1-3. (a) Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku hi nga swi kota ku va vanghana va Xikwembu? (b) I vamani lava hi nga ta dyondza ha vona exihlokweni lexi?

EBIBELENI, Abrahama u vitaniwa munghana wa Xikwembu. (Esaya 41:8; Yakobo 2:23) Hi yena ntsena eBibeleni loyi a vitaniwaka hi ku kongoma leswaku i munghana wa Xikwembu. Xana sweswo swi vula leswaku Abrahama hi yena ntsena loyi a veke munghana wa Yehovha? Doo! Bibele yi kombisa leswaku hinkwerhu ka hina hi nga ri kuma lunghelo ro tano.

² Rito ra Xikwembu ri ni swikombiso swo tala swa vavanuna ni vavasati vo tshembeka lava chaveke Yehovha, va va ni ripfumelo eka yena ni ku tlhela va va vanghana va yena lavakulu. (Hlaya Pisalema 25:14.) I xiphemu xa “papa lerikulu swinene ra timbhoni” leri Pawulo a vulavuleke ha rona. Vanhu lava hinkwavo a va ri vanghana va Xikwembu lavakulu.​—Vaheveru 12:1.

³ A hi kambisiseni vanghana vanharhu va Yehovha lava ku vulavuriwaka ha vona eBibeleni: (1) Rhuti, loyi a ri noni leya ha riki muntshwa yo tshembeka ya le Mowabu, (2) Hezekiya, hosi yo tshembeka ya le Yuda, na (3) Mariya mana wa Yesu loyi a a titsongahata. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi ha un’we wa vona a veke munghana wa Xikwembu ha yona?

4, 5. I xiboho xihi xo tika lexi Rhuti a fanele a xi endla naswona ha yini a swi tika ku xi endla? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁴ Nawomi ni vingi va yena Rhuti na Orpa a va famba riendzo ro leha va suka eMowabu va ya eIsrayele. Loko va ri karhi va famba, Orpa u teke xiboho xo tlhelela ekaya ka vona eMowabu. Kambe Nawomi a a tiyimisele ku tlhelela eIsrayele, etikweni ra rikwavo. Xana Rhuti u endle xiboho xihi? A a fanele a endla xiboho xo tika swinene. Xana a ta tlhelela ekaya ka vona eMowabu, kumbe a ta famba na Nawomi, n’wingi wakwe va ya eBetlehema?​—Rhuti 1:1-8, 14.

⁵ Ndyangu wa ka va Rhuti a wu tshama eMowabu. A ta swi kota ku tlhelela kona naswona swi nga ha endleka a wu ta n’wi khathalela. A a tiva vanhu, ririmi ni ndhavuko wa Vamowabu. Nawomi a nga ta swi kota ku endlela Rhuti swilo leswi hinkwaswo eBetlehema. Nakambe Nawomi a vilerisiwa hileswaku a nga ta kumela Rhuti nuna kumbe kaya. Kutani Nawomi u n’wi byele leswaku a tlhelela eka varikwavo eMowabu. Hilaha hi hlayeke hakona, Orpa “u tlhelele eka vanhu va ka vona ni le ka swikwembu swakwe.” (Rhuti 1:9-15) Rhuti u endle xiboho xo ka a nga tlheleli eka varikwavo ni swikwembu swa vona swa mavunwa.

6. (a) Rhuti u endle xiboho xihi hi vutlhari? (b) Ha yini Bowasi a vule leswaku Rhuti u lava vutumbelo ehansi ka timpapa ta Yehovha?

⁶ Swi vonaka onge Rhuti u dyondze hi Yehovha eka nuna wakwe kumbe eka Nawomi. U dyondze leswaku Yehovha a nga fani ni swikwembu swa Vamowabu. Rhuti a a rhandza Yehovha naswona a swi tiva leswaku u fanele a n’wi gandzela. Kutani Rhuti u endle xiboho xa vutlhari. U byele Nawomi a ku: “Vanhu va wena va ta va vanhu va mina, Xikwembu xa wena xi ta va Xikwembu xa mina.” (Rhuti 1:16) Ha khutazeka loko hi anakanyisisa hi ndlela leyi Rhuti a a n’wi rhandza ha yona Nawomi. Kambe lexi khutazaka swinene i ndlela leyi Rhuti a rhandza Yehovha ha yona. Leswi swi tlhele swi tsakisa na Bowasi, loyi hi ku famba ka nkarhi a n’wi bumabumeleke hikwalaho ka leswi a ‘teke ehansi ka timpapa ta Yehovha leswaku a kuma vutumbelo.’ (Hlaya Rhuti 2:12.) Marito lawa Bowasi a ma tirhiseke ma nga hi tsundzuxa ndlela leyi vondlo ri kumaka nsirhelelo ehansi ka timpapa ta mutswari wa rona. (Pisalema 36:7; 91:1-4) Hilaha ku fanaka, Yehovha u sirhelele Rhuti hi ndlela ya rirhandzu ni ku tlhela a n’wi katekisa hikwalaho ka ripfumelo rakwe. Rhuti a nga tisolanga hi xiboho xakwe.

7. I yini lexi nga pfunaka lava kanakanaka ku nyiketela vutomi bya vona eka Yehovha?

⁷ Vanhu vo tala va dyondza hi Yehovha kambe va hlawula ku ka va nga lavi vutumbelo eka yena. Va kanakana ku nyikela vutomi bya vona eka yena ni ku khuvuriwa. Loko u titwa hi ndlela leyi fanaka, anakanyisisa hi lexi xi ku endlaka u kanakana. Hinkwerhu ku ni loyi hi n’wi gandzelaka ku nga ha va Yehovha kumbe Sathana. (Yoxuwa 24:15) Hi nga endla xiboho lexinene hi ku va hi hlawula ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso. Loko u tinyiketela eka Yehovha, u kombisa leswaku wa pfumela leswaku u ta va vutumbelo bya wena. Nakambe u ta ku pfuna leswaku u ya emahlweni u n’wi tirhela ku nga khathariseki swiphiqo leswi u nga ha vaka na swona. Sweswo hi leswi Yehovha a swi endleke eka Rhuti.

8. Hlamusela ndlela leyi Hezekiya a kurisiweke ha yona.

⁸ Ndlela leyi Hezekiya a kurisiweke ha yona a yi hambanile ni ya Rhuti. A a ri xiphemu xa tiko leri a ri ti nyiketele eka Xikwembu. Kambe  a hi Vaisrayele hinkwavo lava a va tshembekile. Tata wa Hezekiya, ku nga Hosi Akazi a hombolokile. A nga yi xiximanga tempele ya Xikwembu naswona u kucetele vanhu leswaku va gandzela swikwembu swin’wana. Akazi u tlhele a hisa vamakwavo va Hezekiya va ri karhi va hanya tanihi magandzelo ya xikwembu xa mavunwa. Hezekiya u kurisiwe hi ndlela yo biha!​—2 Tihosi 16:2-4, 10-17; 2 Tikronika 28:1-3.

9, 10. (a) Ha yini Hezekiya a swi ta va swi n’wi oloverile ku hlundzukela Yehovha? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi hlundzukela Xikwembu? (c) Ha yini hi nga fanelanga hi anakanya leswaku ndlela leyi hi kurisiweke ha yona yi ta endla leswaku hi va vanhu vo karhi?

⁹ Xikombiso xo biha xa Akazi a xi tava xi endle leswaku n’wana wakwe Hezekiya a hlundzukela Yehovha. Namuntlha, van’wana lava langutanaka ni swiphiqo leswi nga nyawuriki loko swi pimanisiwa ni swa Hezekiya va vona onge va ni xivangelo lexi twalaka xo “karihela Yehovha” kumbe ku hlundzukela nhlengeletano yakwe. (Swivuriso 19:3) Van’wana va vona onge xikombiso xo biha xa ndyangu wa vona lexi va vekeriweke xona ku sukela va ha ri vatsongo xi ta endla leswaku swi nga va fambeli kahle evuton’wini kumbe na vona va ta endla swihoxo swo fana ni leswi endliweke hi vatswari va vona. (Ezekiyele 18:2, 3) Kambe xana mavonelo wolawo i ntiyiso?

¹⁰ Ndlela leyi Hezekiya a hanyeke ha yona yi kombise leswaku a swi tano! A xi kona xivangelo lexi twalaka xo hlundzukela Yehovha. A nga vangeli vanhu maxangu. (Yobo 34:10) I ntiyiso leswaku vatswari va nga dyondzisa vana va vona swilo leswinene kumbe swo biha. (Swivuriso 22:6; Vakolosa 3:21) Kambe sweswo a swi vuli swona leswaku ndlela leyi hi kurisiweke ha yona yi kombisa leswaku hi ta va vanhu va muxaka muni. Ha yini? Hikuva Yehovha u hi nyike nyiko yo tihlawulela, leswi vulaka leswaku hi nga hlawula ku endla leswinene kumbe swo biha. (Deteronoma 30:19) Xana Hezekiya u yi tirhise njhani nyiko yoleyo ya risima?

11. I yini leswi endleke leswaku Hezekiya a va yin’wana ya tihosi letinene ta le Yuda?

¹¹ Hambileswi tata wa yena a ri yin’wana ya tihosi to biha swinene eYuda, Hezekiya u ve munhu lonene ngopfu. (Hlaya 2 Tihosi 18:5, 6.) U hlawule ku nga xi landzeli xikombiso xa tata wa yena xo biha. Ku ri na sweswo u hlawule ku yingisa vaprofeta va Yehovha vo tanihi Esaya, Mikiya na Hosiya. U yingise ndzayo ya vona hi vukheta. Leswi swi n’wi khutaze  leswaku a lunghisa swiphiqo swo tala leswi vangiweke hi tata wakwe. U basise tempele a kombela Xikwembu leswaku xi rivalela vanhu swidyoho swa vona ni ku fayetela swifaniso swa hava etikweni hinkwaro. (2 Tikronika 29:1-11, 18-24; 31:1) Endzhaku, loko hosi ya Asiriya Senakeribi a lave ku hlasela Yerusalema, Hezekiya u kombise xivindzi lexikulu ni ripfumelo. U tshembe nsirhelelo wa Yehovha ni ku tlhela a tiyisa vanhu va yena. (2 Tikronika 32:7, 8) Nkarhi wun’wana Hezekiya u sungule ku tikukumuxa, kambe Yehovha u n’wi lulamisile, kutani u titsongahatile. (2 Tikronika 32:24-26) Swi le rivaleni leswaku Hezekiya i xikombiso lexinene eka hina lexi hi faneleke hi xi tekelela. A nga pfumelanga leswaku ndlela leyi a kurisiweke ha yona yi onha vutomi byakwe. Ku ri na sweswo u kombise leswaku a a ri munghana wa Yehovha.

12. Ku fana na Hezekiya, vanhu vo tala namuntlha va swi kombise njhani leswaku i vanghana va Yehovha?

¹² Namuntlha vanhu va ni tihanyi naswona a va na rirhandzu, kutani vana vo tala va kurisiwa hi vatswari lava nga riki na rirhandzu. (2 Timotiya 3:1-5) Hambileswi Vakreste vo tala namuntlha va kurisiweke hi ndlela leyi nga riki yinene, va hlawula ku endla xinghana na Yehovha. Ku fana na Hezekiya, va swi veka erivaleni leswaku ndlela leyi va kurisiweke ha yona a yi nge va endli va va vanhu va muxaka wo karhi enkarhini lowu taka. Xikwembu xi hi nyike nyiko ya ku tihlawulela naswona hi nga hlawula ku xi tirhela hilaha Hezekiya a endleke hakona.

13, 14. Ha yini swi nga ha endlekaka leswaku xiavelo xa Mariya a xi vonaka xi tika swinene, kambe u yi hlamule njhani ntsumi?

¹³ Endzhaku ka malembe yo tala Hezekiya a file, wansati un’wana loyi a ha riki muntshwa naswona a titsongahataka loyi a vuriwaka Mariya a ri ni vunghana byo hlawuleka na Yehovha naswona u nyikiwe xiavelo xo hlawuleka. A ta tika naswona a ta veleka N’wana wa Xikwembu ni ku tlhela a n’wi kurisa! A swi kanakanisi leswaku Yehovha a n’wi rhandza Mariya ni ku tlhela a n’wi tshemba, hi yona mhaka a n’wi nyikeke xiavelo lexi xa risima. Kambe Mariya u te yini loko a sungula ku twa hi ta xiavelo lexi?

¹⁴ Minkarhi yo tala hi hlaya hi xiavelo xa risima lexi Mariya a nyikiweke xona. Kambe hi swihi swilo swin’wana leswi kumbexana a swi nga n’wi dyisi byi rhelela? Hi xikombiso, ntsumi Gabriyele yi vule leswaku a ta tika handle ko va a endla timhaka ta masangu ni wanuna. Kambe a yi wu byelanga ndyangu wa ka vona ni vaakelani va yena ndlela leyi a ta tika ha yona. Xana a va ta anakanya yini? A ta n’wi tiyisekisa njhani Yosefa leswaku u tshame a tshembekile eka yena? Ku engetela kwalaho, a ri ni vutihlamuleri lebyikulu byo kurisa N’wana wa Xikwembu tanihi munhu wa nyama! A hi  swi tivi hinkwaswo leswi a swi vilerisa Mariya, kambe ha swi tiva leswi a swi endleke endzhaku ka loko Gabriyele a vulavule na yena. U te: “Waswivo! Hlonga ra xisati ra Yehovha! Onge swi nga endleka eka mina hi ku ya hi leswi u swi tiviseke.”​—Luka 1:26-38.

15. Ha yini ripfumelo ra Mariya ri hlamarisa?

¹⁵ Ripfumelo ra Mariya ra hlamarisa! A tiyimisele ku endla swin’wana ni swin’wana leswi a komberiwaka swona, ku fana ni hlonga ra xisati. A tshemba leswaku Yehovha u ta n’wi khathalela ni ku n’wi sirhelela. Mariya u swi kotise ku yini ku va ni ripfumelo leri tiyeke? Hi velekiwa hi nga ri na ripfumelo. Kambe hi nga va ni ripfumelo loko hi ri hlakulela ni ku kombela Xikwembu leswaku xi katekisa matshalatshala ya hina. (Vagalatiya 5:22; Vaefesa 2:8) Mariya u kulule a n’watseka leswaku a tiyisa ripfumelo rakwe. Hi swi tiva njhani sweswo? A hi kambisiseni ndlela leyi a yingiserisiseke ha yona ni leswi a swi vuleke.

16. I yini leswi kombisaka leswaku Mariya a yingisela hi vukheta?

¹⁶ Ndlela leyi Mariya a yingiserisiseke ha yona. Bibele yi vula leswaku hi ‘hatlisa emhakeni yo twa, hi nonoka emhakeni yo vulavula.’ (Yakobo 1:19) Mariya a yingisela hi vukheta. Bibele yi kombisa leswaku u yingisele hi vukheta swilo leswi a swi tweke, ngopfungopfu swilo leswi a swi dyondzeke hi Yehovha. U hete nkarhi a anakanyisisa hi swilo swa nkoka. Xikombiso xin’wana xa leswi hi le nkarhini wa ku velekiwa ka Yesu loko varisi va byele Mariya hi rungula leri humaka eka ntsumi. Hi ku famba ka nkarhi, loko Yesu a ri ni malembe ya 12, u vule mhaka yin’wana leyi hlamariseke Mariya. Eka swiendlakalo haswimbirhi, Mariya u yingiserisisile, a tsundzuka ni ku anakanyisisa hi vukheta swilo leswi a swi tweke.—Hlaya Luka 2:16-19, 49, 51.

17. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Mariya a vulavuleke ha yona?

¹⁷ Leswi Mariya a swi vuleke. Bibele a yi hi byeli swo tala hi leswi Mariya a swi vuleke. Leswi a swi vuleke swi kumeka eka Luka 1:46-55. Marito lawa ma kombisa leswaku Mariya a ma tiva kahle Matsalwa ya Xiheveru. Njhani? Marito lawa Mariya a ma vuleke ma fana ni lawa ma vuriweke hi Hana, mana wa Samuwele loko a khongela. (1 Samuwele 2:1-10) Swi tikomba onge Mariya u tshahe Matsalwa ku ringana minkarhi ya 20 loko a vulavula. Swi le rivaleni leswaku a rhandza ku vulavula hi ntiyiso lowu a wu dyondzeke eka Munghana wakwe lonkulu Yehovha.

18. Hi nga tekelela ripfumelo ra Mariya hi tindlela tihi?

¹⁸ Ku fana na Mariya, minkarhi yin’wana hi nga ha kuma swiavelo leswi humaka eka Yehovha leswi hi ehleketaka leswaku a hi nge swi koti. A hi tekeleleni xikombiso xakwe, hi amukela xiavelo hi ku titsongahata ni ku tshemba leswaku Yehovha u ta hi pfuna. Hi nga tlhela hi tekelela ripfumelo ra Mariya loko hi yingisa Yehovha hi vukheta ni ku anakanyisisa hi leswi hi swi dyondzeke hi yena ni hi xikongomelo xakwe. Kutani hi kona hi nga ta byela van’wana leswi hi swi dyondzeke.—Pisalema 77:11, 12; Luka 8:18; Varhoma 10:15.

19. Loko hi ri karhi hi tekelela swikombiso leswinene swa le Bibeleni swa ripfumelo, i yini lexi hi nga tiyisekaka ha xona?

¹⁹ Swi le rivaleni leswaku Rhuti, Hezekiya na Mariya a va ri vanghana va Yehovha ku fana na Abrahama. A va ri xiphemu xa “papa lerikulu swinene ra timbhoni” leti na tona ti veke ni lunghelo ro va vanghana va Xikwembu. Onge hi nga ya emahlweni hi tekelela swikombiso swo tano leswinene swa ripfumelo. (Vaheveru 6:11, 12) Loko hi endla tano, hi nga yi langutela hi mahlongati hakelo yo va vanghana va Yehovha hilaha ku nga heriki!