hi tiphineni hi ku endla leswi a hi kombelaka swona hikuva “Xikwembu xi rhandza munyiki la tsakeke.”