1-2. Hi swihi swivangelo swin’wana leswi hi endlaka hi kombisana rirhandzu?

HI NI swivangelo swo tala leswi hi endlaka hi kombisana rirhandzu. Hi swihi swin’wana swa swona? Swivuriso leswi landzelaka swa le Bibeleni swi hi pfuna ku hlamula xivutiso lexi: “U nga pfumeleli rirhandzu ni ku tshembeka swi ku sukela. . . . Kutani u ta kuma tintswalo ni ku twisisa lokukulu ematihlweni ya Xikwembu ni ya vanhu.” “Loyi a endlaka leswinene ni ku kombisa rirhandzu u ta kuma vutomi.”—Swiv. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Swivuriso leswi, swi hi byela swivangelo swinharhu leswi endlaka hi kombisana rirhandzu lerikulu. Xo sungula, swi ta hi endla hi va va nkoka eka Xikwembu. Xa vumbirhi, ha vuyeriwa loko hi kombisana rirhandzu lerikulu. Hi xikombiso, hi ta va ni vunghana lebyi nga heriki ni van’wana. Xa vunharhu, swi ta hi tisela mikateko enkarhini lowu taka, leyi katsaka ni vutomi lebyi nga heriki. Hakunene hi ni swivangelo leswi twalaka swo yingisa xitsundzuxo xa Yehovha lexi nge: “Rhandzanani mi kombana tintswalo.”—Zak. 7:9.

3. Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa eka nhlokomhaka leyi?

³ Eka nhlokomhaka leyi, hi ta hlamula swivutiso swa mune. I vamani lava hi faneleke hi va kombisa rirhandzu lerikulu? I yini leswi hi nga swi dyondzaka ebukwini ya Rhuti mayelana ni ku kombisa rirhandzu lerikulu? Xana hi nga ri kombisa njhani namuntlha? Hi ta vuyeriwa njhani loko hi ri kombisa?

4. Hi nga n’wi tekelela njhani Yehovha emhakeni yo kombisa rirhandzu? (Marka 10:29, 30)

⁴ Hilaha hi dyondzeke hakona eka nhlokomhaka leyi nga hundza, Yehovha u kombisa lava n’wi rhandzaka ni ku n’wi tirhela rirhandzu ra hilaha ku nga heriki. (Dan. 9:4) ‘Leswi hi nga vana lava rhandzekaka hi lava ku tekelela Xikwembu.’ (Efe. 5:1) Hikwalaho, hi lava ku kombisa vamakwerhu rirhandzu lerikulu ra hilaha ku nga heriki.—Hlaya Marka 10:29, 30.

5-6. Xana rito “ku tshembeka” ri vula yini?

⁵ Ha tshemba ku wa pfumela leswaku loko u twisisa leswi rirhandzu lerikulu ri vulaka swona, swi ta ku olovela leswaku u ri kombisa vamakwerhu. Leswaku hi kota ku ri twisisa kahle, a hi ri pimaniseni ni ku tshembeka ku nga leswi vanhu vo tala va swi toloveleke. Xiya xikombiso lexi landzelaka.

 ⁶ Hi nga vula hi nga tipfinyingi leswaku loko munhu namuntlha a kota ku tirha eka khamphani ku ringana malembe yo tala, u tshembekile. Kambe swi nga endleka eka malembe wolawo a nga si tshama a hlangana ni vini va khamphani. Kumbexana a nga yi rhandzi ni milawu ya kona. A nga yi rhandzi ni khamphani yoleyo kambe wa tsaka hileswi a tirhaka. U ta ya emahlweni a tirha kona kukondza a huma mpeceni kumbe a kuma ntirho wun’wana lowu antswaka ku tlula wolowo.

7-8. (a) I yini lexi endlaka leswaku munhu a kombisa rirhandzu? (b) Hikwalahokayini hi fanele hi kambisisa tindzimana tin’wana ebukwini ya Rhuti?

⁷ Ku hambana loku nga kona exikarhi ka rirhandzu ni ku tshembeka leswi hi buleke ha swona eka  ndzimana 6, swi ya hi swivangelo swa munhu. I yini lexi endleke malandza ya Xikwembu ma kombisa rirhandzu emikarhini ya ku tsariwa ka Bibele? Lava kombiseke rirhandzu va endle tano hi ku swi rhandza, ku nga ri hi ku sindzisiwa. Xiya xikombiso xa Davhida. A a n’wi rhandza munghana wakwe Yonathani hambileswi tata wakwe a a lava ku dlaya Davhida. Hambiloko ku hundze malembe Yonathani a file, Davhida a nga tshikanga ku komba Mefiboxete n’wana wa Yonathani rirhandzu.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Hi nga dyondza swo tala hi rirhandzu loko hi kambisisa tindzimana tin’wana ebukwini ya Rhuti. I yini leswi hi nga swi dyondzaka hi rirhandzu eka vanhu lava boxiweke ebukwini yoleyo? Xana leswi hi swi dyondzaka hi nga swi tirhisa njhani evandlheni? *

9. Hikwalahokayini Nawomi a gimete hi ku vula leswaku Yehovha hi yena a a n’wi vangela makhombo?

⁹ Ebukwini ya Rhuti, hi dyondza hi mhaka ya Nawomi, Rhuti na Bowasi wanuna loyi a a chava Xikwembu loyi a a ri xaka ra nuna wa Nawomi. Leswi a ku ri ni ndlala eIsrayele, Nawomi ni nuna wakwe swin’we ni vana va vona vambirhi va majaha va rhurhele eMowabu. Loko va ri kwalaho, nuna wa Nawomi u file. Vana vakwe vambirhi va majaha va teke vavasati kambe lexi twisaka ku vava, na vona va file. (Rhu. 1:3-5; 2:1) Sweswo swi vangele Nawomi gome lerikulu. U hele matimba lerova a gimeta hi ku vula leswaku i Yehovha loyi a n’wi vangeleke makhombo. Xiya ndlela a ti phofuleke hayona, u te: “Yehovha u ndzi fularherile.” “Lowa Matimba Hinkwawo u ndzi tikisele vutomi.” U tlhele a ku: “I Yehovha Lowa Matimba Hinkwawo loyi a ndzi fularheleke, a ndzi vangela khombo.”—Rhu. 1:13, 20, 21.

10. Xana Yehovha u angule njhani eka leswi vuriweke hi Nawomi?

¹⁰ Xana Yehovha u angule njhani eka leswi  vuriweke hi Nawomi? A nga n’wi lahlelanga mavoko nandza wakwe loyi a a ri ni gome. U n’wi twele vusiwana. Yehovha wa swi tiva leswaku “ku tshikileriwa ku nga pengisa munhu wo tlhariha.” (Ekl. 7:7) Kambe Nawomi a a lava ku pfuniwa leswaku a kota ku vona rirhandzu ra Yehovha. Xana Yehovha u n’wi pfune njhani? (1 Sam. 2:8) U susumetele Rhuti leswaku ku va yena a pfunaka Nawomi ni ku n’wi kombisa rirhandzu. Hi ku swi rhandza, Rhuti u pfune n’wingi wakwe leswaku a tlhela a kuma ntsako ni ku vona rirhandzu ra Yehovha. Xana hi dyondza yini eka xikombiso xa Rhuti?

11. I yini lexi endlaka leswaku vamakwerhu lava nga ni timbilu letinene va susumeteleka ku pfuna vamakwerhu van’wana lava tshikilelekeke?

¹¹Rirhandzu ri hi susumetela ku lava ku pfuna lava tshikilelekeke. Ku fana na Rhuti loyi a nga n’wi tshikangiki Nawomi, vamakwerhu lava nga ni timbilu letinene va tiyimisele ku pfuna vamakwerhu lava tshikilelekeke evandlheni. Va va rhandza swinene naswona va tiyimisele ku endla hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va va pfuna. (Swiv. 12:25; 24:10) Sweswo swi fambisana ni xitsundzuxo xa muapostola Pawulo lexi nge: “Chavelelani lava karhatekeke, seketelani lava tsaneke, mi va lehisela mbilu hinkwavo.”—1 Tes. 5:14.

12. Hi yihi ndlela yin’wana leyinene leyi hi nga yi tirhisaka ku pfuna vamakwerhu lava tshikilelekeke?

¹² Ndlela yin’wana leyinene leyi hi nga yi tirhisaka ku pfuna makwerhu loyi a tshikileleke i ku n’wi yingisela loko a vulavula ni ku n’wi tiyisekisa leswaku ha n’wi rhandza. Yehovha wa swi vona loko hi tiyimisela ku pfuna nyimpfu yakwe leyi a yi rhandzaka. (Ps. 41:1) Swivuriso 19:17 yi ri: “Loyi a kombaka xisiwana tintswalo u lomba Yehovha, naswona U ta n’wi hakela hikwalaho ka leswi a swi endlaka.”

13. Xana hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka Rhuti na Orpa naswona xiboho xa Rhuti xi ri kombise njhani rirhandzu lerikulu? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto)

¹³ Hi ya hi swi twisisa ngopfu leswi rirhandzu lerikulu ri vulaka swona loko hi kambisisa leswi endlekeke eka Nawomi loko a feriwe hi nuna ni vana vakwe vambirhi. Loko Nawomi a twa leswaku “Yehovha u pfune vanhu vakwe hi ku va nyika swakudya,” u teke xiboho xo tlhelela eka rikwavo. (Rhu. 1:6) Vingi vakwe havambirhi ka vona va tlhele na yena. Kambe loko va ri endleleni, Nawomi u va kombele ku ringana kanharhu leswaku va tlhelela eMowabu. Xana ku endleke yini? Ha hlaya: “Orpa a tswontswa n’wingi wakwe kutani a muka. Kambe Rhuti a nga mukangi.” (Rhu. 1:7-14) Orpa u endle leswi Nawomi a n’wi kombeleke swona hi ku tlhelela eka rikwavo. Kambe Rhuti a nga endlanga tano. A a ntshunxekile ku famba kambe leswi a a n’wi rhandza, u hlawule ku tshama na yena leswaku a ta n’wi khathalela. (Rhu. 1:16, 17) A nga endlana tano hileswi a a boheka kambe hileswi a a n’wi rhandza. Xiboho xexo a xi kombisa rirhandzu lerikulu. Xana hi dyondza yini?

14. (a) Xana vamakwerhu va endla yini namuntlha leswaku va kombisa rirhandzu? (b) Hi ku ya hi Vaheveru 13:16, hi nga xi tsakisa njhani Xikwembu?

 ¹⁴Rirhandzu ra ntiyiso ri hi endla hi tikarhatela ku pfuna van’wana. Ku fana ni le nkarhini lowu nga hundza, vamakwerhu namuntlha va hlawula ku kombisa rirhandzu eka vapfumerikulorhi ku katsa ni lava nga va tiviki. Hi xikombiso, loko vamakwerhu va le tindhawini tin’wana va weriwe hi timhangu ta ntumbuluko, vamakwerhu va hatla va lava tindlela to va pfuna. Loko makwerhu evandlheni a langutane ni swiyimo swo tika, a va bi mariri, va namba va endla matshalatshala yo n’wi pfuna. Vakreste va le Makedoniya na vona va endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya vona leswaku va pfuna van’wana. Va titsone swo karhi leswaku va ‘nyikela hi swilo leswi a va ri na swona ni ku tlula,’ hi xikongomelo xo pfuna vamakwavo lava a va pfumala. (2 Kor. 8:3) Hakunene swa n’wi tsakisa Yehovha loko a vona hi tikarhatela ku pfuna van’wana!—Hlaya Vaheveru 13:16.

15-16. Xana Rhuti u swi kombise njhani leswaku a a tiyimisele ku pfuna hi mbilu yakwe hinkwayo?

¹⁵ Hi nga dyondza swo tala eka xikombiso xa Rhuti loko hi kambisisa ndlela leyi a n’wi pfuneke hayona Nawomi. A hi kambisiseni swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka.

¹⁶U nga wi mapa. Loko Rhuti a kombela ku tlhelela na Nawomi eYuda, eku sunguleni u arile. Kambe Rhuti a nga wanga mapa. Xana vuyelo byi ve byihi? “Loko Nawomi a vona leswaku Rhuti a a ala ku tlhela, a nga ha vulanga nchumu.”—Rhu. 1:15-18.

17. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi nga wi mapa hi ku hatlisa?

¹⁷Leswi hi swi dyondzaka: Mikarhi yin’wana swi lava ku lehisa mbilu loko hi pfuna vanhu lava tshikilelekeke kambe a hi fanelanga hi wa mapa. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati loyi a lavaka ku pfuniwa, eku sunguleni a nga ha ala. * Kambe rirhandzu ra ntiyiso ri nga endla leswaku hi nga tshiki ku n’wi pfuna. (Gal. 6:2) Hi ni ntshembo wa leswaku hi ku famba ka nkarhi u ta wu amukela mpfuno wa hina ni ku hi pfumelela hi n’wi chavelela.

18. I yini leswi nga ha vaka swi twise Rhuti ku vava?

¹⁸U nga hatliseli ku kwata. Loko Nawomi na Rhuti va fika eBetlehema, Nawomi u hlangane ni vaakelani vakwe va khale. U va byele leswi: “Loko ndzi famba a ndzi ri na hinkwaswo kambe Yehovha u endle leswaku ndzi vuya ximandlamandla.” (Rhu. 1:21) Ehleketa ndlela leyi marito wolawo ma n’wi twiseke ku vava hayona Rhuti! Phela u endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni yakwe ku pfuna Nawomi. U rile na yena, a n’wi chavelela ni ku n’wi seketela malembe yo tala. Kambe eka hinkwaswo leswi a swi endleke, Nawomi u te: “Yehovha u endle leswaku ndzi vuya ximandlamandla.” Marito lawa ma kombisa leswaku a a nga wu tlangeli nseketelo lowu Rhuti a n’wi kombeke wona. Swi nga ha va swi n’wi twise ku vava Rhuti! Kambe a nga tshikanga ku seketela n’wingi wakwe.

19. I yini lexi nga hi pfunaka ku ya emahlweni hi seketela munhu loyi a tshikilelekeke?

¹⁹Leswi hi swi dyondzaka: Mikarhi yin’wana makwerhu loyi a tshikilelekeke a nga ha hi byela marito lama tlhavaka hambiloko hi ringeta hi matimba ku n’wi pfuna. Kambe u nga swi pfumeleli swi ku twisa ku vava. A hi yeni emahlweni hi seketela makwerhu wa xisati loyi a lavaka mpfuno ni ku kombela Yehovha a hi nyika tindlela to n’wi chavelela.—Swiv. 17:17.

20. I yini lexi nyikeke Rhuti matimba lawa a a ma lava leswaku a tiyisela?

 ²⁰Khutaza lava lavaka ku khutaziwa. Rhuti u kombise rirhandzu lerikulu eka Nawomi kambe na yena se a a lava ku khutaziwa. Yehovha u susumetele Bowasi leswaku ku va yena a n’wi khutazaka. Bowasi u vule leswi eka Rhuti: “Onge Yehovha a nga ku katekisa hikwalaho ka leswi u swi endleke, onge u nga kuma hakelo leyi hetisekeke leyi humaka eka Yehovha Xikwembu xa Israyele, loyi u teke u ta kuma nsirhelelo eka yena.” Marito wolawo ma n’wi chavelele ngopfu Rhuti. U hlamule a ku: “U ndzi chavelerile naswona u vulavule na mina hi ndlela leyi khutazaka.” (Rhu. 2:12, 13) Marito ya Bowasi lama fikeke hi nkarhi ma nyike Rhuti matimba lawa a a ma lava.

21. Hilaha Esaya 32:1, 2 yi vulaka hakona, xana vakulu lava khathalaka va fanele va endla yini?

²¹Leswi hi swi dyondzaka: Vanhu lava kombisaka van’wana rirhandzu lerikulu mikarhi yin’wana na vona va lava ku khutaziwa. Hilaha Bowasi a tiyisekiseke Rhuti leswaku rirhandzu rakwe a ri vanga nyuku wa mbyana, vakulu lava nga ni vuxiyaxiya va swi tlangela loko vamakwerhu va pfuna van’wana. Loko vakulu va bumabumela vamakwerhu ni ku va khutaza, swi ta va pfuna leswaku va nga karhali.—Hlaya Esaya 32:1, 2.

22-23. Xana ndlela leyi Nawomi a a titwa hayona yi cince njhani naswona hikwalahokayini? (Pisalema 136:23, 26)

²² Hi ku famba ka nkarhi, Bowasi u nyike Rhuti na Nawomi nyiko ya swakudya leyi a yi kombisa malwandla. (Rhu. 2:14-18) Xana Nawomi u titwe njhani hi sweswo? U te: “Onge a nga katekisiwa hi Yehovha, loyi a rhandzaka lava hanyaka ni lava feke.” (Rhu. 2:20a) Ndlela leyi Nawomi a a titwa hayona yi cincile. Leswi eku sunguleni a a ri ni gome, u vule leswaku ‘Yehovha . . . U n’wi fularherile’ kambe leswi se a a tsakile, u te: “Yehovha, loyi a rhandzaka  lava hanyaka ni lava feke.” I yini leswi nga ha vaka swi cince ndlela leyi Nawomi a a titwa hayona?

²³ Nawomi u sungule ku swi xiya leswaku Yehovha a a n’wi seketela. Yehovha u tirhise Rhuti leswaku a seketela Nawomi eka riendzo rakwe ro tlhelela eYuda. (Rhu. 1:16) Nakambe Nawomi u tlhele a vona mpfuno wa Yehovha loko Bowasi loyi a a ri ni “mfanelo yo hlanganisa” a va kombisa rirhandzu. * (Rhu. 2:19, 20b) Swi nga endleka leswaku se a a tibyela leswi, ‘Se ndza swi twisisa leswaku Yehovha a nga ndzi lahlanga, a a ri na mina mikarhi hinkwayo.’ (Hlaya Pisalema 136:23, 26.) Nakambe a nga va a swi tlangele swinene leswi Rhuti na Bowazi va nga n’wi lahlelangiki mavoko! Hakunene swi nga va swi va tsakisile ha vunharhu bya vona ku vona vuyelo lebyi veke kona.

24. Hikwalahokayini hi fanele hi ya emahlweni hi kombisa vamakwerhu rirhandzu lerikulu?

²⁴ Hi dyondze yini hi rirhandzu lerikulu ebukwini ya Rhuti? Rirhandzu lerikulu ri hi susumetela ku nga va lahleli mavoko vamakwerhu lava tshikilelekeke. Ri tlhela ri hi susumetela ku titsona swo karhi leswaku hi va pfuna. Vakulu va fanele va khutaza vamakwerhu lava kombisaka van’wana rirhandzu lerikulu. Swi ta hi tsakisa swinene ku vona lava tshikilelekeke va tlhela va tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha. (Mit. 20:35) Hi xihi xivangelo xin’wana lexi endlaka hi ya emahlweni hi kombisana rirhandzu? Hileswi hi lavaka ku tekelela Yehovha hi tlhela hi n’wi tsakisa hikuva u ni “rirhandzu.”—Eks. 34:6; Ps. 33:22.