1, 2. Ha yini Xikwembu a xi teka Daniyele tanihi “munhu la navelekaka” naswona hi nga va lava yingisaka ku fana na Daniyele hi ndlela yihi?

LOKO Vayuda va yisiwa eBabilona, tiko rero a ri tele hi swifaniso swa hava ni vanhu lava gandzelaka mimoya yo homboloka. Nilokoswiritano, Vayuda vo tshembeka vo tanihi Daniyele ni vanghana vakwe vanharhu va ale ku kuceteriwa hi vanhu va le Babilona. (Daniyele 1:6, 8, 12; 3:16-18) Daniyele ni vanghana vakwe va pfumelele Yehovha leswaku a va Muvumbi wa vona ni ku hambeta va gandzela yena ntsena. Hambileswi Daniyele a a hanya ni vanhu vo biha, ntsumi ya Xikwembu yi vule leswaku a a ri “munhu la navelekaka.”​—Daniyele 10:11, 19.

² Enkarhini wa ku tsariwa ka Bibele, muvumbi a a tirhisa vumba ku vumba nchumu wo karhi. Namuntlha, vagandzeri va ntiyiso va swi tiva leswaku Yehovha i Mufumi wa vuako hinkwabyo naswona u ni vulawuri byo vumba matiko. (Hlaya Yeremiya 18:6.) Nakambe Xikwembu xi ni mfanelo yo vumba ha un’we wa hina. Hambiswiritano, Yehovha a nga sindzisi munhu leswaku a hundzuka. Ku ri na sweswo, u lava hi tiyimisela ku n’wi pfumelela a hi vumba. Eka xihloko lexi, hi ta dyondza ndlela leyi hi nga  vaka vumba byo olova ha yona emavokweni ya Xikwembu. Hi ta kambisisa swivutiso swinharhu leswi landzelaka: (1) Hi nga swi papalata njhani ku kombisa mikhuva leyi nga ha endlaka leswaku hi ala ndzayo ya Xikwembu kutani hi va vumba byo nonon’hwa? (2) Hi nga endla njhani leswaku hi va ni timfanelo leti nga ta hi pfuna ku yingisa ni ku va vumba byo olova? (3) Vatswari lava nga Vakreste va nga tirhisana njhani ni Xikwembu loko va letela vana va vona?

3. I mikhuva yihi leyi nga endlaka leswaku timbilu ta hina ti nonon’hwa? Kombisa.

³ Swivuriso 4:23 yi ri: “Hlayisa mbilu ya wena ku tlula hinkwaswo leswi swi faneleke swi hlayisiwa, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.” Leswaku hi sirhelela timbilu ta hina ti nga nonon’hwi, hi fanele hi papalata mikhuva yo biha yo tanihi ku tikukumuxa, ku hanya hi xidyoho ni ku pfumala ripfumelo. Loko hi nga ri na vuxiyaxiya, leswi swi nga sungula ku hi endla hi nga yingisi ni ku va hi xandzuka. (Daniyele 5:1, 20; Vaheveru 3:13, 18, 19) Sweswo swi endlekile eka Hosi Uzhiya wa le Yuda. (Hlaya 2 Tikronika 26:3-5, 16-21.) Eku sunguleni, Uzhiya a a yingisa naswona a a ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu, kutani xi n’wi nyike matimba. Kambe “hi ku hatlisa loko a va ni matimba, mbilu yakwe yi [titlakusile].” U sungule ku tikukumuxa swinene lerova u ringete ni ku hisa murhi wa risuna etempeleni hambileswi ntirho wolowo a wu fanele wu endliwa hi vaprista ntsena. Loko vaprista va n’wi byela leswaku u endle xihoxo, Uzhiya u hlundzuke ngopfu! Yehovha u tsongahate hosi leyi, leyi tikukumuxaka naswona yi ve ni nhlokonho vutomi bya yona hinkwabyo.​—Swivuriso 16:18.

4, 5. Ku nga endleka yini loko hi tikukumuxa? Vula xikombiso.

⁴ Loko hi nga papalati moya wo tikukumuxa, hi nga sungula ku tivona onge ha antswa ku tlula van’wana naswona hi nga sungula ku ala ndzayo leyi hi nyikiwaka yona ku suka eBibeleni. (Swivuriso 29:1; Varhoma 12:3) Leswi swi endlekile eka nkulu loyi a vuriwaka Jim. Ku ve ni mhaka yin’wana leyi a nga yi vonangiki hi tihlo rin’we ni vakulu van’wana evandlheni. Jim u ri, “Loko hi ri enhlanganweni wa vakulu ndzi byele vamakwerhu volavo leswaku a va na rirhandzu kutani ndzi suka ndzi famba.” Endzhaku ka tin’hweti ta kwalomu ka tsevu, u rhurhele eka vandlha rin’wana kambe a nga bumabumeriwanga tanihi nkulu kwalaho. Jim u hele matimba. A a tiyiseka leswaku a nga endlanga xihoxo lerova u tshike ku tirhela Yehovha naswona u hete malembe ya khume a horile. U vula leswaku a a tikukumuxa swinene naswona u sungule ku sola Yehovha hikwalaho ka leswi a swi endleka. Ku ringana malembe yo tala, vamakwerhu va n’wi endzerile va ringeta ku n’wi pfuna kambe Jim u wu be hi makatla mpfuno wa vona.

⁵ Jim u ri, “A ndzi tshamela ku ehleketa hi swihoxo swa van’wana.” Xikombiso xakwe xi kombisa leswaku ku tikukumuxa ku nga endla leswaku hi tiyimelela loko hi tikhoma hi ndlela yo biha. Loko sweswo swi endleka, a ha ha ri vumba byo olova. (Yeremiya 17:9) Xana u tshame u khunguvanyisiwa hi makwerhu wo karhi? Xana u tshame u khunguvanyeka hileswi u lahlekeriweke hi lunghelo ro karhi? U endle yini? Xana u tikukumuxile, kumbe u swi xiyile leswaku ku endla ku rhula ni vamakwerhu ni ku tshama u tshembekile eka Yehovha hi swona swa nkoka swinene?​—Hlaya Pisalema 119:165; Vakolosa 3:13.

6. Ku nga endleka yini loko hi hanya hi xidyoho?

 ⁶ Loko munhu a hanya hi xidyoho ni ku xi tumbeta, swi ta n’wi tikela ku amukela ndzayo leyi humaka eka Xikwembu. Swi ta ya swi n’wi olovela ku dyoha. Makwerhu un’wana u vule leswaku hi ku famba ka nkarhi a a nga ha kingindziwi hi ripfalo hikwalaho ka mahanyelo yakwe. (Eklesiasta 8:11) Makwerhu loyi a ri ni mukhuva wo hlalela swifaniso swa timhaka ta masangu, hi ku famba ka nkarhi u te, “Ndzi sungule ku va ni moya wo xopaxopa vakulu.” Mukhuva wakwe wu onhe vuxaka bya yena na Yehovha. Loko van’wana va kuma leswi a ri eku swi endleni, u kume mpfuno wa vakulu. I ntiyiso leswaku hinkwerhu ka hina a hi hetisekangi. Kambe loko hi sungula ku xopaxopa lava hi nyikaka ndzayo kumbe loko hi tiyimelela loko hi endla swilo swo biha ku ri ni ku kombela Xikwembu leswaku xi hi rivalela ni ku hi pfuna, timbilu ta hina ti ta nonon’hwa.

7, 8. (a) Vaisrayele va khale va byi kombise njhani vuyelo byo va ni mbilu yo nonon’hwa hikwalaho ko pfumala ripfumelo? (b) Hi dyondza yini?

⁷ Loko Yehovha a ntshunxa Vaisrayele aEgipta, va n’wi vonile loko a endla masingita yo tala. Hambiswiritano, loko va ri ekusuhi ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke, va ve ni timbilu to nonon’hwa. Ha yini? A va nga ri na ripfumelo eka Xikwembu. Ematshan’weni yo tshemba Yehovha, va sungule ku chava ni ku gungulela Muxe. A va lava ni ku tlhelela aEgipta, laha a va ri mahlonga! Sweswo swi n’wi twise ku vava swinene Yehovha kutani a ku: “Xana vanhu lava va ta ndzi khoma hi ndlela leyi nga riki na xichavo ku fikela rini?” (Tinhlayo 14:1-4, 11; Pisalema 78:40, 41) Vaisrayele volavo va fele emananga hikwalaho ka ku nonon’hwa ka timbilu ta vona ni ku pfumala ripfumelo.

⁸ Misava leyintshwa yi le kusuhi swinene ni ku fika naswona ripfumelo ra hina ri le ku ringiweni. Kutani hi fanele hi kambisisa ripfumelo ra hina. Hi nga tiyiseka njhani leswaku hi ni ripfumelo leri tiyeke? Hi nga kambisisa marito ya Yesu eka Matewu 6:33. Tivutise: ‘Xana tipakani ni swiboho swa mina swi kombisa leswaku ndza ma tshemba hakunene marito ya Yesu? Xana ndza xwa eminhlanganweni kumbe ensin’wini leswaku ndzi endla mali yo tala? Ndzi ta endla yini loko ntirho wa mina wu lava leswaku ndzi heta nkarhi wo tala ni matimba ya mina ndzi ri karhi ndzi tirha? Xana ndzi ta pfumelela misava leyi yi ndzi vumba kumbexana hambi ku ri ku ndzi tshikisa ku tirhela Yehovha?’

9. Ha yini hi fanele hi ‘tshamela ku tikambela’ loko ha ha ri eripfumelweni naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

⁹ Loko hi nga endli leswi Bibele yi swi vulaka hi vanghana vo biha, hi vanhu lava susiweke evandlheni kumbe hi vuhungasi, timbilu ta hina ti nga nonon’hwa. U fanele u endla yini loko leswi swi sungula ku humelela eka wena? U fanele u kambisisa ripfumelo ra wena hi ku hatlisa! Bibele yi ri: “Tshamani mi ri karhi mi tikambela ku vona loko mi ri eripfumelweni, tshamani mi tikombisa leswi n’wina mi nga swona.” (2 Vakorinto 13:5) U nga tixisi naswona tirhisa Rito ra Xikwembu nkarhi ni nkarhi ku lulamisa ndlela leyi u anakanyaka ha yona.

10. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi va vumba byo olova emavokweni ya Yehovha?

¹⁰ Leswaku xi hi pfuna hi tshama hi ri vumba byo olova, Xikwembu xi hi nyike Rito ra xona, minhlangano ya Vukreste ni nsimu. Loko hi hlaya Bibele ni ku anakanyisisa ha yona siku ni siku, sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi va vumba byo olova emavokweni ya Yehovha ni ku n’wi pfumelela leswaku a hi vumba. Yehovha u lerise tihosi ta le Israyele leswaku ti tsala Nawu wa Xikwembu ni ku wu hlaya siku ni siku. (Deteronoma 17:18, 19) Vaapostola a va swi tiva leswaku ku hlaya ni ku anakanyisisa hi Matsalwa a swi ta va pfuna ngopfu loko va chumayela. Va tirhise Matsalwa yo karhi ya Xiheveru minkarhi yo tala eMatsalweni ya vona naswona loko va chumayela vanhu, va va khutaze ku tirhisa Matsalwa. (Mintirho 17:11) Hilaha ku fanaka, na hina ha swi vona leswaku i swa nkoka ku hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku ni ku anakanyisisa ha rona. (1 Timotiya 4:15) Ku endla leswi swa hi pfuna leswaku hi titsongahata naswona Yehovha u ta kota ku hi vumba.

11, 12. Yehovha a nga ri tirhisa njhani vandlha leswaku a hi vumba hi ku ya hi swilaveko swa hina? Vula xikombiso.

¹¹ Yehovha wa swi tiva leswi ha un’we wa hina a swi lavaka naswona u tirhisa vandlha leswaku a hi vumba. Jim, loyi a boxiweke eku sunguleni, u sungule ku cinca langutelo rakwe loko nkulu un’wana a kombise leswaku wa khathala hi yena. Jim u ri: “A nga ringetanga ku ndzi sola kumbe ku ndzi xopaxopa. Ku ri na sweswo, u ve ni langutelo lerinene naswona a a swi lava hi mbilu hinkwayo ku ndzi pfuna.” Endzhaku ka kwalomu ka tin’hweti  tinharhu, nkulu yoloye u rhambe Jim eminhlanganweni. Jim u vula leswaku vandlha ri n’wi amukele hi musa naswona rirhandzu leri ri n’wi kombeke rona ri n’wi pfune leswaku a cinca langutelo rakwe. U sungule ku vona leswaku ndlela leyi a titwaka ha yona a ku nga ri ya nkoka swinene. Vakulu va le vandlheni leri Jim a hlanganyela eka rona swin’we ni nsati wakwe va n’wi khutazile naswona hakatsongotsongo u tlhele a sungula ku tirhela Yehovha. Nakambe Jim u pfuniwe hi ku hlaya xihloko lexi nge “Yehovha A Nga Fanelanga Ku Voniwa Nandzu” ni lexi nge “Tirhela Yehovha Hi Ku Tshembeka,” leswi nga eka Xihondzo xo Rindza xa November 15, 1992.

¹² Hi ku famba ka nkarhi, Jim u tlhele a va nkulu. Ku sukela kwalaho, u pfune vamakwerhu van’wana lava nga ni swiphiqo swo fana ni swa yena leswaku va swi lulamisa ni ku tiyisa ripfumelo ra vona. U vula leswaku a anakanya leswaku a a ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha kambe entiyisweni a swi nga ri tano! Wa tisola hileswi a pfumeleleke ku tikukumuxa ku endla leswaku a languta swihoxo swa van’wana ku ri ni ku dzika eka swilo swa nkoka swinene.—1 Vakorinto 10:12.

13. Nsimu yi nga hi pfuna leswaku hi hlakulela timfanelo tihi naswona hi ta vuyeriwa njhani?

¹³ Nsimu yi nga hi vumba ni ku hi pfuna leswaku hi va vanhu lavanene. Njhani? Loko hi chumayela mahungu lamanene, hi fanele hi kombisa timfanelo to tanihi ku titsongahata ni timfanelo to hambanahambana ta mihandzu ya moya wa Xikwembu. (Vagalatiya 5:22, 23) Ehleketa hi timfanelo letinene leti nsimu yi ku pfuneke leswaku u va na tona. Loko hi tekelela Kreste, vanhu va ta kokiwa hi rungula ra hina naswona va nga ha cinca ndlela leyi va hi tekaka ha yona. Hi xikombiso, Timbhoni timbirhi ta le Australia ti ringete ku chumayela wansati un’wana ekaya kakwe, kambe u ti hlundzukele swinene naswona a nga tikhomanga kahle. Hambiswiritano, Timbhoni leti ti n’wi yingisele hi vukheta. Endzhaku, wansati loyi u tisorile hikwalaho ka ndlela leyi a tikhomeke ha yona kutani a tsalela rhavi papila. U kombele ku rivaleriwa hikwalaho ka matikhomelo yakwe. U te, “Ndzi tiendle xiphukuphuku hi ku va ndzi khome vanhu lava chumayelaka Rito ra Xikwembu ku biha.” Eka ntokoto lowu ha wu vona nkoka wo va ni moya wo rhula loko hi chumayela. Nsimu yi pfuna van’wana kambe yi tlhela yi hi pfuna ku antswisa vumunhu bya hina.

14. I yini leswi vatswari va faneleke va swi endla loko va lava ku letela vana va vona hi ndlela leyi humelelaka?

¹⁴ Vana vo tala va titsongahata naswona va swi lava swinene ku dyondza. (Matewu 18:1-4) Kutani vatswari va ta va va endla hi vutlhari loko va pfuna vana va vona leswaku va dyondza ntiyiso ni ku wu rhandza loko va ha ri vatsongo. (2 Timotiya 3:14, 15) Leswaku va endla tano, vatswari va fanele va rhandza ntiyiso ni ku tirhisa leswi Bibele yi swi vulaka evuton’wini bya vona. Loko vatswari va endla tano, swi ta olovela vana va vona ku rhandza ntiyiso. Nakambe, vana va ta swi  twisisa leswaku ndzayo leyi vatswari va vona va va nyikaka yona yi kombisa leswaku va va rhandza ku katsa na Yehovha.

15, 16. Vatswari va fanele va swi kombisa njhani leswaku va tshemba Xikwembu loko n’wana wa vona a susiwile?

¹⁵ Hambiloko vatswari va dyondzisa vana va vona ntiyiso, vana van’wana va tshika ku tirhela Yehovha kumbe va susiwa. Loko sweswo swi endleka, ndyangu wa xaniseka swinene. Makwerhu un’wana wa xisati wa le Afrika Dzonga u te: “Loko buti wa mina a susiwa, a swi fana ni loko a file. A swi hlomula mbilu!” Kambe makwerhu loyi ni vatswari vakwe va endle yini? Va yingise swiletelo leswi nga le Bibeleni. (Hlaya 1 Vakorinto 5:11, 13.) Vatswari vakwe a va swi tiva leswaku ku yingisa ndzayo ya Xikwembu swi ta va pfuna hinkwavo ka vona. Va swi twisisile leswaku ku susa munhu evandlheni i ndzayo ya rirhandzu leyi humaka eka Yehovha. Kutani a va vulavula na yena ntsena loko swi boha leswaku va lulamisa timhaka ta ndyangu.

¹⁶ N’wana wa vona la susiweke u titwe njhani? Endzhaku u te, “A ndzi swi tiva leswaku ndyangu wa ka hina a wu nga ndzi vengi, kambe a wu yingisa Yehovha ni nhlengeletano yakwe.” U tlhele a ku, “Loko u boheka ku kombela Yehovha leswaku a ku pfuna ni ku ku rivalela, u sungula ku xiya ndlela leyi u lavaka mpfuno wakwe ha yona.” Anakanya ntsako lowu ndyangu lowu wu veke na wona loko jaha leri ri tlhelela eka Yehovha! Hi ta tsaka naswona swi ta hi fambela kahle loko hi yingisa Xikwembu minkarhi hinkwayo.—Swivuriso 3:5, 6; 28:26.

17. Ha yini hi fanele hi titsongahata eka Yehovha vutomi bya hina hinkwabyo naswona ku endla tano swi nga hi vuyerisa njhani?

¹⁷ Muprofeta Esaya u profete leswaku Vayuda lava a va ri eBabilona a va ta hundzuka kutani va ku: “Wena Yehovha, u Tata wa hina. Hina hi vumba, wena u Muvumbi; hina hinkwerhu hi endliwe hi mavoko ya wena.” Nakambe a va ta kombela Yehovha va ku: “U nga tsundzuki xihoxo xa hina hi masiku. [Hi] kombela u languta sweswi: hinkwerhu ka hina hi vanhu va wena.” (Esaya 64:8, 9) Loko hi titsongahata ni ku yingisa Yehovha minkarhi hinkwayo, hi va va risima eka yena ku fana na Daniyele. Yehovha u ta ya emahlweni a hi vumba hi ku tirhisa Rito, moya ni nhlengeletano yakwe leswaku enkarhini lowu taka hi ta va “vana va Xikwembu” lava hetisekeke.—Varhoma 8:21.